سودان

سودان کشوری در شمال شرقی آفریقا است که بیشتر مردم آن مسلمان هستند. شیعیان که حدود دو درصد از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند.

جمهوری سودان

اطلاعات عمومی
جمعیت کل	۴۹,۱۹۷,۵۵۵ نفر (۲۰۲۳ میلادی)
مساحت	۱.۸۸۶.۰۶۸ کیلومتر مربع
پایتخت	خارطوم ۱۵٫۵۰۰۷°شمالی ۳۲٫۵۵۹۹°شرقی / 15.5007; 32.5599
ادیان(درصد)	اسلام (۹۷ درصد)، سایر (۳ درصد)
اطلاعات شیعی
جمعیت	کمتر از ۶۰۰ هزار نفر
درصد به جمعیت کشور	کمتر از ۲ درصد
مؤسسات فرهنگی	مرکز اسلامی شیخ الاهدل، جمعیت الکوثر
مناطق شیعه‌نشین	خارطوم، ام درمان، حبل الاولیاء

فرقه‌های صوفیه به ویژه برخی از آنان مانند ختمیه و انصار، محبت زیادی به اهل بیت(ع) دارند و جایگاه امام علی(ع) در میان آنان بسیار رفیع است. حتی برخی از این فرقه‌ها نسبت به امام مهدی(عج) نیز اظهار وفاداری می‌کنند.

جغرافیا

نقشه کشور سودان

سودان در شمال شرقی قاره آفریقا قرار گرفته است. این کشور از شمال با مصر، از شمال غربی با لیبی، از غرب با چاد، از جنوب غربی با آفریقای مرکزی، از جنوب با سودان جنوبی، از جنوب شرقی با اتیوپی و از شرق با اریتره همسایه است.

سودان تا سال ۲۰۱۱م بزرگ‌ترین کشور آفریقا و و بزرگ‌ترین کشور جهان عرب بود. در این سال در پی برگزاری یک همه‌پرسی سودان جنوبی از این کشور جدا شد.

نژاد و زبان

در این‌ كشور حدود ۱۱۵ زبان‌ و ۵۹۷ قبیله‌ وجود دارد كه‌ از سه‌ گروه‌ اصلی‌ نژادی‌ تشكیل‌ شده‌اند:

• اعراب‌: در شمال‌ و مركز سودان‌ ساكنند و اكثریت‌ جمعیت‌ سودان‌ را تشكیل‌ می‌دهند.
• قبایل‌ سیاه‌پوستی‌ كه‌ در بخش‌های‌ جنوبی‌ و برخی‌ از مناطق‌ غربی‌ كشور سكونت‌ دارند.
• قبیله‌های‌ البِجاویه‌، الهدندوه‌، الامرار و البشاریین‌ که در شرق ساكنند.

زبان رسمی کشور، عربی است و زبان انگلیسی به عنوان زبان دوم در بخش‌های اداری و آموزشی کشور رایج است.

دین در سودان
دین			درصد
مسلمان			۸۰٪
مسیحی			۱۰٪
ادیان بومی و...			۱۰٪

ادیان

۸۰٪ مردم سودان مسلمان، ۱۰٪ مسیحی و بقیه پیرو ادیان بومی یا بی‌دین هستند. غیرمسلمانان در منطقه آفریقایی‌نشین این کشور سکونت دارند.

اسلام

گرایش مردم سودان به اسلام نتیجه نفوذ تدریجی قبایل رَبیعه و جُهَینه از قبایل عرب بود که از جانب «مصر عُلیا» از طریق نیل به این سوی آمده و در میان قبایل بُجَه که در حد فاصل نیل و دریای سرخ مستقر بودند و به تدریج در سرزمین مَقُرَّه ساکن شدند.

در نوبی عامل پیش‌برنده اسلام، قبیله بود. ازدواج مایه تسهیل روند اسلام‌گرایی شد. تجار عرب با ازدواج با خانواده‌های رؤسا توانستند با استفاده از قاعده توارث بر اساس ازدواج ـ‌همچنان که در نوبی مرسوم بودـ جانشینان خود را به پست‌های کلیدی برسانند. مملوک‌های مصر که میل داشتند نوبی را به‌صورت یکی از ایالت‌های وابسته خود در آورند، در جایگزین کردن یک مسلمان به جای یک پادشاه مسیحی با کوچکترین زحمتی روبه رو نشدند و این کار با به آسانترین وجه صورت گرفت. این واقعه همان گونه که از کتیبه‌های کاخ پادشاهی دنقله (که به مسجد تغییر شکل یافته) برمی‌آید، در سال ۱۳۱۷م روی داد.

با بر طرف شدن این مانع، قبایل کوچ‌رو و بازرگان نیمه عرب و نیمه حامی توانستند به آسانی جابه جا شوند و به سوی نواحی غرب سودان بروند و در گسترش فرهنگ اسلامی بکوشند. مقارن با همین ایام، شخصیت‌های مذهبی به نهضت مذهبی مهاجران سرعت بخشیدند. نخستین آنها «غلام الله بن اید» اهل یمن است که در نیمه دوم قرن چهاردهم میلادی در دُنْقُله سکنی گزید، وی جد اعلای رکابیه محسوب می شود که مبلغان سرسخت اسلام در جنوب کوردوفان بودند.

تشیع

پیشینه تشیع در سودان به زمان فاطمیان برمی‌گردد. در اثر فشارهای صلاح‌الدین ایوبی، برخی از سادات و خاندان‌های شیعی به سودان مهاجرت کردند. "سادات ادریسی"، "سادات مراغنه" و "سادات عریكیین" از جمله شیعیان بومی سودان‌ هستند. "سادات آل‌الزاكی" نیز، از نسل اسحاق مؤتمن فرزند امام صادق(ع) و سیده نفیسه هستند.

