گروه‌های تکفیری
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| گستره جغرافیایی | عربستان، عراق، سوریه، شمال آفریقا، آسیای جنوب شرقی |
| حکومت‌ها | حکومت طالبان در افغانستان، حکومت داعش در عراق و سوریه |
| علل پیدایش | مبارزه با کشورهای غربی، مبارزه با شیعیان |
| اطلاعات دینی | |
| باورها | مشروعیت جهاد علیه مسلمانان، دشمنی با شیعیان و دیگر اقلیت‌های مسلمان، تکفیر اهل قبله |
| شاخه‌ها | طالبان، القاعده، داعش |
| رهبر/امام کنونی | ابومصعب زرقاوی، ابوبکر البغدادی، ابوبکر شکائو |
| رهبران/امامان | ابن‌تیمیه، محمد بن عبدالوهاب |
گروه‌های تکفیری جریان‌هایی از سلفیان هستند که با مشروعیت‌بخشی به تکفیر اهل قبله، دست به آزار سازمان‌یافته یا جهاد علیه دیگر گروه‌های مسلمان می‌زنند. به گفته پژوهشگران، تکفیریان، چهارمین نسل از جریانهای سلفی هستند که پس از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳م شکل گرفته‌اند. این گروه‌ها با تفسیر افراطی از فتاوای ابن‌تیمیه، اِعمال خشونت علیه جوامعی را که شریعت را مطابق با برداشت آنان اجرا نمی‌کنند، مشروع می‌دانند. بر اساس گزارشها، جریانهای مختلف تکفیری رویکردهای متفاوتی نسبت به سایر مسلمانان داشته‌اند؛ برخی صرفاً شیعیان و اقلیت‌های دینی را هدف قرار داده‌اند، درحالی‌که برخی دیگر حتی اهل سنت و گروه‌های سلفی دیگر را نیز تکفیر کرده‌اند.
از میان گروه‌های تکفیری می‌توان به بخشی از القاعده، داعش، طالبان، بوکوحرام، جبهةالنصره و جبههٔ جهاد اندونزی اشاره کرد. به گفتهٔ محققان، القاعده در ابتدا تحت رهبری بن‌لادن، حملات به شیعیان را تأیید نمی‌کرد، اما با ظهور زرقاوی، جنگ علیه شیعیان عراق شدت گرفت. طالبان نیز با ایدئولوژی دیوبندی و سلفی، در اقدامات خود تکفیر و خشونت را علیه شیعیان هزاره به کار گرفته است. داعش، پس از اعلام موجودیت در سال ۲۰۱۴م، کشتار گسترده‌ای علیه شیعیان و دیگر اقلیت‌ها در سراسر جهان انجام داد. سپاه صحابه و لشکر جهنگوی در پاکستان، جبهةالنصره در سوریه، بوکوحرام در نیجریه، انصارالشریعه در یمن و جبهه جهاد اندونزی نیز به‌عنوان گروه‌های تکفیری، اقدامات گسترده‌ای علیه شیعیان انجام داده‌اند. این گروه‌ها با حمایت برخی دولت‌ها و ائتلاف‌های منطقه‌ای، همچنان به سیاست‌های فرقه‌ای و خشونت‌بار خود ادامه می‌دهند.
زمینه و تاریخچهٔ شکل‌گیری
گروه‌های تکفیری را گروه‌هایی از مسلمانان سلفی می‌دانند که تحت تأثیر و حمایت وهابیت گروه‌های مختلف مسلمانان را تکفیر می‌کنند و آنان را به قتل می‌رسانند.[۱] قیام مسلحانه علیه حکومت‌های اسلامی، ایجاد تفرقه میان کشورهای اسلامی و حلال دانستن نوامیس مسلمانانی که اسیر آنان می‌شوند، از دیگر اقدامات گروه‌های تکفیری بوده است.[۲]
گروه‌های تکفیری را نسل چهارم جریانهای سلفی حساب می‌کنند که پس از سال ۲۰۰۳م (حملهٔ آمریکا به عراق) شکل گرفتند.[۳] به گفتهٔ داوود فیرحی، پژوهشگر جریانهای سیاسی‌مذهبی، نسل‌های قبلی سلفیان بر اساس آرای ابن‌تیمیه میان دارالکفر (جایی که مردم مسلمان شهادتین گفته‌اند اما احکام شریعت را به‌طور کامل اجرا نمی‌کنند) و دارالحرب (جوامع دشمن اسلام) تمایز می‌گذاشتند و جهاد را مخصوص دارالحرب می‌دانست؛ اما تکفیری‌ها تمام جوامعی که شریعت را به‌طور کامل اجرا نمی‌کنند «دارالحرب» می‌نامند و از این طریق به جنگ و خشونت علیه جوامع مسلمان مشروعیت می‌دهند.[۴] این تفسیر از فتوای ابن‌تیمیه باعث شده تا گروه‌های تکفیری حکومت‌های مسلمان، شخصیت‌های اسلامی و مسلمانان عادی را تکفیر کنند و حتی دست به پاکسازی قومی برخی مسلمانان بزنند.[۵]
با این حال، بر اساس یک پژوهش، مقایسهٔ رفتار گروه‌های تکفیری نشان می‌دهد که برخی از آن‌ها با تکیه بر فتاوای علمای سلفی، دشمنی با علویان، شیعیان و مسیحیان را در اولویت قرار می‌دهند و نسبت به اهل سنت مخالفت کمتری دارند، در حالی که گروه دیگری از تکفیریان با تکفیر گستردهٔ همه مخالفان، از جمله جوامع اهل سنت و حتی گروه‌های سلفی دیگر، به فتاوای علمای سنتی بی‌اعتنا هستند.[۶]
گروهای تکفیری ضدشیعه
گزارشها نشان می‌دهد که گروه‌های تکفیری با تکیه بر ایدئولوژی تکفیر اهل قبله، شیعیان کشورهایی همچون عراق، پاکستان، افغانستان و کشورهای آفریقا و شرق آسیا را هدف حملات مرگبار، ترور و آزار سازمان‌یافته قرار داده‌اند.[۷] در ادامه، نمونه‌هایی از فعالیت مهمترینِ این گروه‌ها در مناطق مختلف جهان بررسی می‌شود.
