شعبان یا شَعبانُ المُعَظّم هشتمین ماه تقویم هجری قمری است که بنا به احادیث، فضیلت بسیاری دارد و در آن به روزهداری، صدقه دادن، صلوات فرستادن و خواندن دعاهای خاص مانند صلوات شعبانیه و مناجات شعبانیه سفارش شده است. همچنین در این ماه مناسبتهای مذهبی مختلفی وجود دارد از جمله آنها میلاد امام حسین(ع)، حضرت عباس(ع)، امام سجاد(ع)، و حضرت علیاکبر و امام مهدی(عج) است که به اعیاد شعبانیه شناخته میشوند.
هشتمین ماه تقویم هجری قمری | |
اطلاعات کلی | |
---|---|
نامهای دیگر | شعبان المُعَظّم، ماه پیامبر(ص) |
ماه قبل | رجب |
ماه بعد | رمضان |
در سنت دینی | |
دعاها | مناجات شعبانیه، صلوات شعبانیه |
احکام شرعی | سفارش بر روزه و صدقه |
از ماههای حرام | نیست |
مناسبتها و وقایع | اعیاد شعبانیه (ولادت امام حسین(ع)، امام سجاد(ع)، امام مهدی(عج)، حضرت عباس(ع) و علیاکبر(ع)) |
سنتهای عرفی | برگزاری جشنهای نیمه شعبان |
فضیلت
از آنجا که در ماه شعبان روزی مؤمنان و حسنه در آن منشعب و بسیار میگردد، این ماه شعبان نام گرفت، شعبان از ریشه شعب است.[۱] براساس روایات، ماه شعبان، ماه پیامبر اکرم(ص) است.[۲] پیامبر(ص) ماه شعبان را روزه میگرفت و به ماه رمضان وصل میکرد.[۳] روایاتی از معصومان(ع) در فضیلت ماه شعبان آمده است.[۴] از امام علی(ع) روایت شده است که هر کس در ماه شعبان برای جلب محبّت پیامبر خدا و تقرّب به سوی خدا روزه بگیرد خدا او را دوست میدارد و در روز قیامت کرامت خود را نصیب او میگرداند و بهشت را برای او واجب میکند.»[۵] بنا بر برخی روایات امام علی، تمام روزهای این ماه را روزه میگرفت.[۶]
از امام صادق(ع) روایتی نقل شده که هنگامی که پیامبر(ص) هلال ماه شعبان را میدید میگفت در مدینه این گونه ندا دهد: ای مردم یثرب (مدینه) من فرستاده خدا به سوی شما هستم، آگاه باشید که شعبان ماه من است، پس خداوند مشمول رحمتش قرار دهد هر کس را که من را برشهرم کمک کند.[۷] امام علی(ع) روزه گرفتن در ماه شعبان را مصداق کمک کردن به رسول الله(ص) ذکر کرده است چنانچه در روایت دیگری امام باقر(ع) فرمود: روزه ماه شعبان روزه پیامبران و پیروان پیامبران است و هر کس در ماه شعبان روزه بگیرد مشمول دعای پیامبر(ص) است که فرمود: خداوند رحمت کند هر کس را که من را بر شهرم کمک کند.[۸] آیت الله جوادی آملی فیلسوف و مفسر شیعه معتقد است کسانی که سال اخلاقی دارند تمام تلاششان اين است كه در ماه شعبان حقالله و حقالناس را ادا کنند و ماه شعبان را با تلاش و كوشش و ناله و ضجّه میگذرانند كه بدهكار نباشند و توبه بکنند كه وقتی اول سالشان (ماه رمضان) فرامیرسد با سود همراه باشند.[۹]
بسیاری از مسلمانان، آخرین روز این ماه را به عنوان یوم الشک روزه میگیرند.
