سید محمد تیجانی

سید محمد تیجانی

روحانی مستبصر
اطلاعات فردی
نام کامل	سید محمد تیجانی سماوی
تاریخ تولد	۱۹۳۶م
زادگاه	شهر قفصه در جنوب تونس
اطلاعات علمی
محل تحصیل	تونس • فرانسه (دانشگاه سوربن و مؤسسه تحصیلات عالی پاریس)
تألیفات	ترجمه نهج‌البلاغه به زبان فرانسوی • آنگاه هدایت شدم • اهل‌بیت کلید مشکل‌ها • اهل‌سنت واقعی • همراه با راستگویان • از آگاهان بپرسید • راه نجات • سفرها و خاطرات
سایر	بررسی تطبیقی میان ادیان • تحصیل در رشته فلسفه و علوم انسانی • دکترای بین‌المللی در رشته تخصصی تاریخ و مذاهب اسلامی • تدریس در مؤسسه بالزام پاریس

سید محمد تیجانی سماوی، (زاده ۱۹۳۶م) عالم اهل تونس که مذهبش را از اهل‌سنت به تشیع تغییر داده است. تیجانی ابتدا مذهب مالکی داشت. وی پس از سفر به عربستان به وهابیت گرایش پیدا کرد و به تبلیغ عقاید وهابیان مشغول شد؛‌ اما در پی سفری به نجف و گفت‌وگو با عالمان شیعه، مذهب شیعه را برگزید.

او پس از پذیرفتن مذهب شیعه، کتاب‌هایی در دفاع از این مذهب نوشت. از جمله آن‌ها کتاب ثُمَّ اهْتَدَیتُ (آنگاه هدایت شدم) است که در آن ماجرای شیعه‌شدن و دیدارهایش با علمای شیعه را گزارش کرده است. شیعه‌شدنِ تیجانی واکنش منفی وهابیان را در پی داشت. برخی از آن‌ها آثار او را ساختگی دانستند و وی را مرتد خواندند.

به‌گفته تیجانی، کتاب‌های المراجعات و النص و الاجتهاد اثر شرف‌الدین و نیز سید محمدباقر صدر از مراجع تقلید شیعه بیشترین تأثیر را در شیعه‌شدن وی داشته‌اند.

ولادت و تحصیلات

محمد تیجانی سماوی در سال ۱۹۳۶م در شهر قفصه در جنوب تونس به دنیا آمد. به‌گفته تیجانی، خاندان او اصالتاً اهل سماوه عراق بودند که در زمان عباسیان، به شمال آفریقا مهاجرت کرده بودند.

او تحصیلات مقدماتی را طی دو یا سه سال در دانشگاه زیتونیه در تونس گذراند. پس از استقلال تونس، برای ادامه تحصیل به مدارس فرانکوعربی (فرانسوی-عربی) رفت. او سپس به تدریس مشغول شد و حدود ۱۷ سال تدریس کرد.

تیجانی برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و بیش از هشت سال در دانشگاه سوربن و مؤسسه تحصیلات عالی پاریس، به بررسی تطبیقی میان ادیان، به‌ویژه ادیان توحیدی پرداخت و با اخذ مدرک کارشناسی تحقیقات تخصصی در این زمینه، از دانشگاه سوربن فارغ‌التحصیل شد. سپس در رشته فلسفه و علوم انسانی و پس از آن در رشته تخصصی تاریخ و مذاهب اسلامی از این دانشگاه دکترای بین‌المللی دریافت کرد. موضوع رساله دکتری وی ‌اندیشه اسلامی در نهج‌البلاغه‌ بود. او نهج‌البلاغه را به زبان فرانسوی ترجمه کرد. وی پس از اخذ دکتری، یک سال در دانشگاه سوربن و سه سال هم در مؤسسۀ بالزام در پاریس تدریس کرد.

تیجانی در دوره کودکی، نصف قرآن را حفظ کرد. از این‌ رو در ماه‌های رمضان به عنوان امام در نماز تراویح شرکت می‌کرد. به‌گفته وی، نام تیجانی برگرفته از ‌طریقت تیجانی‌ است که در تونس، مراکش، الجزایر، لیبی، سودان، مصر و... رایج است. آنان بر این باورند که همه مشایخ و اولیاءالله، علم خود را از یکدیگر گرفته‌اند، به‌جز شیخ احمد تیجانی که علمش را مستقیماً از پیامبر اکرم (ص) گرفته است.

برگزیدن مذهب شیعه

دیدار تیجانی با سید محمدباقر صدر

تیجانی مالکی‌مذهب بود. او در سال ۱۹۶۴م در کنفراسی در مکه، در ارتباط با عرب‌های مسلمان شرکت کرد و در این سفر به وهابیت متمایل شد و پس از آن به تبلیغ عقاید آنان مشغول شد.