القاعده
در پی حملهٔ شوروی به افغانستان در سال ۱۹۷۹م، گروهی از شهروندان کشورهای عربی برای جهاد وارد افغانستان شدند و طی یک دهه به رهبری اسامه بن‌لادن (۱۹۵۷–۲۰۱۱م) «القاعده» را پایه‌گذاری کردند.[۸] به گفتهٔ محققان، القاعده دو جریان داشت: یکی به رهبری بن‌لادن و ایمن الظواهری (۱۹۵۱–۲۰۲۲م).[۹] این گروه از القاعده گرچه شیعیان را مکتبی مبتنی بر کفر می‌دانست، اما مخالف حملات بی‌هدف علیه شیعیان بود؛ زیرا چنین حملاتی را باعث دور شدن از هدف اصلی یعنی مبارزه با آمریکا می‌دانست.[۱۰] علاوه بر این، از نظر این گروه حمله به شیعیان باعث تفرقه و دشمنی میان مسلمانان می‌شد.[۱۱]
گروه دیگر به رهبری ابومصعب زرقاوی (۱۹۶۶–۲۰۰۶م) شیعیان را مشرک و دشمن مسلمانان می‌نامید.[۱۲] این گروه معتقد بود آمریکا با شیعیان متحد شده تا حکومت اهل تسنن را سرنگون کند.[۱۳] به گفتهٔ محققان، زرقاوی در سال ۲۰۰۴م و پس از حمله نیروهای بین‌المللی به رهبری آمریکا به عراق، با تأسیس گروه «التوحید و الجهاد»، جنگ همه‌جانبه‌ای علیه شیعیان عراق آغاز کرد[۱۴] و در ادامه فعالیت خود را با نام القاعده عراق ادامه داد.[۱۵] در سال ۲۰۰۴م القاعدهٔ عراق در روز عاشورا به مراسم مذهبی شیعیان در بغداد و کربلا حمله کرد و بیش از ۱۴۰ نفر کشته و صدها زخمی بر جا گذاشت.[۱۶] همچنین در سال ۲۰۰۶م تروریست‌های وابسته به القاعده، با استفاده از مواد منفجره، دست به تخریب حرم عسکریین (ع) زدند.[۱۷]
طالبان
طالبان را یکی از گروه‌های سلفی تکفیری برشمرده‌اند که بر اساس آموزه‌های مکتب دیوبندیه (جنبشی در اهل سنت که بر فقه حنفی و کلام ماتریدی مبتنی است) شکل گرفت.[۱۸] هدف اصلی این گروه را بیرون راندن و ضربه زدن به نیروهای خارجی مستقر در افغانستان برای جلوگیری از نفوذ فرهنگ غربی دانسته‌اند.[۱۹] با این حال، وجود نگرش‌های تکفیری در میان طالبان، باعث شده تا به ویژه در دورهٔ اول حکومت این گروه بر افغانستان (۱۳۷۳ تا ۱۳۷۰ش)، دست به کشتارهای متعددی علیه شیعیان بزنند. در ۱۷ مرداد ۱۳۷۷ش طالبان طی کشتار مزار شریف ۸۰۰۰ شیعه هزاره را تکفیر و قتل‌عام کردند.[۲۰] در کشتار سال ۱۳۷۹ش در یَکاوْلَنگ نیز، بیش از ۳۰۰ تن از شهروندان شیعه بامیان کشته شدند.[۲۱] در جنایتی دیگر، رسانه‌ها از کشته‌شدن ۵۲ نفر و اسارت بیش از ۱۵۰ خانواده از ساکنان محلی در حمله طالبان به میرزاوْلَنگ در ۱۴ مرداد ۱۳۹۶ش خبر دادند.[۲۲] همچنین به گفتهٔ کمیسیون مستقل حقوق بشر، در حمله طالبان به روستاهای خاص‌اُروزگان (از مناطق شیعه‌نشین افغانستان) در سال ۱۳۹۷ش، بیش از ۶۰ غیرنظامی کشته و زخمی و صدها خانواده آواره شدند.[۲۳]
حملات طالبان علیه شیعیان محدود به افغانستان نبوده است و برای مثال در سال ۲۰۰۷م عملیات طالبان در پارچنار پاکستان منجر به کشته شدن ۵۰ شیعه گردید.[۲۴] همچنین در دوارن جدیدِ حکومت طالبان (پس از سال ۱۴۰۰ش) نیز مواردی از آزار شیعیان گزارش شده است. برای مثال در سال ۱۴۰۰ش طالبان سه مسافر هزاره را در منطقهٔ غور تیرباران کردند.[۲۵]
داعش
