رقیه دختر امام علی(ع)
 | |
| شناسنامه | |
|---|---|
| نام کامل | رقیه بنت علی بن ابی‌طالب |
| تاریخ درگذشت | زنده در سال ۶۱ق |
| آرامگاه | قاهره• مصر |
| نام همسر | مسلم بن عقیل |
| فرزندان | عبدالله بن مسلم |
رُقَیّه بنت علی(ع) (زنده در ۶۱ق)، همسر مسلم بن عقیل و از اسیران کربلا. رقیه در واقعه کربلا حضور داشت. او در مسیر مکه به کربلا، خبر شهادت شوهرش مسلم بن عقیل را شنید.
روز عاشورا نیز فرزندانش عبدالله و بنا به قولی، محمد به شهادت رسیدند و خود به اسارت لشکر عمر بن سعد درآمد. قبری در قاهره به نام اوست که در سال ۱۴۱۶ق، بُهره‌های داوودیِ هند، ضریح قدیمی آن را تعویض کرد‌اند. قبری نیز در شهر لاهور پاکستان به نام بی‌بی پاکدامن به او منسوب است.
نسب
رقیه دختر امام علی(ع) بود و از صَهباء دختر ربیعهٔ تغلبیه که کنیز امام علی(ع) بود، به دنیا آمد.[۱] ذبیح‌الله محلاتی صَهباء را مادر او و عمر بن علی دانسته است.[۲]
در برخی منابع، از رقیه به ام‌کلثوم یاد شده است[۳] سید محسن امین کنیه سه تن از دختران امام علی(ع) را ام‌کلثوم دانسته است. او رقیه را ام‌کلثوم وُسطیٰ خوانده و غیر از ام‌کلثوم کبری و ام‌کلثوم صغری (همسر یکی از نوادگان عقیل) دانسته است.[۴]
ازدواج و فرزندان
رقیه با پسرعموی خود، مسلم بن عقیل ازدواج کرد.[۵] به‌گفته نویسنده رَیاحین‌الشَّریعه، وی از مسلم بن عقیل صاحب دو پسر به نام‌های عبدالله و محمد و یک دختر شد.[۶] نام دختر او در این کتاب ذکر نشده است.[۷] ذبیح‌الله محلاتی، نویسندهٔ این کتاب، عبدالله را شوهر سکینه دختر امام حسین(ع) دانسته است.[۸]
حضور در واقعه کربلا
رقیه در واقعه عاشورا، همراه امام حسین(ع) به کربلا رفت.[۹] به‌گفته ذبیح‌الله محلاتی سه فرزندش در این سفر او را همراهی می‌کردند.[۱۰] او در بین راه، خبر شهادت مسلم بن عقیل را شنید. به‌گزارش تاریخ‌نویسان، فرزندش عبدالله بن مسلم، در کربلا به شهادت رسید.[۱۱] محلاتی از شهادت محمد و عبدالله، دو پسر او در واقعه کربلا و اسارت وی سخن گفته است.[۱۲]
آرامگاه
بنابر آنچه در مُعجَم‌البلدان آمده است، رقیه در قاهره (در کشور مصر) مدفون است.[۱۳]
ضریح قبر منسوب به رقیه دختر امام علی(ع) در سال ۱۴۱۶ق نصب شده و از نظر تزئینات هنری، با سایر ضریح‌های نقره تفاوت‌هایی دارد. شکل ضریح نزدیک به مستطیل و اضلاع آن به‌تناوب، دارای سه یا چهار پنجرهٔ مشبّک است. در بالای سقفِ ضریح، گنبدی کوچک و در بالای زاویه‌های اضلاع آن، مقرنس‌هایی شبیه مقرنس موجود در گوشه‌های مناره مسجد کوفه (که تقلیدی است از نمونه موجود در مسجدالاقمر)، وجود دارد. پایه ضریح از سنگ مرمر سبزرنگ حجاری شده است. ضریح نقره‌ایِ مرقدِ رقیه را بُهره‌های داوودی هند طراحی و جایگزین ضریح قدیمی کرده‌اند.[۱۴]
بارگاه بی‌بی پاکدامن
بارگاهی در شهر لاهور پاکستان وجود دارد، به نام بی‌بی پاکدامن[۱۵] که مردم عقیده دارند رقیه دختر امام علی(ع)، همراه با پنج زن دیگر، در آن دفن هستند.[۱۶] این بارگاه صدها سال قدمت دارد و از آثار باستانی و زیارتی شهر لاهور است.[۱۷] البته محققان این باور را که رقیه دختر امام علی(ع) در این مکان دفن شده است، رد کرده‌اند.[۱۸]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۴؛ ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۰۹؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۴، ص۳۵۹؛ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ج۶، ص۳۵۲.
- ↑ محلاتی، ریاحین‌الشریعة، ۱۳۷۳ش، ج۴، ص۲۵۵-۲۵۶.