تیجانی در سفری به بیروت، با یکی از استادان شیعه دانشگاه بغداد، به نام منعم آشنا شد و در گفت‌وگو با او، شیعیان را به کفر و شرک متهم کرد؛ اما منعم او را برای آشنایی با تشیع به عراق دعوت کرد. تیجانی دعوت منعم را پذیرفت و در سفر به عراق، به زیارت حرم امام علی(ع)، حرم کاظمین و مرقد شیخ عبدالقادر گیلانی رفت و با برخی از علمای شیعه دیدار کرد. دیدار با آیت‌الله خویی و سید محمدباقر صدر از مراجع تقلید شیعه سبب شد برخی از باورهای او درباره شیعیان اصلاح شود.

او از تأثیر علمای شیعه به‌ویژه سید محمدباقر صدر بر خود سخن گفته است و در کتاب ثم اهتدیت این دیدارها، سؤالات مطرح‌شده و پاسخ‌های آیت‌الله صدر را گزارش کرده است.

پس از این دیدارها، برای رسیدن به حقیقت، به پژوهش پرداخت. وی در این باره گفته است: «‌با خود پیمان بستم، احادیث صحیحی را که مورد اتفاق شیعه و سنی است، مدرک و مستندِ قطعی قرار دهم و احادیثی را که تنها یک فرقه به آن اعتماد کرده کنار بگذارم. تیجانی به مطالعه در مورد عقاید شیعه پرداخت. مهم‌ترین کتاب‌هایی که وی را در این مسأله تحت‌تأثیر قرار داده، کتاب‌های المراجعات و النص و الاجتهاد نوشته سید عبدالحسین شرف‌الدین بوده است.

تألیفات

آنگاه هدایت شدم ترجمه کتاب ثم اهتدیت سید محمد تیجانی

تیجانی پس شیعه شدن، کتاب‌هایی در اثبات حقانیت شیعه و رد نظریات اهل سنت نوشت که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: ثُمَّ اهْتَدَیتُ (آنگاه هدایت شدم)، اهل‌بیت کلید مشکل‌ها، اهل‌سنت واقعی، همراه با راستگویان، از آگاهان بپرسید، راه نجات و سفرها و خاطرات.

او در کتاب «ثُمَّ اهْتَدَیتُ»، داستان تغییر مذهبش از اهل‌سنت به شیعه را نوشته است. در آن، ضمن نقل زندگینامه‌اش، ماجرای سفرش به عراق و گفت‌وگوهایش با عالمان شیعه را گزارش کرده است. در این کتاب، با استناد به احادیث اهل سنت، از عقاید مذهب شیعه دفاع شده است. این کتاب به چهارده زبان ترجمه و چندین بار در ایران چاپ شده است. ترجمه فارسی آن «آنگاه هدایت شدم» نام دارد.

کتاب چکیده اندیشه‌ها خلاصه‌ای از شش کتاب تیجانی است که توسط حسین غفاری ساروی جمع‌آوری شده است.

واکنش‌ها

تیجانی در مصاحبه‌ای گفته است پس از پیوستنش به مذهب شیعه، با واکنش منفی شدیدی از سوی وهابی‌ها و سعودی‌ها مواجه شده است. به‌گفته او، آن‌ها ابتدا از اساس، وجود شخصی به نام تیجانی که شیعه شده باشد را انکار کردند. سپس ادعا کردند کتاب ثم اهتدیت (آنگاه هدایت شدم)، کار اسرائیلی‌ها است. برخی از آن‌ها نیز گفتند او نه شیعه است، نه سنی؛ بلکه مرتد شده است.

منابع

• تیجانی سماوی، سید محمد، ثم اهتدیت، منشورات مدینة العلم - آیة‌الله العظمی الخوئی، بی‌تا.
• «چکیده اندیشه‌ها»، وبگاه بنیاد محقق طباطبایی، دیده‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۹ش.
• «زندگینامه سید محمد تیجانی»، وبگاه مرکز جهانی مستبصرین، دیده‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۹ش.
• «مجموعه کتاب‌های دکتر محمد تیجانی»، وبگاه تبیان، ۶ آبان ۱۳۸۹ش، دیده‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۹ش.
• «مشروح مصاحبه فارس با علامه تیجانی سماوی»، وبگاه خبرگزاری فارس، ۲۹ مهرماه ۱۳۸۵ش، دیده‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۹ش.

پیوند به بیرون

• خاطرات سفر به عربستان سعودی از کتاب گشته‌ام در جهان
• «نگاهی به سرگذشت دکتر سید محمد تیجانی سماوی»