گروه تکفیری «داعش» در سال ۲۰۱۴ با هدف ایجاد دولت اسلامی در منطقهٔ عراق و سوریه، اعلام موجودیت کرد[۲۶] و سرکردهٔ آن، ابوبکر البغدادی (۱۹۷۱–۲۰۱۹م) خود را خلیفه مسلمانان اعلام کرد.[۲۷] ماهنامه دابق (ارگان مطبوعاتی داعش)، در شماره ۱۳ خود به تبیین دلایل لزوم قتل شیعیان پرداخت.[۲۸] تروریست‌های داعش فقط در سال ۲۰۱۴م شش مسجد شیعی را تخریب کردند[۲۹] و طی کشتار پایگاه هوایی اسپایکر ۱۷۰۰ تا ۴۰۰۰ دانشجوی شیعهٔ غیرمسلح را در این پایگاه هوایی قتل‌عام کردند.[۳۰] طبق یک گزارش، در طول دوران حکومت داعش در عراق و سوریه، ۲۳۰٬۰۰۰ نفر از جمله ۱۲۰۰۰ کودکِ زیر ده سال کشته شدند.[۳۱]
از سال ۲۰۱۴م به بعد، داعش در مناطق مختلف جهان دست به کشتار شیعیان زد. داعش در ایران، در سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ش به حرم شاهچراغ در شیراز حمله کرد و تعدادی از زائران را به شهادت رساند.[۳۲] همچنین این گروه طی حمله به گلزار شهدای کرمان در سال ۱۴۰۲ش ۳۶۸ کشته و زخمی برجای گذاشت.[۳۳] شاخه خراسانِ داعش نیز مسئولیت ده‌ها حمله مرگبار به غیرنظامیان بخصوص شیعیان در مکان‌های عمومی، زیارتگاهها، مساجد، مدارس، دانشگاه و مراکز آموزشی در افغانستان را برعهده گرفته است.[۳۴] همچنین در سال ۲۰۲۴م، حمله داعش به مسجد امام علی مسقط باعث کشته شدن ۶ تن و زخمی ۲۸ شدن از شیعان عمان شد.[۳۵] عللاوه بر این‌ها به گزارش مؤسسهٔ بین‌المللی اقتصاد و صلح، شاخه‌های دیگر داعش در استان سینای مصر و در کشورهای مالی، بورکینافاسو، نیجریه و نیجر فعالیت تروریستی دارند.[۳۶]
سپاه صحابه
سپاه صحابه را بزرگ‌ترین گروه تکفیری و ضدّ شیعه در پاکستان دانسته‌اند که به‌طور مکرر، شیعیان را غیرمسلمان و واجب‌القتل اعلام کرده است.[۳۷] به گزارش برخی رسانه‌های پاکستان و تحقیقات بین‌المللی، سپاه صحابه در طی نزدیک به چهار دهه (۱۹۸۵–۲۰۲۳م) متهم به‌دست داشتن در ترور رهبران و روحانیون شیعه پاکستان، دیپلمات‌های ایران، عزاداران عاشورا و حمله به زیارتگاهها و مراکز تجمع شیعیان بوده است.[۳۸] طبق اخبار، لشکر جنگهوی (شاخهٔ نظامی سپاه صحابه) در سپتامبر ۲۰۱۱م اتوبوس زائران شیعه را در استان بلوچستان متوقف کرد و ۲۶ مسافر آن را به قتل رساندند.[۳۹] در سال ۲۰۱۲م نیز این گروه، ۲۵ زائر شیعه را از اتوبوس پیاده و اعدام کرد.[۴۰] در سال ۲۰۱۳م نیز ۸۶ شیعه به دست این گروه کشته شدند.[۴۱] همچنین به گزارش گروه بین‌المللی بحران، بسیاری از حملات این گروه در بلوچستان پاکستان و افغانستان متمرکز بر هزاره‌ها بوده است.[۴۲]
جبهة النصره
«جبهةالنصره لاهل شام» به رهبری ابومحمد الجولانی در اواخر سال ۲۰۱۱ در سوریه شکل گرفت.[۴۳] این گروه پس از اختلاف با داعش، وفاداری خود را به القاعده حفظ کرد.[۴۴] جبهةالنصره را دارای بنیادهای عقیدتی و ایدئولوژیکی سلفی و تکفیری دانسته‌اند که کلیساها، مسجدها، حسینیه‌ها، زیارتگاه‌های مقدس، مکان‌های باستانی را از بین می‌برد و علویان و شیعیان را مرتدانی می‌داند که باید آن‌ها را از بین برد.[۴۵] جبهة النصره در سال ۲۰۱۲ طی محاصرهٔ نُبُل و الزهرا اعلام کرد که قصد قتل‌عام شیعیان این دو شهر را دارد.[۴۶] همچنین در سال ۲۰۱۳م اعضای این گروه ۶۰ نفر از شیعیان را در روستای حَطلَه در نزدیکی دیر الزور سوریه به قتل رساندند.[۴۷] گفته می‌شود که کشتار حطله باعث کوچ اجباری شیعیان این منطه شد.[۴۸] علاوه بر این، جبهةالنصره با محاصرهٔ دو شهرک شیعه نشین فوعه و کفریا از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸م[۴۹] و جلوگیری از ورود مواد غذایی و دارویی به این دو شهرک، شهروندان را در معرض وقوع یک فاجعه انسانی قرار داد.[۵۰]
