گل‌مالی (آیین)
| گِل‌مالی | |
|---|---|
 | |
| زمان‌برگزاری | روز عاشورا |
| مکان برگزاری | مناطق غربی ایران |
| انواع | عزاداری |
| ثبت ملی | با شماره ۵۳ |
| آیین‌های مهم | |
| سینه‌زنی • افطاری • تشییع جنازه • تعزیه خوانی سایر آیین‌ها | |
گِل‌مالی یا خَرَه‌گیری از رسوم عزاداری در ماه محرم در مناطق غربی ایران است که بیشتر در لرستان و ایلام برگزار می‌شود. در این مراسم عزاداران لباس و بدن خود را آغشته به گل می‌کنند و پس از آن به سینه‌زنی و عزاداری می‌پردازند. این مراسم در آثار ملی ایران ثبت شده است.
اهمیت
آیین گل‌مالی یا به زبان محلی: خره‌گیری، (یا خره‌گیری عاشورایی) یکی از سنت‌های عزاداری در ماه محرم در مناطق غربی ایران خصوصا لرستان[۱] و ایلام است.[۲] زنان و مردان عزادار در این مراسم، به نشانه عزاداری در ماه محرم، سر، لباس، چادر و حتی در مواردی، عکس یا سنگ‌قبر درگذشتان را گل‌مالی می‌کنند.[۳] بر اساس گزارش منابع خبری، در بررسی ثبت ملی این مراسم، اختلاف نظر وجود داشت و ثبت ملی آن موکول به استفتاء از مراجع تقلید شد[۴] و سرانجام این مراسم، با شماره ثبتی ۵۳ جزو فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.[۵] گزارش شده‌است که گل‌مالی اوج عزاداری در فرهنگ لرها محسوب می‌شود.[۶]
تاریخچه و خاستگاه
این رسم را در لرستان، با دیرینه‌ای هزار ساله دانسته‌اند. در گذشته به‌دلیل کمبود پارچه مشکی به‌عنوان نماد عزا، مردم پارچه کوچک سیاهی را می‌بریدند و آن را با گل بر روی شانه خود نصب می‌کردند.[۷] در منطقه لرستان، این آیین پیش‌تر در هر عزایی مورد توجه بود.[۸] در منابع کهن، از گل‌مالی در سوگ سیاوش (تاریخ ایران باستان) سخن به میان آمده‌است. فردوسی شاعر حماسه‌سرای ایرانی نیز از خاک بر سر ریختن در عزا در ایران باستان اشعاری سروده است.[۹] در دیوان حافظ نیز گل‌مالی بر سر نمادی از عزاداری قلمداد شده است.[۱۰]
این آئین خاص دارای چند مرحله است که از روز هفتم محرم موسوم به روز تراش عباس شروع می‌شود و تا بعد از شام غریبان ادامه دارد. در روز تراش عباس، عزاداران پس از استحمام و اصلاح، لباس تمیز می‌پوشند[۱۱] و در روز تاسوعا تدارک برگزاری مراسم گل‌مالی در میدان‌های شهر دیده می‌شود و سپس در روز عاشورا آیین گل‌مالی آغاز می‌شود.[۱۲] در فصل زمستان، برای گرم کردن عزاداران و خشک شدن گل‌ها در این مراسم، از هیزم و آتش استفاده می‌شود.[۱۳] این هیزم‌ها بعضا از طریق نذر تأمین می‌شود.[۱۴] در گذشته از تشت برای گل‌مالی استفاده می‌کردند اما امروزه به‌خاطر جمعیت بالای عزاداران، از حوضچه گل استفاده می‌شود.[۱۵]
دیدگاه فقهی
برخی فقهای شیعه از جمله ناصر مکارم شیرازی شیعه، مراسم گل‌مالی به‌صورت جزئی را قبول دارند، اما غلتیدن در حوضچه گل را جایز نمی‌دانند.[۱۶] بر اساس استفتائی از سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، برگزاری این مراسم در صورتی که این رسم به‌صورت متعارف شکل بگیرد و از نظر عُرفی، از مظاهر حُزن به حساب آید، بلامانع است.[۱۷]
نگارخانه
-
عزاداری پس از گل‌مالی
-
دسته عزاداری پس از گل‌مالی
پانویس
- ↑ موسوی اسدزاده، «بررسی پیشینه فرهنگی تاریخی مراسم خره عاشورایی در خرم‌آباد»، ۱۳۹۹ش، ص۹۵.
- ↑ «گل مالی؛ آیین دیرینه عزاداری در لرستان»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «گل مالی؛ آیین دیرینه عزاداری در لرستان»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «ثبت معنوی مراسم گل گیران در استان لرستان منوط به استفتا از علما شد»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «تصاویر متفاوت آیین سنتی «گِل مالی» لرستانی‌ها در تهران»، همشهری آنلاین.
