هیئت عزاداری
| هیئت عزاداری | |
|---|---|
| اطلاعات آئین | |
| مکان برگزاری | حسینیه‌ها |
| گستره جغرافیایی | مناطق شیعی ازجمله ایران و عراق |
| وجه نمادین | قرائت قرآن، قرائت زیارت یا دعا، سخنرانی و روضه‌خوانی |
| آئین‌های مهم | |
| سینه‌زنی • افطاری • تشییع جنازه • تعزیه خوانی سایر آئین‌ها | |
هیئت عزاداری، تشکلی مذهبی که برای پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)، مراسم سوگواری برگزار می‌کند. هر چند مجالس عزاداری، سابقه‌ای طولانی دارد؛ اما واژه هیئت برای نامیدن این مجالس، امری متأخر و عمرش کمی بیشتر از یک قرن است. هیئت‌های عزاداری بیشتر بر محور عزاداری برای امام حسین(ع) قرار دارند. مراسم هیئت چهار جزء اصلی دارد: قرائت قرآن، قرائت زیارت‌نامه یا دعا، سخنرانی و روضه‌خوانی.
موضوع فعالیت
هیئت عزاداری، تشکلی مذهبی است که برای پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)، مراسم سوگواری برگزار می‌کند. هیئت‌های عزاداری بیشتر بر محور عزاداری برای امام حسین(ع) قرار دارند. اعضای هیئت‌ها مجموعه‌هایی از مردم شهرها یا روستاها هستند که به منظور سوگواری و روضه‌خوانی برای پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) دور هم جمع می‌شوند. هیئت به صورت مردمی اداره می‌شود و با بودجه علاقمندان به پیامبر(ص) و خاندانش تشکیل می‌یابد. هیئت‌ها غالبا در طول سال فعالیت دارند و جلسات مذهبی برگزار می‌کنند؛ اما در مناسبت‌های مذهبی همچون ایام شهادت امامان، برنامه‌های ویژه‌ای دارند. بسیاری از هیئت‌ها در روز عاشورا به صورت دستهٔ عزاداری، از حسینیه یا محله بیرون می‌آیند و به اماکن مقدس می‌روند. هر هیئت نام خاص و پرچم و علامت ویژه دارد. نام هیئت‌ها غالبا از نام امامان یا شهدای کربلا گرفته می‌شود.[۱]
تاریخچه
مجالس عزاداری برای امام حسین(ع) و اهل بیت(ع)، سابقه‌ای طولانی دارد. نقل است که خود ائمه(ع)، برای امام حسین(ع) عزاداری می‌کردند و توصیه داشتند که شیعیان برای امام حسین(ع) مجالس عزا بر پا کنند.[۲] با این حال، استفاده از واژه هیئت برای نامیدن این مجالس، امری متأخر و عمرش کمی بیشتر از یک قرن است.[۳] برخی از هیئت‌های قدیمی تهران عبارتند از:
- هیئت محبان حسین، تأسیس ۱۳۶۳ق[۴]
- هیئت احمدی، تأسیس ۱۳۶۵ق[۵]
- هیئت حسینی تهران[۶]
- هیئت کربلایی‌های تهران، تأسیس ۱۳۴۸ش[۷]
مراسم هیئت
مراسم هیئت چهار جزء اصلی دارد: قرائت قرآن، قرائت زیارت یا دعا، سخنرانی و روضه‌خوانی.[۸] مراسم هیئت غالباً با قرائت آیاتی از قرآن و سپس قرائت زیارت یا دعا آغاز می‌شود. پس از آن، واعظ که معمولا از روحانیان است، سخنرانی می‌کند. سخنرانی واعظ به طور معمول، حدودا یک ساعت طول می‌کشد. موضوع سخنرانی مسائل مذهبی و اخلاقی و اجتماعی و گاه سیاسی است. واعظ سخن خود را با روضه و ذکر مصائب اهل بیت(ع) به پایان می‌برد و پس از او مداح به مرثیه خوانی و مداحی می‌پردازد و شرکت‌کنندگان سینه‌زنی می‌کنند.[۹]
آیت الله خامنه‌ای:
طبیعت کار هیئت این است که مردم با عشق و شور و اشک بیایند طرف مجلس امام حسین؛ این است که اثر می‌کند؛ این است که از دلش این انقلاب می‌جوشد، یا لااقل مزرَع خوبی برای رشد فضائل انقلابی و معارف انقلابی می‌شود.