وقایع مهم ماه شعبان
رویدادهای مهم این ماه عبارتند از:
- ولادت امام حسین(ع) (۳ شعبان ۳ق)
- ولادت حضرت عباس(ع) (۴ شعبان ۲۶ق)
- ولادت امام سجاد(ع) (۵ شعبان ۳۸ق)
- ولادت علی اکبر(ع) (۱۱ شعبان ۳۲ق)
- ولادت امام مهدی(عج) (۱۵ شعبان ۲۵۵ق)
- ورود امام حسین(ع) به مکه (۳ شعبان ۶۰ قمری).[۱۰]
- معرفی اسلام آمریکایی به عنوان نوعی اسلام انحرافی در مقابل اسلام ناب محمدی توسط امام خمینی (۱۲ شعبان ۱۴۰۸ق)[۱۱]
- نامه علمای قم (اصفهانی، غروی نائینی و حائری یزدی) به علمای تهران در مخالفت با جمهوری رضاخانی (۲۵ شعبان ۱۳۴۲ق)[۱۲]
اعمال ماه شعبان
در مفاتیح الجنان در بخش اعمال ماه شعبان اعمال زیر ذکر شده است:
اعمال ماه شعبان | |||||||||||
اعمال مشترک |
| ||||||||||
شب اول | |||||||||||
روز اول |
| ||||||||||
روز سوم |
| ||||||||||
شب سیزدهم |
| ||||||||||
شب پانزدهم |
| ||||||||||
سه روز آخر |
| ||||||||||
شب آخر |
|
پانویس
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ص۶۲.
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ص۵۴-۶۲.
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ص۶۱۰ و ۶۱.
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ص۵۹.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الأنوار، چاپ دارالاحیاءالتراث، ج۹۴، ص۸۲.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ص۲۸۰.
- ↑ عاملی، وسائل الشيعة، نشر آل البیت، ج۱۰، ص۵۰۸.
- ↑ شیخ مفید، المقنعة، ۱۴۱۳ق، ص۳۷۳.
- ↑ «لذت عبادت ماه رمضان در گرو حسابرسی ماه شعبان است»، پرتال بنیاد اسراء.
- ↑ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷، ج۵، ص۳۸۱.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۲۱، ص۱۱.
- ↑ حائری، تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، ۱۳۶۴ش، ص۱۸۸-۱۸۹.
- ↑ کفعمی، المصباح- جنة الأمان الواقية و جنة الإيمان الباقية، ۱۴۰۵ق، ص۵۴۴.
- ↑ فضیلت و اعمال شب نیمه شعبان، پایگاه اطلاعرسانی دفتر استاد حسین انصاریان.
یادداشت
- ↑ خدایا، از خشیتت چنان نصیب ما کن که بین ما و نافرمانی تو حائل شود و نیز از طاعتت نصیب ما کن که ما را به خشنودیات برساند و از یقین به اندازهای که گرفتاریهای دنیا را بر ما آسان سازد، خدایا ما را به گوشهایمان و دیدگانمان و نیرویمان تا گاهی که ما را زنده میداری بهرهمند گردان و آن را وارث ما قرار بده و انتقام ما را بر عهده کسی قرار ده که بر ما ستم روا داشته و ما را بر ضد کسی که با ما دشمنی ورزیده یاری ده و مصیبت ما را در دین ما قرار نده و دنیا را بزرگترین اندیشه و نهایت دانش ما قرار نده و آن را که به ما رحم نمیکند بر ما چیره مکن، به مهربانیات ای مهربانترین مهربانان.
منابع
- فضیلت و اعمال شب نیمه شعبان، پایگاه اطلاعرسانی دفتر استاد حسین انصاریان، تاریخ بازدید: ۱۶ اسفند ۱۴۰۰ش.
- امام خمینی، سید روحالله، صحیفه امام، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينی، ۱۳۷۸ش.
- حائری، عبدالهادی، تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۴ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، نشر دارالشريف الرضي، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق.
- علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، بیروت، دارالاحیاءالتراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، ترجمه: الهی قمشهای، مرکز نشر فرهنگی رجا،
- کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح،ناشر: دار الرضى( زاهدى)، قم چاپ دوم، تاريخ نشر: ۱۴۰۵ ه ق.
- طبری، محمد بن جریر بن رستم، تاریخ الأمم و الملوک، بیروت، روائع التراث العربی، ۱۳۸۷ق.۱۳۶۹ش.