آنچه امروزه به‌عنوان تشیع دوازده‌امامی در سودان وجود دارد، کسانی هستند که در چند دهه اخیر شیعه شده و به تشیع گذشته خویش بازگشته‌اند. همه شیعیان دوازده‌امامی در این کشور بومی هستند و در خارطوم، اُم‌دُرْمان و حَبْل‌الاولیاء زندگی می‌کنند.

جمعیت شیعیان

جمعیت کل	جمعیت شیعیان	درصد	تاریخ	منبع
۳۵،۵۳۰،۳۷۱	.............	۱/۹ درصد	۲۰۰۰	دایرة المعارف امام حسین(ع)
۴۰،۲۰۰،۰۰۰	۵۸۷،۰۰۰	۱/۵ درصد	۲۰۰۸	مجمع جهانی اهل بیت
۳۹،۳۷۹،۳۵۸	۳۰۰،۰۰۰	کمتر از ۱ درصد	۲۰۰۹	انجمن دین و زندگی اجتماعی «مؤسسه ‏PEW»

با وجود جمعیت چند صد هزاری شیعیان در سودان، عمر البشیر، رئیس‌جمهور این کشور در سال ۱۳۹۴ش اعلام کرد: ما در سودان شیعه‌ای نمی‌شناسیم و همه مردم این کشور از اهل سنت هستند.

صوفیه

در سودان فرقه‌های صوفیه به‌ویژه برخی از آنان مانند ختمیه و انصار، محبت زیادی به اهل‌بیت(ع) دارند و جایگاه امام علی(ع) در میان آنان بسیار رفیع است. حتی برخی از این فرقه‌ها نسبت به امام مهدی(عج) نیز اظهار وفاداری می‌کنند. قیام مهدی سودانی بر ضد استعمارگران در قرن نوزدهم میلادی نشان از عمق عقیده به مهدویت در این ناحیه است که متاثر از عقاید شیعی-فاطمی در قرن‌های چهارم تا ششم دارد. شاعری به نام محمود البرعی در سودان، قصاید بسیاری در وصف اهل بیت دارد.

طبق تحقیقات انجام گرفته در سودان، هر مسلمان ساکن این سرزمین به یکی از فرقه‌های صوفیه تعلق دارد. طریقه‌ها در سودان تشکیلات سازمانی متمرکز یا غیر متمرکز دارند. نمازگزاری در زمان‌های معین، شرکت در مجالس ذکر و دعا، مولودی‌خوانی و مدح به افتخار حضرت رسول(ص) از وظایف مذهبی پیروان این طریقه‌هاست. قدیمی‌ترین طریقه‌ها در سودان شاذِلیَّه(شاذُلیه) است که در سال ۱۴۴۵م در میان بربرها رایج گردید. دیگر طریقه‌ها عبارتند از قادریه، مجذوبیه، سمانیه، ادریسیه، میرغانیه، اسماعیلیه، تیجانیه، هندیه، سنوسیه، عظمیه و احمدیه.

مراکز شیعی

• هیئت شریف ادریس: این هیئت مناسبت‌های تولد و شهادت معصومین را برگزار می کند و علوم اهل بیت از قبیل احکام، عقائد و تفسیر المیزان در این هیئت تدریس می‌شود، این هیئت همچنین از انجمن الزهراء (س) در راستای آموزش علوم دینی و احکام به زنان مستبصر پشتیبانی می کند. از طرفی این هیئت با برقراری ارتباط با مراکز تعیین اوقات شرعی و استهلال شیعه توانسته است میان برخی از شیخ‌های صوفی به عنوان مرجع جهت اعلام آغاز و پایان ماه‌های قمری شناخته شود. همچنین در راستای نظارت و سرپرستی از دیگر مراکز آموزش علوم دینی و تبلیغ مذهب جعفری در برخی شهرستان‌ها نیز فعالیت دارد.
• مرکز اسلامی شیخ الاهدل: این مرکز در شهر ابیض استان کُردُفان قرار دارد و اغلب شیعیان این منطقه به وسیله این مرکز با مکتب اهل‌بیت(ع) آشنا شده‌اند.
• جمعیت المرتضی
• جمعیت الکوثر: در سال ۱۹۹۵ میلادی تاسیس شد ولی مدتی بعد از طرف دولت تعطیل شد.
• حسینیه جمعیة التضامن الخیریة
• جمعیت آل البیت

شخصیت‌های شیعی

• محمد علی متوکل: او کتابی به نام «و دَخَلنا البابَ سُجّداً» درباره چگونگی شیعه شدن خود نوشته است.
• سید عبدالمنعم حسن: او کتابی به نام «بنور فاطمة اهتدیتُ» نوشته است.
• شريف ادریس عبدالقادر: از شیوخ صوفی سودان است که بیش از بیست سال پیش مذهب اهل بیت را برگزیده و هم‌اکنون یک هیئت حسینی را در خارطوم پایتخت این کشور سرپرستی و در خدمت به مذهب جعفری و تبلیغ آن فعالیت می‌کند.
• شیخ سنهوری الریح
• شیخ جمال بدرالدین

مطالعه بیشتر

• تاریخ سودان بعد از اسلام، پی ام هالت-ام دبلیو دالی، ترجمه محمد تقی اکبری

پیوند به بیرون

• تشیع در سودان
• گرايش به تشيع در سودان در حال افزايش است
• دفاع از تشیع‌، ‌علت ترور محمد طه محمد احمد روزنامه نگار سودانی