آیه فائزون
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | آیه فائزون |
| واقع در سوره | مؤمنون |
| شماره آیه | ۱۱۱ |
| جزء | ۱۸ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | اعتقادی |
| درباره | رستگاری مؤمنان صبور در مقابل تمسخر کافران |
آیه فائزون (مؤمنون: ۱۱۱) به رستگاری و پیروزی مؤمنان اشاره دارد که پاداش صبر آنان بوده است. خداوند در این آیه به پاداش مؤمنانی اشاره کرده که برای اطاعت خداوند و پرهیز از گناه، در برابر تمسخر کافران صبر نموده و به رستگاری رسیده‌اند. رستگاری به معنای رهایی از آتش و رسیدن به بهشت و دیگر معانی مشابه تفسیر شده است.
برخی با استناد به روایات و اقوال مفسران، این آیه را درباره شیعیان و به‌ویژه امام علی(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسین(ع) دانسته‌اند که در راه خدا صبر کرده و به رستگاری رسیده‌اند.
﴿إِنِّي جَزَيْتُهُمُ الْيَوْمَ بِمَا صَبَرُوا أَنَّهُمْ هُمُ الْفَائِزُونَ ١١١﴾ [مؤمنون:111]﴿من [هم] امروز به [پاس] آنکه صبر کردند بدانان پاداش دادم آری ایشانند که رستگارانند ١١١﴾
معرفی
آیه ۱۱۱ سوره مؤمنون از سوی برخی محققان چون علامه عسکری با نام آیه فائزون یاد شده است.[۱] خداوند در این آیه به استقامت بندگان خدا و نقش آن در رستگاری ایشان اشاره می‌فرماید.[۲] برخی با در نظر گرفتن آیات قبل بر این اعتقادند که خدا به دو دسته از انسان‌ها اشاره کرده است. گروهی گمراه که به تمسخر یاران حق و تحقیر عقاید آنان پرداخته و لذا از سوی خداوند نیز با بدترین حقارت مواجه می‌شوند و عده‌ای با صبر در مقابل این عده، به رستگاری در پیشگاه خدا خواهند رسید.[۳] برخی برای آیه فائزون نکات و پیام‌هایی برشمرده‌اند که می‌توان به اختصاص پاداش الهی برای صبر در مقابل تمسخر کافران، لطف الهی نسبت به شکیبایان و لزوم انتظار برای رسیدن به پاداش الهی که از عوامل رستگاری دانسته شده، اشاره کرد.[۴]
محتوا
این آیه در مورد مؤمنان صالحی است[۵] که توسط کفار مورد تمسخر قرار می‌گرفتند.[۶] این افراد که جزء مؤمنان مستضعف عملی بوده‌اند،[۷] غالباً از بردگان و موالیان بوده[۸] که گاه به اسامی آنان و همچنین کسانی که به تمسخر ایشان پرداخته‌اند، اشاره شده است.[۹] خداوند در آیه فوق وعده داده است که در روز قیامت[۱۰] و جزا[۱۱] به آنان پاداش خواهد داد و آنان را رستگاران خوانده است.
پاداش خداوندی در این آیه به معنای رسیدن به بهشت تفسیر شده است[۱۲] و این به سبب صبری است که این دسته از مؤمنان[۱۳] در پیش ساخته‌اند. متعلق صبر در آیه به سبب ایجاز گویی قید نشده است[۱۴] و مفسران آن را در برابر استهزاء[۱۵] و یا در برابر گناه[۱۶] و یا صبر در راه امر الهی[۱۷] دانسته‌اند. چنان‌که به هر سه مورد نیز اشاره شده است.[۱۸]
فائزون هم که به رستگاران[۱۹] و نائل به هدف[۲۰] معنا شده است، در این آیه به معنای پیروزمندان[۲۱] و نجات‌یافتگان[۲۲] دانسته‌اند. بدین معنا که از آتش نجات یافته و به بهشت رسیده‌اند[۲۳] و از موارد هراس‌انگیز قیامت در امان خواهند بود[۲۴] و در بهشت صاحب نعمت دائم و کرامت ابدی خواهند بود.[۲۵] چنان‌که معنای گسترده‌تری چون سلامت و سعادت و بهشت و رهایی از آتش نیز به عنوان معنای فوز ذکر شده است.[۲۶]
ارتباط با شیعه و اهل‌بیت(ع)
در برخی تفاسیر، مراد از فائزون را شیعیان آل محمد(ص) دانسته‌اند[۲۷] که گاه آن را مستند به روایت از امام باقر(ع) نموده‌اند.[۲۸] در گزارشی از ابن مسعود، فائزان را حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) معرفی کرده که در اطاعت الهی و بر گرسنگی و فقر و همچنین در مقابل گناهان و بلایا صبر نموده و از حساب نجات یافته‌اند.[۲۹] چنان‌که در روایتی به نقل از ام سلمه، همسر پیامبر اکرم(ص)، از رسول خدا(ص) چنین نقل شده است که علی(ع) و شیعیانش رستگاران خواهند بود.[۳۰]
پانویس
- ↑ عسکری، برگستره کتاب و سنت، ۱۳۸۷ش، ص۲۵۲.
- ↑ رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۱۴، ص۱۰۵.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۴، ص۳۳۹-۳۴۰.
- ↑ رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۱۴، ص۱۰۵.
- ↑ مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۳۹۱.
- ↑ طنطاوی، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، ۱۹۹۷م، ج۱۰، ص۶۷.
- ↑ شنقیطی، أضواء البیان، ۱۴۲۷ق، ج۵، ص۵۶۴.
- ↑ ابن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج۳، ص۱۶۷.