بوکوحرام
بوکوحرام گروهی جهادی تکفیری است که در سال ۲۰۰۱م در نیجریه اعلام موجودیت کرد.[۵۱] در سال ۲۰۱۵م ابوبکر شکائو، رهبر گروه بوکو حرام، با انتشار پیامی صوتی در اینترنت به‌طور رسمی با ابوبکر البغدادی، خلیفهٔ داعش اعلام بیعت کرد.[۵۲] به گفتهٔ یکی از پژوهشگران، به دلیل تاثیرپذیری فکری و اعتقادی رهبران و اعضای بوکوحرام از دو جریان القاعده و داعش، این گروه به شیعیان به‌عنوان دشمنی اعتقادی و خطری برای اسلام سلفی نگاه می‌کند.[۵۳] در سال ۲۰۱۵م بوکوحرام مسئولیت حمله انتحاری به یک راهپیمایی شیعیان در نیجریه را بر عهده گرفت و مدعی شد که در آن ۳۰ نفر کشته و ۱۰۰ نفر زخمی شدند.[۵۴] همچنین طبق گزارشها، حضور گروه تروریستی بوکوحرام در مناطق شیعه نشین نیجریه، باعث ناامنی این مناطق برای شیعیان شده است.[۵۵]
أنصار الشریعه (یمن)
گروه انصار الشریعه یمن یک گروه تکفیری به رهبری ناصر الوُحَیشی (۱۹۷۶–۲۰۱۵م) است که از سال ۲۰۱۲م فعالیت خود را در یمن آغاز کرد.[۵۶] این گروه وابسته به گروه القاعده است.[۵۷] در سال ۱۳۹۳ش انصار الشریعه با «داعش» اعلام همبستگی کرد.[۵۸] در همان سال یکی از اعضای وابسته به سازمان انصار الشریعه یک خودروی بمب‌گذاری شده را در تجمعی از از اعضای جنبش انصارالله یمن در شهر صَعدهٔ یمن منفجر کرد که بر اثر این انفجار ده‌ها نفر از حوثی‌ها جان باختند.[۵۹] همچنین حمله عوامل این گروه به مساجد شیعیان یمن و منجر به کشته شدن مرجع دینی حوثی‌ها و ۵۰ نمازگزار شیعه شد.[۶۰] علاوه بر این در سال ۲۰۱۵م در حملات گروه انصار الشریعه در استان البیضاء یمن ۱۲ تن از نیروهای مسلح انصارالله کشته شدند.[۶۱]
جبههٔ جهاد اندونزی
جبههٔ جهاد اندونزی (FJI)، در سال ۲۰۱۱م تأسیس شد و تشیع را فرقه‌ای خارج از اسلام اعلام کرد.[۶۲] طبق گزارشها، این گروه تکفیری با پخش‌کردن گستردهٔ اعلامیه، توزیع بروشور، و نصب بیلبورد علیه شیعیان تبلیغ می‌کند و در برخی موارد مستقیماً دست به حمله به مراسم مذهبی شیعیان می‌زند.[۶۳] پژوهشگران این اقدامات را مبتنی بر فتوای مجلس علمای اندونزی (MUI) در سال ۱۹۸۴م می‌دانند که آموزه‌های شیعه را کفرآمیز و بدعت‌آلود برشمرد.[۶۴] در پی این موضع‌گیری‌های ضدشیعی، در سال ۲۰۱۲م، یکی از رهبران شیعه اندونزی به اتهام کفر به دو سال زندان محکوم شد و در حمله عده‌ای به منازل شیعیان و آتش زدن آن، دو نفر کشته شده و صدها نفر مجبور به فرار به مناطق دیگر شدند.[۶۵]
در سال ۲۰۱۴م نیز ائتلافی ضد شیعی به رهبری جریانهای ضد شیعی در جاکارتا، پایتخت اندونزی، تشکیل شد و شرکت‌کنندگان آن خواستار جهاد علیه شیعیان در سراسر جهان شدند.[۶۶] در انتخابات ریاست جمهوری آن سال نیز، مجمع علمای این کشور اعلام کرد که از هر نامزدی که برنامه‌های ضدشیعی را در دستور کار قرار دهد حمایت می‌کند.[۶۷]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ بخشی شیخ‌احمد و دیگران، «بررسی ایدئولوژی گروه تکفیری - وهابی دولت اسلامی عراق و شام (داعش)»، ص۱۴۱–۱۴۴.
