بعلبک
 | کتابشناسی یا ارجاعات این مقاله ناقص است. میتوانید با اصلاح نحوهٔ ارجاع به منابع بر طبق شیوهنامهٔ ارجاع به منابع، به ویکیشیعه کمک کنید. |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور | لبنان |
| اطلاعات تاریخی | |
| پیشینه تشیع | نیمه دوم قرن نخست هجری |
| اماکن | |
| زیارتگاه | مرقد خوله دختر امام حسین(ع)، مرقد شیث نبی، مرقد الیاس نبی |
| حوزه علمیه | حوزه علمیه الامام المنتظر • مدرسه علمیه رسول اکرم • مرکز فرهنگی امام خمینی • حوزه الزهرا(س) |
بَعْلَبَک از شهرهای لبنان که بیش از نیمی از جمعیت آن را شیعیان تشکیل می‌دهند. مرقد خوله دختر امام حسین(ع) در این شهر قرار دارد.
جغرافیا و جمعیت
شهر بعلبک مرکز استان «بعلبک هرمل» در ۸۳ کیلومتری شمال شرقی بیروت واقع شده است. این شهر از سمت شرق و جنوب با سوریه مرز مشترک دارد.
بنا بر آخرین آمار بیش از ۱۰۰ هزار نفر در شهر بعلبک زندگی می‌کنند.[۱]
تاریخچه
در هزاره سوم قبل از میلاد این شهر محل زندگی کنعانیان بوده است. هنگامی که آرامیان وارد سوریه شدند، از اختلاط آنان با کنعانیان، فینیقی‌ها پدید آمدند.[۲] این شهر در طول تاریخ بارها مورد هجوم اقوام مختلف از جمله آشوریان، بابلیان و پارس‌ها قرار گرفته است. در اوایل سده نخست میلادی رومیان بر این شهر چیره شدند و آیین مسیحیت در آن رواج یافت.[۳]
پیشینه اسلام
در زمان خلافت خلیفه دوم، بعلبک به تصرف سپاه اسلام به فرماندهی ابوعبیده جراح و خالد بن ولید درآمد.[۴] در این زمان افزون بر رومیان، بسیاری از اعراب و ایرانیان در بعلبک می‌زیستند. معاویه پس از گسترش نفوذ خود در شامات، گروهی از ایرانیان بعلبک را به انطاکیه (در ترکیه امروزی) کوچاند.[۵] با این حال تا دوره خلافت عبدالملک بن مروان ایرانیان همچنان بیشتر ساکنان شهر را تشکیل می‌دادند.[۶] در قرون بعد این سرزمین تحت حاکمیت فرمانروایان عباسی، فاطمی، سلجوقی و ایوبی قرار گرفت و در نهایت به تصرف مغولان درآمد.[۷]
پیشینه تشیع
برخی محققان پیشینه تشیع در بعلبک را نیمه دوم قرن نخست هجری قمری می‌دانند که مردمانی از قبیله هَمْدان (که یمنی الاصل بودند) و عبدالقیس از کوفه به بعلبک و طرابلس مهاجرت کردند. علت این مهاجرت ظلم و ستمی بود که پس از جنگ صفین و بویژه پس از شهادت امام حسن(ع) بر شیعیان روا می‌رفت.[۸]
در سال ۳۵۹ق بعلبک به تصرف فاطمیون درآمد و در اذان، «حی علی خیر العمل» گفته شد.[۹]
پس از به قدرت رسیدن عثمانیان در سال ۹۲۲ق/۱۵۱۶م، حکمرانان محلی شیعی بویژه آل حرفوش در بعلبک به قدرت رسیدند. این خاندان شیعی که دوره حکومت آنان سه قرن به طول انجامید، در گسترش مذهب تشیع و سپردن منصب افتاء به عالمان شیعه بسیار کوشیدند و افزون بر آن به عمران و آبادانی شهر و رونق کشاورزی همت گماشتند. آل حَرْفوش با تقویت پیوند دوستی خود با حاکمان اطراف، به تدریج از سیطره دولت عثمانی درآمدند.[۱۰]
در دوره حاکمان مملوکی که بر شیعیان سخت گرفته می‌شد گروهی از شیعیان منطقه جُبَیْل و کِسْروان (در غرب بعلبک) به بعلبک مهاجرت کردند.[۱۱]
اماکن مقدس
- مرقد خوله بنت الحسین(ع) از اماکن مقدس بعلبک است. به اعتقاد شیعیان این منطقه، دختری از امام حسین(ع) در مسیر کاروان اسیران واقعه کربلا، در این محل از دنیا رفته و دفن شده است. [۱۲]لبیب بیضون در موسوعه کربلا گفته است اولین کتابی که به ضریح سیده خوله بنت الحسین اشاره کرده (تاريخ بعلبك)نوشته میخائيل موسی ألوف در سال ۱۸۸۹م. است.[۱۳]
- مرقد شیث نبی در روستای نبی شیث (به زبان محلی نبی شیت) از توابع بعلبک قبری منسوب به شیث نبی، قرزند و جانشین حضرت آدم(ع) قرار دارد. این روستا، شیعه نشین است و مردم در مناسبت‌های مذهبی همچون عاشورا در این محل گردهم‌می‌آیند. شیعیان ضمن سیاهپوش کردن ساختمان مسجد و آرامگاه، در این محل به عزاداری می‌پردازند.
