سومالی

سومالی شرقی‌ترین کشور قاره آفریقا که براساس آمارها، بیش از ۹۹.۷ درصد جمعیت آن مسلمان هستند. اسلام در قرن اول قمری وارد این کشور شد. بیشتر مسلمانان این کشور، شافعی مذهب و بخشی نیز شیعه (کمتر از ۱۰۰ هزار نفر) هستند.

سومالی

اطلاعات عمومی
دین رسمی	اسلام (۹۹.۷ درصد) (مرکز تحقیقات پیو ۲۰۲۰م)
جمعیت کل	۱۸.۰۳۱.۳۸۳ نفر (۲۰۲۳ میلادی)
مساحت	۶۳۷.۶۵۷ کیلومتر مربع
پایتخت	موگادیشو ۲°۲′ شمالی ۴۵°۲۱′ شرقی
اسلام
پیشینه اسلام	در قرن اول قمری
جمعیت مسلمانان	بیش از ۱۲ میلیون (مرکز تحقیقات پیو ۲۰۲۰م)
اطلاعات شیعی
جمعیت	کمتر از ۱۰۰ هزار نفر
درصد به جمعیت کشور	کمتر از ۱ درصد
مؤسسات اجتماعی	بنیاد خیریه خدمات اجتماعی المنتظر،

اطلاعات عمومی

نقشه کشور سومالی

براساس آمار مرکز تحقیقات پیو (Pew) در سال ۲۰۲۰م، بیش از ۱۲ میلیون نفر معادل ۹۹.۷ درصد جمعیت کشور سومالی مسلمان هستند.

کشور سومالی در قسمت شاخ آفریقا در شرقی‌ترین بخش این قاره قرار گرفته و از شمال غربی با جیبوتی، از غرب با اتیوپی و از جنوب غربی با کنیا همسایه است و در شمال با خلیج عدن و در شرق با اقیانوس هند مرز ساحلی دارد. تنگه راهبردی «باب‏‌المندب» که رابط میان خلیج عدن و دریای سرخ است، در شمال این کشور قراردارد.

واقع‏ شدن این کشور در مجاورت دریای سرخ و اقیانوس هند، موقعیت استراتژیکی برای آن رقم زده است. پس از افتتاح کانال سوئز که دریای مدیترانه را از طریق دریای سرخ و تنگه عدن به اقیانوس هند متصل‏ می‏‌ساخت، بر اهمیت این کشور افزوده شد.

این کشور با ۳۳۳۰ کیلومتر خط ساحلی، طولانی‏‌ترین خط ساحلی را در قاره آفریقا داراست.

بر اساس برآوردهای سازمان c.i.a در سال ۲۰۲۰م. جمعیت سومالی ۱۵,۸۹۳,۲۱۹ نفر بوده است. جمعیت سومالی در سال ۲۰۲۳م، ۱۸.۱۴۳.۳۷۸ نفر اعلام شده است.

مساحت این کشور، براساس آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در کتاب واقعیت جهان، ۶۳۷,۶۵۷ کیلومتر مربع گفته شده است.

سیاست

در سال ۱۸۸۱م/۱۲۶۰ش انگلستان خاک سومالی را تصرف کرد. در سال ۱۸۸۳م/۱۲۶۲ش فرانسه در بخش شمالی سومالی که اکنون کشور مستقل جیبوتی قرار دارد، نیروی نظامی پیاده کرد. ایتالیا نیز در سال ۱۸۸۹م/۱۲۶۸ش به این سرزمین لشکر کشید و در نتیجه سومالی بین این کشورهای اروپایی تقسیم شد. در سال ۱۹۰۱م در سومالیِ انگلستان، یک انقلاب اسلامی به وقوع پیوست که توسط «محمد عبدالله حسن» با هدف استقلال‌خواهی بر ضد بریتانیا رهبری می‌شد و تا سال ۱۹۲۰م چهار حمله انگلیسی‌ها را دفع نمود.

در سال ۱۹۳۶م/۱۳۱۵ش سومالیِ ایتالیا و اریتره و اتیوپی که هر سه مستعمره ایتالیا بودند، مستعمره جدیدی بنام آفریقای شرقی را تشکیل دادند.در سال ۱۹۴۸م/۱۳۲۷ش حزب اتحادیه جوانان سومالی تشکیل گرفت که هدف آن استقلال سومالی بود. سرانجام در سال ۱۹۶۰م/۱۳۳۹ش سومالی کنونی متشکل از سومالیِ انگلیس و سومالیِ ایتالیا، استقلال خود را به دست آورد.

از سال ۱۹۹۱م/۱۳۷۰ش هیچ دولت مرکزی در سومالی وجود ندارد؛ قسمت شمال غرب سومالی که سومالیلند «Somaliland» نامیده می شود از ثبات بیشتری برخوردار است و اعلام خودمختاری نموده هرچند خودمختاری اش به رسمیت شناخته نشده است.

نژاد و زبان

۹۵٪ مردم سومالی از نژاد سومالیایی و بقیه بانتو و عرب هستند. زبان آنان سواحیلی است که ریشه عربی دارد اما زبان بانتو هم به آن وارد شده است. زبان‌های انگلیسی، ایتالیائی و عربی نیز کاربرد دارند.

پیشینه اسلام

مسلمانان از طریق بندر زیلغ در کنار خلیج عدن وارد سومالی شده و اسلام را در قرن اول هجری در آن گسترش دادند. رفت و آمد بازرگانان مسلمان عرب به بنادر سواحل شرقی آفریقا سبب گسترش نفوذ اسلام در این بخش از قاره سیاه شد. در قرن ۱۴ میلادی یک دولت قدرتمند اسلامی در سومالی تشکیل شد.