اقسام هیئت
در مقالهٔ «بررسی جامعه شناختی رابطهٔ سبک زندگی و هیئت‌های مذهبی»، هیئت‌های عزاداری در ایران، به لحاظ‌های زمان و مکان، نوع فعالیت، محتوا و اقشار جامعه، این‌گونه تقسیم شده است:
- زمان: هیئت‌های منظم هفتگی، ماهانه، فصلی، سالی و ایام خاص(ولادت و شهادت اهل بیت)؛
- مکان: مسجد، حسینیه، مدارس، دانشگاه، هیئت‌های خانگی، ادارات و سازمان‌های دولتی و خصوصی؛
- فعالیت: فعال، نیمه‌فعال، مقطعی و مناسبتی؛
- محتوا: هیئت‌ها از نظر محتوا، دارای چهار جزء اصلی‌اند: قرائت قرآن، قرائت زیارت‌نامه یا دعا، سخنرانی و روضه‌خوانی. برخی از هیئت‌ها همهٔ این اجزاء را اجرا نمی‌کنند.
- اقشار جامعه: هیئت عمومی(شامل همۀ اقشار جامعه)، هیئت زنانه، هیئت مردانه، هیئت جوانان، هیئت نوجوانان، هیئت میان‌سالان و هیئت‌های قومی و فامیلی.[۱۰]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۸۸ش. ص۵۰۴، ۵۰۵.
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۳۳۸.
- ↑ مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۵۲۴.
- ↑ معتمدی کاشانی، عزاداری سنتی شیعیان، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۲۳۵.
- ↑ معتمدی کاشانی، عزاداری سنتی شیعیان، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۲۳۴.
- ↑ معتمدی کاشانی، عزاداری سنتی شیعیان، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۲۳۳.
- ↑ معتمدی کاشانی، عزاداری سنتی شیعیان، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۲۳۷.
- ↑ احمدی، «بررسی جامعه شناختی رابطه سبک زندگی و هیأت‌های مذهبی»، ص۱۹.
- ↑ فربد، کتاب ایران، سوگواری‌های مذهبی در ایران، ۱۳۸۶ش، ص۱۱۹.
- ↑ احمدی، «بررسی جامعه شناختی رابطه سبک زندگی و هیأت‌های مذهبی»، ص۱۸، ۱۹.
منابع
- احمدی، ابوالفضل، «بررسی جامعه‌شناختی رابطه سبک زندگی و هیئت‌های مذهبی»، مهندسی فرهنگی، ش۸۳.
- فربد، محمد صادق، کتاب ایران، سوگواری‌های مذهبی در ایران، تهران، الهدی، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
- مظاهری، محسن‌حسام، فرهنگ سوگ شیعی، تهران، مجتمع آفرینش‌های هنری اسلام، چاپ اول، ۱۳۹۵ش.
- محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، معروف، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۸ش.
- معتمدی کاشانی، سید حسین، عزاداری سنتی شیعیان در بیوت علما و حوزه‌های علمیه و کشورهای جهان، قم، مؤلف، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
| سنت‌ها و مراسم‌ها | سیاه‌پوشی • تشت‌گذاری • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سنج و دمام • مرثیه‌خوانی • نوحه‌خوانی • دسته عزاداری • هیئت عزاداری • تعزیه‌خوانی • روضه‌خوانی • مقتل‌خوانی • قمه‌زنی • نخل‌گردانی • تابوت‌گردانی • مراسم‌تابوت • مشعل‌گردانی • حسی • گِل‌مالی • شاخسِی واخسِی • همایش شیرخوارگان • پیاده‌روی اربعین • خیمه‌سوزان • چاووش‌خوانی • عَلَم‌کشی • چهل منبر • یزله‌خوانی • عزاداری طویریج • پرده‌خوانی • یوم‌الحسین • جاماندگان اربعین |  |
|---|---|---|
| روضه‌ها | ||
| تعزیه‌ها | ||
| مناسبت‌ها | ||
| مکان‌ها | کربلا • حرم امام حسین(ع) • حرم حضرت عباس(ع) • بین‌الحرمین • تل زینبیه • گودال قتلگاه • کف‌العباس • خرابه شام • خیمه‌گاه • فرات • غاضریه • نهر علقمه • نینوا • حسینیه • تکیه • سقاخانه • امام‌باره • حسینی‌دالان • بازار شام | |
| کتاب‌ها | ||
| آداب | ||
| مرثیه‌ها | ||
| وابسته | سوگواری • مقتل • توغ • زیارت عاشورا • تحریفات عاشورا • ادبیات عاشورایی • موکب • لعن یزید • گریه بر حسین(ع) • حدیث ریان بن شبیب | |