- ↑ «نگاهی به پیشینه و فلسفه «گِل‌مالی» لرستانی‌ها»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «گل مالی؛ آیین دیرینه عزاداری در لرستان»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ موسوی اسدزاده، «بررسی پیشینه فرهنگی تاریخی مراسم خره عاشورایی در خرم‌آباد»، ۱۳۹۹ش، ص۹۷.
- ↑ «نگاهی به پیشینه و فلسفه «گِل‌مالی» لرستانی‌ها»، خبرگزاری فارس.
- ↑ حافظ شیرازی، دیوان حافظ، ۱۳۶۲ش، ص۴۲۳.
- ↑ «گل مالی؛ آیین دیرینه عزاداری در لرستان»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «گل مالی، رسم دیرینه مردم خرم‌آباد در عاشورای حسینی»، خبرآنلاین.
- ↑ «گل مالی؛ آیین دیرینه عزاداری در لرستان»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «تصاویر متفاوت آیین سنتی «گِل مالی» لرستانی‌ها در تهران»، همشهری آنلاین.
- ↑ «نگاهی به پیشینه و فلسفه «گِل‌مالی» لرستانی‌ها»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «نظر آیت‌الله مکارم درباره «گل‌مالی کردن بدن و لباس در عزاداری»»، خبرآنلاین.
- ↑ «آیا «گل مالی» اشکال دارد؟»، خبرگزاری مشرق.
منابع
- حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمد، دیوان حافظ، تحقیق پرویز ناتل خانلری، تهران، انتشارات خوارزمی، ۱۳۶۲ش.
- موسوی اسدزاده، «بررسی پیشینه فرهنگی تاریخی مراسم خره عاشورایی در خرم‌آباد»، مجله فرهنگ مردم ایران، شماره ۶۲، ۱۳۹۹ش.
- «گل مالی؛ آیین دیرینه عزاداری در لرستان»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۹ مرداد ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۰ تیر ۱۴۰۲ش.
- «گزارش خبرگزاری‌فرانسه از "گل‌مالی"عاشورا»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۱۰ مهر ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۱۰ تیر ۱۴۰۲ش.
- «نظر آیت‌الله مکارم درباره «گل مالی کردن بدن و لباس در عزاداری»»، خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۳ مرداد ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۰ تیر ۱۴۰۲ش.
- «گل مالی، رسم دیرینه مردم خرم‌آباد در عاشورای حسینی»، خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۳۰ شهریور ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۰ تیر ۱۴۰۲ش.
- «تصاویر متفاوت آیین سنتی «گِل مالی» لرستانی‌ها در تهران»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۴ مرداد ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۰ تیر ۱۴۰۲ش.
- «نگاهی به پیشینه و فلسفه «گِل‌مالی» لرستانی‌ها»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۱۵ مرداد ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۰ تیر ۱۴۰۲ش.
- «آیا «گل مالی» اشکال دارد؟»، خبرگزاری مشرق، تاریخ درج مطلب: ۱۹ شهریور ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۰ تیر ۱۴۰۲ش.
- «ثبت معنوی مراسم گل گیران در استان لرستان منوط به استفتا از علما شد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۲ آذر ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۱۰ تیر ۱۴۰۲ش.
| سنت‌ها و مراسم‌ها | فهرست آیین‌های عاشورایی • سیاه‌پوشی • تشت‌گذاری • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سنج و دمام • مرثیه‌خوانی • نوحه‌خوانی • دسته عزاداری • هیئت عزاداری • تعزیه‌خوانی • روضه‌خوانی • مقتل‌خوانی • قمه‌زنی • نخل‌گردانی • تابوت‌گردانی • مراسم‌تابوت • مشعل‌گردانی • حسی • گِل‌مالی • شاخسِی واخسِی • همایش شیرخوارگان • پیاده‌روی اربعین • خیمه‌سوزان • چاووش‌خوانی • عَلَم‌کشی • چهل منبر • یزله‌خوانی • عزاداری طویریج • پرده‌خوانی • یوم‌الحسین • جاماندگان اربعین • یوم العباس • کفن‌پوشی |  |
|---|---|---|
| روضه‌ها | ||
| تعزیه‌ها | ||
| مناسبت‌ها | ||
| مکان‌ها | کربلا • حرم امام حسین(ع) • حرم حضرت عباس(ع) • بین‌الحرمین • تل زینبیه • گودال قتلگاه • کف‌العباس • خرابه شام • خیمه‌گاه • فرات • غاضریه • نهر علقمه • نینوا • حسینیه • تکیه • سقاخانه • امام‌باره • حسینی‌دالان • بازار شام | |
| کتاب‌ها | ||
| آداب | ||
| مرثیه‌ها | ||
| وابسته | سوگواری • مقتل • توغ • زیارت عاشورا • تحریفات عاشورا • ادبیات عاشورایی • موکب • لعن یزید • گریه بر حسین(ع) • حدیث ریان بن شبیب • پیرغلام اهل‌بیت • فقه عزاداری | |