- ↑ آقاصالحی و دیگران، «تکفیر و بررسی پیامدهای آن در جوامع اسلامی»، ص۱۰۰–۱۱۰.
- ↑ فیرحی، «بنیادهای فکری جریان تکفیری»، مرکز آینده‌پژوهی جهان اسلام.
- ↑ فیرحی، «بنیادهای فکری جریان تکفیری»، مرکز آینده‌پژوهی جهان اسلام.
- ↑ Kadivar, Exploring Takfir, Its Origins and Contemporary Use, Contemporary Review of the Middle East.
- ↑ مرکز جامع پژوهش‌های تکفیری، «مقایسه اندیشه و رفتار جبهه النصره و داعش»، سایت مسلمنا.
- ↑ Blasts at Shiite Ceremonies in Iraq Kill More Than 140, NY Times; "THE MASSACRE IN MAZAR-I SHARIF", Human Rights Watch,(HRW); Boko Haram claims attack on Shia, Anadolu Ajansı.
- ↑ ذبیح‌اللهی‌منظری، مرتضی، تکفیر در اندیشهٔ القاعده، ۱۳۹۶، ص۱۲؛ فرمانیان، جریان‌شناسی فکری فرهنگی سلفی‌گری معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۸–۱۷۲.
- ↑ Kadivar, Exploring Takfir, Its Origins and Contemporary Use, Contemporary Review of the Middle East.
- ↑ Kadivar, Exploring Takfir, Its Origins and Contemporary Use, Contemporary Review of the Middle East.
- ↑ Kadivar, Exploring Takfir, Its Origins and Contemporary Use, Contemporary Review of the Middle East.
- ↑ عبداللهی، «تحلیل گفتمان عناصر حاکم بر عملکرد گروه تروریستی داعش با تأکید بر شیعه ستیزی.» ص۳۴۴، نباتیان، زمینه‌های فکری سیاسی جریان بعثی تکفیری داعش، ۱۳۹۳ش، ص۵۳ و ۸۸.
- ↑ صفری، «امروز مرزهای مذاهب برداشته شده است/ بررسی تفاوت تکفیری‌ها»، خبرگزاری مهر.
- ↑ نباتیان، زمینه‌های فکری سیاسی جریان بعثی تکفیری داعش، ۱۳۹۳ش، ص۸۷.
- ↑ نباتیان، زمینه‌های فکری سیاسی جریان بعثی تکفیری داعش، ۱۳۹۳ش، ص۵۳ و ۸۸.
- ↑ Blasts at Shiite Ceremonies in Iraq Kill More Than 140, NY Times.
- ↑ صحتی سردرودی، گزیده سیمای سامرا، ۱۳۸۸ش، ص۶۸.
- ↑ کریمی حاجی خادمی، «تبارشناسی جریانهای تکفیری بررسی موردی جنبش طالبان در افغانستان»، ص۹.
- ↑ میلی، افغانستان، طالبان و سیاست‌های جهانی، ۱۳۷۷ش، ص۲۱۴–۲۱۵.
- ↑ «THE MASSACRE IN MAZAR-I SHARIF", Human Rights Watch,(HRW).
- ↑ اکرمی، «بازماندگان قتل‌عام یکاولنگ خواستار مجازات عاملان شدند»، خبرگزاری دویچه وله.
- ↑ «به%20صورت%20%22فجیعی%22%20کشتند. انتقام قتل‌عام میرزاولنگ را می‌گیریم»، بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ «کمیسیون حقوق بشر: ادامه‌ی درگیری در ارزگان منجر به نقض حقوق بشری خواهد شد»، سایت اطلاعات روز.
- ↑ تحریریه، «مصائب شیعه بودن (گذری بر پیشینه و وضعیت کنونی شیعیان پاراچنار)»، ۱۳۹۳ش، ص۳۶.
- ↑ «طالبان سه مسافر "هزاره" را در غور تیرباران کردند»، خبرگزاری جمهور.
- ↑ تقی‌زاده داوری، مجموعه مقالات اجتماعی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۸۴.
- ↑ نباتیان، زمینه‌های فکری سیاسی جریان بعثی تکفیری داعش، ۱۳۹۳ش، ص۵۳و۸۸.
- ↑ آزاد، «بررسی مفهوم تکفیر در آراء و عملکرد داعش، القاعده و هم‌پیمانان القاعده»، سایت فصلنامه مطالعات سیاست خارجه تهران.
- ↑ «تخریب زیارتگاهها و مراقد شیعه و سنی توسط داعش»، خبرگزاری انتخاب.
- ↑ «کابوس شبانه مادران اسپایکر»، ایرنا؛ «روایت روزی که دجله به خون نشست»، خبرآنلاین.
- ↑ عبداللهی، «تحلیل گفتمان عناصر حاکم بر عملکرد گروه تروریستی داعش با تأکید بر شیعه ستیزی.» ص۳۳۶.
- ↑ «خبرگزاری فرانسه: داعش حمله تروریستی در شاهچراغ را به عهده گرفت»، خبرگزاری فارس؛ «داعش مسئولیت حمله به حرم شاهچراغ را به عهده گرفت»، خبر آنلاین.