- ↑ دینوری، الواضح فی تفسیر القرآن الکریم، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۶۰؛ ابن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج۳، ص۱۶۷.
- ↑ ابن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج۳، ص۱۶۷؛ ابن‌ابی‌حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۸، ص۲۵۱۰.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۵، ص۷۱.
- ↑ فراء، معانی القرآن، ۱۹۸۰م، ج۲، ص۲۴۳؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۱۸، ص۴۸.
- ↑ پانی‌پتی، التفسیر المظهری، ۱۴۱۲ق، ج۶، ص۴۰۹؛ سبزواری، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۸۷.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۵، ص۷۱.
- ↑ طبرانی، التفسیر الکبیر، ۲۰۰۸م، ج۴، ص۳۹۰؛ ابن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج۳، ص۱۶۷.
- ↑ ابن‌ابی‌حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۸، ص۲۵۱۰.
- ↑ دینوری، الواضح فی تفسیر القرآن الکریم، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۶۰؛ سمرقندی، بحر العلوم، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۴۹۱.
- ↑ ماتریدی، تأویلات أهل السنة، ۱۴۲۶ق، ج۷، ص۴۹۹؛ شنقیطی، أضواء البیان، ۱۴۲۷ق، ج۵، ص۵۶۴.
- ↑ قرشی، قاموس قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۲۱۱.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۶، ص۱۳۴.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۱۹۲؛ بقاعی، نظم الدرر، ۱۴۲۷ق، ج۵، ص۲۲۵.
- ↑ ابن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج۳، ص۱۶۷؛ واحدی، الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۷۵۴.
- ↑ تیمی، تفسیر یحیی بن سلام، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۴۱۹؛ مکی بن حموش، الهدایة إلی بلوغ النهایة، ۱۴۲۹ق، ج۷، ص۵۰۱۰.
- ↑ روزبهان بقلی، عرائس البیان، ۲۰۰۸م، ج۲، ص۵۷۰.
- ↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۱۸، ص۴۸.
- ↑ ابن‌کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۵، ص۴۳۵؛ زحیلی، التفسیر الوسیط، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۱۷۲۳.
- ↑ استرآبادی، تأویل الآیات الظاهرة، ۱۴۰۹ق، ص۳۵۴.
- ↑ جزایری، عقود المرجان، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۴۰۲.
- ↑ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۵۳۱؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۲۰.
- ↑ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۱ - ۴۲.
منابع
- ابن سلیمان، مقاتل، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت،دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۲۳ق.
- ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل أبی طالب(ع)، قم، علامه، ۱۳۷۹ق.
- ابن‌ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق اسعد محمد طیب، ریاض، مکتبة نزار مصطفی الباز، چاپ سوم، ۱۴۱۹ق.
- ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق محمدحسین شمس‌الدین، بیروت،دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۹ق.
- استرآبادی، علی، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، تحقیق حسین استاد ولی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۰۹ق.
- بقاعی، ابراهیم بن عمر، نظم الدرر فی تناسب الآیات و السور، تحقیق عبدالرزاق غالب مهدی، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ سوم، ۱۴۲۷ق.
- پانی‌پتی، ثناءالله، التفسیر المظهری، کویته (پاکستان)، مکتبة رشدیه، ۱۴۱۲ق.
- تیمی، یحیی بن سلام، تفسیر یحیی بن سلام التیمی البصری القیروانی، بیروت،دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۵ق.
- جزایری، نعمت‌الله بن عبدالله، عقود المرجان فی تفسیر القرآن، تحقیق موسسه فرهنگی ضحی، قم، نور وحی، ۱۳۸۸ش.
- حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۴۱۱ق.
- دینوری، عبدالله بن محمد، الواضح فی تفسیر القرآن الکریم، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۴ق.
- رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، قم، پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن، ۱۳۸۷ش.
- روزبهان بقلی، روزبهان بن ابی‌نصر، عرائس البیان فی حقائق القرآن، تحقیق احمد فرید مزیدی، بیروت،دار الکتب العلمیة، ۲۰۰۸م.
- زحیلی، وهبه، التفسیر الوسیط، دمشق،دار الفکر، ۱۴۲۲ق.
- سبزواری، محمد، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، بیروت،دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۶ق.
- سمرقندی، نصر بن محمد، بحر العلوم، تحقیق عمر عمروی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۶ق.
- شنقیطی، محمدامین، أضواء البیان فی إیضاح القرآن بالقرآن، بیروت،دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۷ق.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
- طبرانی، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر، اربد (اردن)، دارالکتاب الثقافی، ۲۰۰۸م.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۱۲ق.
- طنطاوی، محمد سید، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، قاهره، نهضة مصر، ۱۹۹۷م.
- عسکری، سیدمرتضی، بر گستره کتاب و سنت، قم، دانشکده اصول دین، ۱۳۸۷ش.
- فراء، یحیی بن زیاد، معانی القرآن، تحقیق محمدعلی نجار و احمدیوسف نجاتی، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم، ۱۹۸۰م.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۸ش.
- قرشی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، تهران،دار الکتب الاسلامیه، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.
- ماتریدی، محمد بن محمد، تأویلات أهل السنة (تفسیر الماتریدی)، تحقیق مجدی باسلوم، بیروت،دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۶ق.
- مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، قم، دارالکتاب الإسلامی، ۱۴۲۴ق.
- مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.
- مکی بن حموش، الهدایة إلی بلوغ النهایة، تحقیق شاهد بوشیخی، شارجه (امارات)، جامعة الشارقه، ۱۴۲۹ق.
- واحدی، علی بن احمد، الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، تحقیق صفوان عدنان داودی، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۵ق.