- همچنین قبر الیاس پیامبر، مقام حضرت إبراهیم و قبر أسباط نیز از دیگر مکان‌های مقدس در بعلبک است.[۱۴]
مراکز شیعی
- حوزه علمیه الامام المنتظر در سال ۱۹۷۹م توسط سید عباس موسوی، دبیر کل پیشین حزب‌الله لبنان، در بعلبک تأسیس شد.[۱۵] این حوزه با جامعة المصطفی همکاری دارد و مدارک آن از سوی جامعه صادر می‌شود.[۱۶]
- مدرسه علمیه رسول اکرم که زیر نظر جامعة المصطفی قرار دارد و مدیر آن حجت‌الاسلام ناصری است.[۱۷]
- حوزه الزهراء: توسط اُم یاسر همسر سید عباس موسوی برای تحصیل بانوان تاسیس شد.[۱۸]
- مرکز فرهنگی امام خمینی: این مرکز که شعبه اصلی آن در بیروت است در سال ۱۹۹۳م در بعلبک افتتاح شد.
شخصیت‌های شیعی
- احمد بن مُحَسِّن بن ملّی انصاری بعلبکی (معروف به ابن ملّی انصاری) فقیه امامی اهل بعلبک متوفی ۶۹۹ق[۱۹]
- شیخ بهایی: فقیه، محدث، حکیم و ریاضیدان. شیخ بهائی بیش از ۱۰۰ کتاب در زمینه‌های مختلف تالیف کرده است. او در سال ۹۵۳ق در بعلبک متولد شد ولی پس از مدتی به جبل عامل و سپس به ایران مهاجرت کرد.
- شهید ثانی: وی که از فقهای بزرگ شیعه در قرن دهم هجری است، مدتی در این شهر به تدریس فقه مذاهب پنج‌گانه مشغول بود.[۲۰]
- سید عباس موسوی: وی در شهرک نبی شیث از توابع بعلبک متولد شد و در حوزه علمیه نجف به تحصیل پرداخت و پس از بازگشت به لبنان، حوزهٔ علمیه‌ای در شهر بعلبک با نام امام منتظر تأسیس کرد.
- صبحی طفیلی: روحانی سیاستمدار لبنانی و اولین دبیرکل حزب الله لبنان است. وی در سال ۱۳۲۷ در یکی از روستاهای بعلبک متولد شد.
پانویس
- ↑ الواقع السکانی، سایت بعلبک.
- ↑ نصرالله، تاریخ بعلبک، ج۱، ص۳۱-۳۲
- ↑ رفاعی، بعلبک فی التاریخ، ص۱۷-۱۹
- ↑ نصرالله، تاریخ بعلبک، ج۱، ص۸۰-۹۲
- ↑ ابن عدیم، بغیه الطلب، ج۱، ص۹۰؛ بلاذری، ص۱۷۷-۲۰۱
- ↑ نصرالله، تاریخ بعلبک، ج۱، ص۱۰۰
- ↑ نصرالله، تاریخ بعلبک، ج۱، ص۱۱۱-۱۵۰
- ↑ المهاجر، جعفر، شیعة لبنان والمنطلق الحقیقی لتاریخه، ص۳۵
- ↑ امین، دائرة المعارف الاسلامیه الشیعیه، ج۸، ص۱۵۲
- ↑ نصرالله، تاریخ بعلبک، ج۱، ص۳۲۰-۳۲۷
- ↑ المهاجر، جعفر، شیعة لبنان والمنطلق الحقیقی لتاریخه، ص۱۱۵؛ گروهی از پژوهشگران، الشیعه فی لبنان...، ص۵۳
- ↑ رجوع کنید به: لبیب بیضون، موسوعه کربلا، الناشر : مؤسسة الأعلمي، ج۲، ص۳۵۹.
- ↑ رجوع کنید به: لبیب بیضون، موسوعه کربلا، الناشر : مؤسسة الأعلمي، ج۲، ص۳۵۹.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۴۵۴
- ↑ زندگینامه شهید سید عباس موسوی، سایت شهید آوینی.
- ↑ حوزه امام منتظر(ع) لبنان سال تحصیلی خود را آغاز کرد، خبرگزاری حوزه.
- ↑ پورتال مجمع جهانی اهل بیت
- ↑ زندگینامه شهید سید عباس موسوی، سایت شهید آوینی.
- ↑ سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱۴، ص۱۰۳۱
- ↑ محسن أمین، أعیان الشیعة، ج۱، ص۱۹۸
منابع
- ابن عدیم، بغیة الطلب، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۸۸م.
- بلاذری، فتوح البلدان، بیروت، ۱۴۰۷ق.
- رفاعی، قاسم، بعلبک فی التاریخ، بیروت/دمشق، ۱۴۰۴ق
- نصرالله، حسن، تاریخ بعلبک، بیروت، ۱۴۰۴ق.
- یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، دار إحیاء الثراث العربی.
- لبیب بیضون، موسوعه کربلا، الناشر : مؤسسة الأعلمي، بی تا، بی نا.
پیوند به بیرون