- ↑ «اخبار لحظه به لحظه از حادثه تروریستی کرمان/ بازداشت برخی عوامل مرتبط با انفجارها + تصاویر»، خبرگزاری ایرنا؛ «العربیه: داعش مسئولیت حمله تروریستی کرمان را بر عهده گرفت»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «حمله به بخش زایمان بیمارستان دشت برچی، یورونیوز؛ «به دنیا آوردن نوزادان با وجود کشتار ادامه داشت» یورو نیوز؛ «حمله بر مصلی شهید مزاری؛ ۳۲ نفر کشته و ۵۸ نفر زخمی شدند» خبرگزاری افغانستان دیلی؛ «۲۴ کشته و ۵۷ زخمی در حمله انتحاری بر دانش آموزان کوثر دانش»، سایت خبرنامه؛ «عزای عمومی در افغانستان؛ شمار قربانیان حمله به مدرسه سیدالشهدا به ۸۵ نفر رسید»، خبرگزاری ایسنا؛ «انفجار در مسجد شیعیان در مزار شریف افغانستان با ۴۰ شهید و ۱۰۰زخمی»، ایرنا.
- ↑ «تنظیم "الدولة الإسلامیة" یعلن مسؤولیته عن هجوم علی مسجد شیعی فی مسقط یسفر عن ستة قتلی»، الجزیره.
- ↑ Global terrorism index 2022, P20-28, Institute for Economics & Peace
- ↑ Refworld, Pakistan: The Sipah-e-Sahaba (SSP), including its activities and status (January 2003 - July 2005), International Crisis Group, A New Era of Sectarian Violence in Pakistan, 2022, p3, «سپاه صحابه و لشکر جهنگوی» پایگاه تخصصی وهابیت پژوهشی و جریانهای سلفی.
- ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan, Dawn, Bomber kills Hasan Turabi
- ↑ «چه کسی شیعیان پاکستان را می‌کشد؟»، تابناک.
- ↑ «چه کسی شیعیان پاکستان را می‌کشد؟»، تابناک.
- ↑ «چه کسی شیعیان پاکستان را می‌کشد؟»، تابناک.
- ↑ International Crisis Group, A New Era of Sectarian Violence in Pakistan, 2022, p5
- ↑ شکری مقدم، «بنیادهای عقیدتی و وضعیت میدانی جبهه النصره در سوریه»، بنیاد آینده‌پژوهی.
- ↑ مرکز جامع پژوهش‌های تکفیری، «مقایسه اندیشه و رفتار جبهه النصره و داعش»، سایت مسلمنا.
- ↑ شکری مقدم، «بنیادهای عقیدتی و وضعیت میدانی جبهه النصره در سوریه»، بنیاد آینده‌پژوهی.
- ↑ «درگیری شدید شیعیان و جبهه النصره»، مشرق نیوز؛ «نبل و الزهراء نماد مقاومت یا پیروزی»، ایسنا.
- ↑ «جنایت جدید تروریست‌های النصره علیه شیعیان حطله»، شبکه العالم.
- ↑ «جنایت جدید تروریست‌های النصره علیه شیعیان حطله»، شبکه العالم.
- ↑ «Syria: Buses arrive to evacuate two rebel-besieged Shia towns", Aljazeera.
- ↑ «نسل‌کشی تدریجی شیعیان سوری در ادلب/ فاجعه انسانی در کفریا و فوعه»، خبرگزاری مهر.
- ↑ حسینی فائق، افراط‌گرایی در جهان عرب، ۱۳۹۵ش، ص۶۸.
- ↑ «رهبر بوکو حرام با داعش بیعت کرد». پایگاه خبری تحلیلی انتخاب. ۱۷ اسفند ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۲-۳۱.
- ↑ رضوانی‌فر، «شیعیان نیجریه؛ بیم‌ها و امیدها»، ص147.
- ↑ Boko Haram claims attack on Shia, Anadolu Ajansı.
- ↑ سراج، «کشتار شیعیان توسط محور غربی، عبری و عربی در نیجریه»، سایت مشرق.
- ↑ «انصار الشریعه ۱۲ تن از اعضای جنبش انصارالله را در حضرموت یمن کشتند»، پرس‌تیوی.
- ↑ «انصار الشریعه ۱۲ تن از اعضای جنبش انصارالله را در حضرموت یمن کشتند»، پرس‌تیوی.
- ↑ «انصار الشریعه» با «داعش» اعلام همبستگی کرد»، روزنامه شرق.
- ↑ «حمله تروریستی« انصار الشریعه» به حوثیهای یمن در صعده»، خبرزگرای شبستان.
- ↑ «حمله به مساجد شیعیان یمن و کشته شدن مرجع دینی حوثی‌ها»، ایسنا.
- ↑ «انصار الشریعه ۱۲ تن از اعضای جنبش انصارالله را در حضرموت یمن کشتند»، پرس‌تیوی.
- ↑ Homogenizing Indonesian Islam, p13-15.
- ↑ Al-Makin, Homogenizing Indonesian Islam, p15.
- ↑ Muhammad Ridwan et al. , Misrepresentation Of The…. p117.