- ↑ ابن‌عنبه، عمدةالطالب، ۱۴۱۷ق، ص۳۲.
- ↑ امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۴۸۴.
- ↑ بلاذری، انساب‌الاشراف، ۱۳۹۴ق، ج۲، ص۷۰.
- ↑ محلاتی، ریاحین‌الشریعة، ۱۳۷۳ش، ج۴، ص۲۵۵.
- ↑ محلاتی، ریاحین‌الشریعة، ۱۳۷۳ش، ج۴، ص۲۵۵.
- ↑ محلاتی، ریاحین‌الشریعة، ۱۳۷۳ش، ج۴، ص۲۵۵.
- ↑ محلاتی، ریاحین‌الشریعه، ۱۳۷۳ش، ج۴، ص۲۵۵.
- ↑ محلاتی، ریاحین‌الشریعه، ۱۳۷۳ش، ج۴، ص۲۵۵.
- ↑ خلیفه، تاریخ خلیفة، ۱۴۱۵ق، ص۱۴۵؛ امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۳۴؛ بلاذری، انساب‌الاَشراف، ۱۳۹۴ق، ج۲، ص۷۰؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۶۹؛ ابوالفرج اصفهانی، مِقاتلُ‌الطالبیین، دارالمعرفه، ص۹۸.
- ↑ محلاتی، ریاحین‌الشریعه، ۱۳۷۳ش، ج۴، ص۲۵۵.
- ↑ حموی، مُعجَم‌البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۱۴۲.
- ↑ خامه‌یار، «آثار هنری و عمرانی اسماعیلیان بُهره هند در عتبات عالیات و زیارتگاه‌های شیعه [بخش ۲: شام و مصر».
- ↑ ثبوت، «پاکدامن بیبیان»، ج۵، ص۴۴۲.
- ↑ اردو، دائرةالمعارف اسلامیه، ذیل مادّه لاهور ۱۳۸۴-۱۴۱۰/۱۹۶۴-۱۹۸۹.
- ↑ ثبوت، «پاکدامن بیبیان»، ج۵، ص۴۴۲.
- ↑ منشی محمد دین فوق، تذکره علماء لاہور، ۱۳۳۸ق به‌نقل از حضرت بی‌بی پاکدامنان لاهور تألیف حفیظ‌الله‌خان منظر، ص۶۴؛ اردو، دائرةالمعارف اسلامیه، ذیل مادّه لاهور ۱۳۸۴-۱۴۱۰/۱۹۶۴-۱۹۸۹.
منابع
- ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، بیروت، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، بیروت، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
- ابن‌عنبه حسنی، عمدة الطالب فی انساب آل‌ابی‌طالب، قم، انصاریان، ۱۴۱۷ق.
- ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل‌الطالبیین، تحقیق سید احمد صقر، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا.
- اردو، دائرةالمعارف اسلامیه، لاهور ۱۳۸۴۱۴۱۰/۱۹۶۴۱۹۸۹م.
- امین، سید محسن، اعیان‌الشیعه، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۶ق.
- بلاذری، انساب‌الاَشراف، تحقیق محمدباقر محمودی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ اول، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.
- ثبوت، اکبر، «پاکدامن بیبیان»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ۱۳۷۹ش.
- حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم‌البلدان، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۹۵م.
- خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفة، تحقیق فواز، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، بیروت، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الاُمم و الملوک، تحقیق محمدابوالفضل ابراهیم، دارالتراث، بیروت، ۱۹۶۷م.
- محلاتی، ذبیح‌الله، ریاحین‌الشریعة، دار الکتب الاسلامیة، تهران، ۱۳۷۳ش.
- منشی محمد دین فوق، تذکره علماء لاہور، ۱۳۳۸ق.
تشیع در آفریقا | ||
|---|---|---|
| کشورها | آفریقای جنوبی • آفریقای مرکزی • آنگولا • اتیوپی • اریتره • الجزایر • اوگاندا • بروندی • بنین • بتسوانا • بورکینافاسو • تانزانیا • توگو • تونس • جیبوتی • حبشه • چاد • زامبیا • زیمبابوه • ساحل عاج • سنگال • سوازیلند • سودان • سومالی • سیرالئون • صحرای غربی • غنا • کامرون • کنگو برازاویل • کنگو کینشازا • کنیا • گامبیا • گابن • گینه بیسائو • گینه کوناکری • لیبریا • لیبی • ماداگاسکار • مالی • مالاوی • مراکش • مصر • موزامبیک • موریتانی • موریس • نامیبیا • نیجریه • نیجر |  |
| شهرها و مناطق | ||
| شخصیت‌های تأثیرگذار | ||
| مؤسسات | ||
| امامزادگان | ||
| سلسله‌ها و خاندان‌ها | ||
| فِرَق و گروه‌ها | ||
| بناها | ||
| مرتبط | ||