از قرن سیزدهم تا پانزدهم میلادی، صوفی‏‌گرایی در سومالی رایج بود و رهبران صوفیه در این کشور مهم‏ترین پایگاه عقیدتی و فکر را داشتند و به سه بخش عمده «قادریه، احمدیه و صالحیه» تقسیم‏ می‏‌شدند. در سال‏‌های اخیر و پس از شدت‏ یافتن افکار سلفی‏‌گری، رهبران صوفی به خاطر احساس‏ خطر‏ از رشد این افکار، دوباره در صحنه سیاسی سومالی فعال‏ شده، در صدد مقابله با افکار سلفی برآمدند.

گفته می‌شود مردم سومالی نسب خود را به قبیله قریش و بنی هاشم می‌رسانند و تاریخ ورود اسلام به این منطقه را با تاریخ مهاجرت گروه‌هایی از بنی‌هاشم به این منطقه مقارن می‌دانند.

پیشینه تشیع

در منابع تاریخی و سفرنامه‌ها آمده است طی قرن‌های هشتم و نهم میلادی، شیرازی‌های ایرانی‌تبار با کشتی‌های تجاری از بندر سیراف در خلیج فارس به سواحل کشورهای سومالی، کنیا، تانزانیا و مجمع الجزایر کومور سفر نموده و سهم مهمی در رونق تجاری بنادر این کشورها داشته‌اند. آنها همچنین در گسترش و تبلیغ اسلام و تشیع در مناطق عمده‌ای از قاره آفریقا به خصوص شرق آفریقا تاثیر به‌سزایی داشتند. شیرازی‌ها با ورود به سومالی مسجدی در این کشور بنا کرده‌اند که هنوز نیز با ‌عنوان مسجد شیرازی‌های ایران معروف است. گفته شده هنوز آثاری مربوط به بندر سيراف از جمله قبرهای سيرافی در سرزمين‌هايی مثل سومالی وجود دارد.

همچنین در قرن گذشته حدود ۱۲۰۰ نفر شیعه خوجه اثناعشری در سومالی زندگی می‌کردند که پس از بحرانی شدن اوضاع اقتصادی و سیاسی این کشور در سال ۱۹۹۰م، ۱۰۵۳ نفر از آنها این کشور را ترک کردند و در کشورهای تانزانیا، کنیا، آمریکا و کانادا اقامت گزیدند.

جمعیت شیعیان

جمعیت کل	جمعیت شیعیان	درصد	تاریخ	منبع
۸،۹۳۳،۹۲۲	....	۱	۲۰۰۰	دائرة المعارف امام حسین(ع).
۸،۶۰۰،۰۰۰	۸۶،۰۰۰	۱	۲۰۰۸	مجمع جهانی اهل بیت.
۹،۵۵۸،۶۶۶	۹۰،۰۰۰	۱	۲۰۰۹	انجمن دین و زندگی اجتماعی «مؤسسه ‏PEW».

شخصیت‌های شیعی

• هاشم علی اوکرا:

او از سال ۱۹۷۰ میلادی فعالیت‌های تبلیغی خود را در سومالی آغاز کرده است. او در سال ۱۹۸۶م. «بنیاد خیریه خدمات اجتماعی المنتظر(ع)» را در شهر موگادیشو تاسیس کرد و در سال ۱۹۸۹م. «مؤسسه توسعه و امداد بین المللی المنتظر» را بعنوان نخستین NGO شیعی اثناعشری در کانادا ثبت نمود.

او در عرصه مجازی نیز فعال است و چند سایت راه اندازی کرده است و به سؤالات جوانان سومالیایی و شبهات آنان درباره شیعه پاسخ می دهد و به آنها کتاب معرفی می‌کند.

• سيد عبدالله الشريف حسن الحسنی: او دبير كل مجلس اعلای اهل بيت(ع) سومالی و رييس جمعيت الاحسان الخيريه در این کشور است.

مراکز شیعی

• بنیاد خیریه خدمات اجتماعی المنتظر(ع): در سال ۱۹۸۶میلادی در شهر موگادیشو تاسیس شد.
• مجلس اعلای اهل بيت(ع)
• جمعيت الاحسان الخيريه

منابع

• ‌«آمار شیعیان سومالی»، سایت مجمع جهانی اهل‌بیت(ع)، تاریخ درج مطلب: ۱۷ شهریور ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۸ مهر ۱۴۰۲ش.
• نظری بر نقش گروه‌های اسلام‌گرا در سومالی، مطالعات جهان اسلام، سال اول، شماره سوم، زمستان۱۳۹۲، صص۹۷-۱۲۲.
• عرب احمدی، امیربهرام، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، مؤسسه شیعه شناسی، قم، ۱۳۸۹ش.
• مقاله «سومالی»، در سایت C.I.A، تاریخ بازدید: ۲۲ شهریور ۱۳۹۶ش.

• Central Intelligence Agency, The CIA World Factbook 2015, Skyhorse Publishing, 2014.
• "Religious Composition by Country, 2010-2050", Pew Research Center, published: December 21, 2022, visited: September 30, 2023.
• «Somalia Population (2023)», Worldometer, Visited: September 30, 2023.

پیوند به بیرون

• مقابله دولت سومالی با گسترش تشیع/صدور فرمان بازداشت فعالان شیعی