- ↑ «Indonesia Shias under pressure"; Aljazeera. "اولین ائتلاف ضدشیعی جهان در اندونزی!»، سایت جهان امروز.
- ↑ «اولین ائتلاف ضدشیعی جهان در اندونزی!»، سایت جهان امروز.
- ↑ «اولین ائتلاف ضدشیعی جهان در اندونزی!»، سایت جهان امروز.
منابع
- «۲۴ کشته و ۵۷ زخمی در حمله انتحاری بر دانش آموزان کوثر دانش»، سایت خبرنامه، تاریخ انتشار مطلب: ۴ آبان ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۵ بهمن ۱۴۰۳ش.
- آزاد، امیرحامد، «بررسی مفهوم تکفیر در آراء و عملکرد داعش، القاعده و هم‌پیمانان القاعده»، سایت فصلنامه مطالعات سیاست خارجه تهران، تاریخ بازدید: ۲۵ بهمن ۱۴۰۳ش.
- اکرمی، اسحق، «بازماندگان قتل‌عام یکاولنگ خواستار مجازات عاملان شدند»، خبرگزاری دویچه وله. تاریخ انتشار مطلب: ۲۰ دی ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۹ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «اخبار لحظه به لحظه از حادثه تروریستی کرمان/ بازداشت برخی عوامل مرتبط با انفجارها + تصاویر»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار مطلب: ۱۳ دی ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۲۴ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «العربیه: داعش مسئولیت حمله تروریستی کرمان را بر عهده گرفت»، خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار مطلب: ۱۴ دی ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۲۴ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «انتقام قتل‌عام میرزااولنگ را می‌گیریم»، بی‌بی‌سی فارسی، تاریخ انتشار مطلب: ۱۷ مرداد ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۹ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «انصار الشریعه ۱۲ تن از اعضای جنبش انصارالله را در حضرموت یمن کشتند»، پرس‌تیوی، تاریخ انتشار مطلب: ۳ مارس ۲۰۱۵م، تاریخ بازدید: ۲۷ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «انصار الشریعه» با «داعش» اعلام همبستگی کرد»، روزنامه شرق، تاریخ انتشار مطلب: ۲۷ مهر ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۷ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «انفجار در مسجد شیعیان در مزار شریف افغانستان با ۴۰ شهید و ۱۰۰زخمی»، ایرنا، تاریخ انتشار مطلب: ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۵ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «اولین ائتلاف ضدشیعی جهان در اندونزی!»، سایت جهان امروز، تاریخ انتشار مطلب: ۷ اردیبهشت ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۷ بهمن ۱۴۰۳ش.
- بخشی شیخ احمد، مهدی؛ بهاری بهنام؛ وهاب پور، پیمان؛ «بررسی ایدئولوژی گروه تکفیری-وهابی دولت اسلامی عراق و شام»، علوم سیاسی، سال شانزدهم، شماره ۶۴، زمستان ۱۳۹۲.
- «به دنیا آوردن نوزادان با وجود کشتار ادامه داشت» یورو نیوز، تاریخ بازدید: ۲۶ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «تخریب زیارتگاهها و مراقد شیعه و سنی توسط داعش»، خبرگزاری انتخاب، تاریخ انتشار مطلب: ۱۵ تیر ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۴ بهمن ۱۴۰۳ش.
- تحریریه، «مصائب شیعه بودن (گذری بر پیشینه و وضعیت کنونی شیعیان پاراچنار)»، مجله معارف، شماره ۱۰۳، ۱۳۹۳ش.
- تقی‌زاده داوری، محمود، مجموعه مقالات اجتماعی، قم، شیعه‌شناسی، ۱۳۸۸
- تقی‌زاده مطلق، محمد و محمدمهدی حسینی فائق، افراط گرایی در جهان عرب، تهران، الهدی، ۱۳۹۵ش.
- «تنظیم "الدولة الإسلامیة" یعلن مسؤولیته عن هجوم علی مسجد شیعی فی مسقط یسفر عن ستة قتلی»، الجزیره، تاریخ بازدید: ۲۴ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «جنایت جدید تروریست‌های النصره علیه شیعیان حطله»، شبکه العالم، تاریخ انتشار مطلب: ۲۲ خرداد ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۲۷ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «چه کسی شیعیان پاکستان را می‌کشد؟»، تابناک، تاریخ انتشار مطلب: ۲۸ دی ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۲۴ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «حمله بر مصلی شهید مزاری؛ ۳۲ نفر کشته و ۵۸ نفر زخمی شدند» خبرگزاری افغانستان دیلی، تاریخ انتشار مطلب: ۱۷ حوت ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۲۵ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «حمله به بخش زایمان بیمارستان دشت برچی»؛ یورونیوز، تاریخ بازدید: ۲۶ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «حمله به مساجد شیعیان یمن و کشته شدن مرجع دینی حوثی‌ها»، ایسنا، تاریخ انتشار مطلب: ۲۹ اسفند ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۴ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «حمله تروریستی «انصار الشریعه» به حوثیهای یمن در صعده»، خبرزگرای شبستان، تاریخ انتشار مطلب: ۱ مهر ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۷ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «خبرگزاری فرانسه: داعش حمله تروریستی در شاهچراغ را به عهده گرفت»، خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار مطلب: ۴ آبان ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۴ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «داعش مسئولیت حمله به حرم شاهچراغ را به عهده گرفت»، خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۲ مرداد ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۲۴ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «درگیری شدید شیعیان و جبهه النصره»، مشرق نیوز، تاریخ انتشار مطلب: ۲۲ مرداد ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۲۶ بهمن ۱۴۰۳ش.
- ذبیح‌اللهی‌منظری، مرتضی، تکفیر در اندیشهٔ القاعده. تهران، میراث فرهیختگان، ۱۳۹۶ش.
- رضوانی‌فر، اسماعیل، شیعیان نیجریه؛ بیم‌ها و امیدها، جریان‌شناسی دینی معرفتی در عرصه بین‌الملل، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۹۵ش.
- «روایت روزی که دجله به خون نشست»، خبرآنلاین، تاریخ انتشار مطلب: ۲۴ خرداد ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۴ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «رهبر بوکو حرام با داعش بیعت کرد». پایگاه خبری تحلیلی انتخاب، تاریخ انتشار مطلب: ۱۷ اسفند ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۷ بهمن ۱۴۰۳ش.
- سراج، رضا، «کشتار شیعیان توسط محور غربی، عبری و عربی در نیجریه»، سایت مشرق، تاریخ انتشار مطلب: ۳۰ آذر ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۲۷ بهمن ۱۴۰۳ش.
- شکری مقدم، «بنیادهای عقیدتی و وضعیت میدانی جبهه النصره در سوریه»، بنیاد آینده‌پژوهی جهان اسلام، تاریخ انتشار مطلب: ۱۲ مهر ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۶ بهمن ۱۴۰۳ش.
- صحتی سردرودی، محمد، گزیده سیمای سامرا سینای سه موسی، مشعر، تهران، ۱۳۸۸ش.
- صفری، میثم، «امروز مرزهای مذاهب برداشته شده است/ بررسی تفاوت تکفیری‌ها»، خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار مطلب: ۴ مرداد ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۲۵ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «طالبان سه مسافر "هزاره" را در غور تیرباران کردند»، خبرگزاری جمهور، تاریخ انتشار مطلب: ۳۰ ثور ۱۴۰۰ش. تاریخ بازدید: ۲۵ بهمن ۱۴۰۳ش.
- عارفی، محمد اکرم، «مبانی مذهبی و قومی طالبان»، نشریه علوم سیاسی، شماره ۴، بهار ۱۳۷۸ش.
- عبداللهی، مریم، «تحلیل گفتمان عناصر حاکم بر عملکرد گروه تروریستی داعش با تأکید بر شیعه‌ستیزی» زبان و فرهنگ ملل، شماره ۲، پاییز و زمستان ۱۴۰۲ش.
- «عزای عمومی در افغانستان؛ شمار قربانیان حمله به مدرسه سیدالشهدا به ۸۵ نفر رسید»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ بازدید: ۲۵ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «کابوس شبانه مادران اسپایکر»، ایرنا، تاریخ انتشار مطلب: ۲۹ مرداد ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۴ بهمن ۱۴۰۳ش.
- کریمی حاجی خادمی، مازیار، «تبارشناسی جریانهای تکفیری بررسی موردی جنبش طالبان در افغانستان»، مطالعات بیداری اسلامی، شماره ۹، بهار و تابستان ۱۳۹۵ش.
- «کمیسیون حقوق بشر: ادامهٔ درگیری در ارزگان منجر به نقض حقوق بشری خواهد شد»، سایت اطلاعات روز، تاریخ انتشار مطلب: ۱۵ عقرب ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۲۴ بهمن ۱۴۰۳ش.
- مرکز جامع پژوهش‌های تکفیری، «مقایسه اندیشه و رفتار جبهه النصره و داعش»، سایت مسلمنا، تاریخ انتشار مطلب: ۷ آذر ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۵ بهمن ۱۴۰۳ش.
- میلی، ویلیام، افغانستان، طالبان و سیاست‌های جهانی، ترجمه: عبدالغفار محقق، مشهد، نشر ترانه، ۱۳۷۷ش.
- «نبل و الزهراء نماد مقاومت یا پیروزی»، ایسنا، تاریخ انتشار مطلب: ۱۶ بهمن ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۲۴ بهمن ۱۴۰۳ش.
- Boko Haram claims attack on Shia, Anadolu Ajansı. 29 دسامبر 2015.
- Kadivar, J. Exploring Takfir, Its Origins and Contemporary Use: The Case of Takfiri Approach in Daesh’s Media. Contemporary Review of the Middle East, 7(3), 2020.
- Human Rights Watch (HRW), THE MASSACRE IN MAZAR-I SHARIF ،1998.
- Al-Zarqawi declares war on Iraqi Shia, aljazeera, Published On 14 Sep 2005.
- Indonesia Shias under pressure; Aljazeera; 27 Jan 2012.
- Syria: Buses arrive to evacuate two rebel-besieged Shia towns", Aljazeera, 18 Jul 2018.
- Blasts at Shiite Ceremonies in Iraq Kill More Than 140, NY Times, March 2, 2004.
- Global Terrorism Index, Institute for Economics & Peace, 2022.