سنگال

سنگال

اطلاعات عمومی
دین رسمی	اسلام
جمعیت کل	۱۶.۷۰۰.۰۰۰ نفر
مساحت	۱۹۶.۷۲۲ کیلومتر مربع
حکومت	جمهوری
پایتخت	داکار
ادیان(درصد)	اسلام (۹۴ درصد)، مسیحیت (۴ درصد)
زبان رسمی	فرانسوی
اسلام
پیشینه اسلام	قرن ۱۱ میلادی
جمعیت مسلمانان	۱۱.۸۰۰.۰۰۰ نفر
اطلاعات شیعی
جمعیت	حدود ۶۰۰ هزار نفر
درصد به جمعیت کشور	۵ درصد
مساجد	مسجد الدرویش
مؤسسات فرهنگی	مرکز دراسات اسلامی
مؤسسات اجتماعی	مؤسسه اسلامی اجتماعی

سنگال کشوری است در غرب آفریقا که ۹۴٪ از جمعیت آن مسلمانند. شیعیان بخشی از جامعه مسلمانان این کشور را تشکیل می‌دهند. از سال ۱۹۶۹م که شیخ عبدالمنعم الزین به توصیه امام موسی صدر، رهبری شیعیان سنگال را به عهده گرفت و شروع به ترویج مذهب اهل بیت کرد، تشیع در این کشور شروع به گسترش کرده است. امروزه چندین مرکز شیعی در این کشور فعالیت دارند.

اطلاعات عمومی

بر اساس سر شماری سال ۲۰۰۹ میلادی ۱۶.۷۰۰.۰۰۰ نفر در سنگال زندگی می‌کنند که ۹۴ درصد آنان مسلمان و ۴ درصد آنان مسیحی هستند. پایتخت سنگال شهر داکار است.

مساحت سنگال ۱۹۶.۷۲۲ کیلومتر مربع است.

موقعیت جغرافیایی

کشور سنگال از شمال با موریتانی، از جنوب با گینه و گینه بیسائو، از شرق با مالی و از غرب با اقیانوس اطلس مرز ساحلی دارد. کشور گامبیا در درون سنگال واقع شده و به صورت خطی باریک به طول ۷۴۰ کیلومتر از کرانه‌های اقیانوس تا میانه این کشور امتداد یافته است.

تاریخ کوتاه

فرانسوی‌ها نخستین بار در سال ۱۶۵۹م در سنگال بندرگاهی ساختند و نام آن را سَن لویی (به فرانسوی: Saint Louis) گذاشتند. برای مدتی بریتانیا در سنگال دخالت می‌کرد، ولی فرانسوی‌ها توانستند در سال ۱۸۹۵م مالکیت سنگال را به عنوان یکی از مستعمرات غرب آفریقا از آن خود کنند. سنگال در ۱۹۴۶م/۱۳۲۵ش به عنوان یکی از مستعمرات فرانسه درآمد و در ۴ آوریل ۱۹۶۰م/فروردین ۱۳۳۹ش از فرانسه اعلام استقلال کرد.

اسلام

مسجدی در سواحل سنگال

با نفوذ اعراب مسلمان در آفریقا، مردم سنگالی‌ در سده ۱۱ میلادی، به اسلام گرویدند. درباره چگونگی ورود اسلام به این کشور چند قول گفته شده از جمله اینکه در سال ۱۰۵۳م توسط جنبش مرابطون به فرماندهی عبدالله بن یاسین انجام گرفت یا توسط تاجران از شمال آفریقا وارد شد یا اینکه یکی از پادشاهان سنگال به نام «وارجابی» در سال ۱۰۴۰م به اسلام گرایید و به دنبال آن اسلام در این کشور وارد شد. امروزه مسلمانان سنگال بسیار پایبند احکام اسلامی هستند ولی شناخت چندانی از اسلام ندارند. در این سرزمین اسلام به دو صورت نمود دارد: سنتی و جنبشی.

اسلام سنتی (طریقه‌های صوفیانه)

اسلام سنتی شامل طریقه‌های صوفیانه و پیرو فقه مالکی است که عبارتند از:

• تیجانیه: این طریقه که بنیانگذار آن را احمد تیجانی از نوادگان امام حسن(ع) می‌دانند، دارای نفوذ زیادی در دولت سنگال است و بین ۴۰ تا ۴۵ درصد مسلمانان پیرو این طریقه هستند و علاقه زیادی به اهل بیت دارند.
• قادریه: مرکز آنها در شهر جاسن قرار دارد.
• مریدیه: در این طریقه خرافات بسیاری وجود دارد.
• لاین: این طریقه مورد احترام اکثر ماهیگیران سنگالی بدوه و اکثر افرادی که به نحوی با دریا سروکار دارند پیرو این طریقه‌اند. پیروان لاین معتقدند رهبرشان که همان مهدی(عج) است، سرانجام ظهور کرده و جهان را پر از عدل و داد می‌کند.

اسلام جنبشی (جنبش‌های اسلامی)

در سنگال جنبشی اسلامی که بتواند تغییری اساسی در جامعه پدید آورد به چشم نمی‌خورد ولی برخی از جوانان و روشنفکران که اسلام سنتی را پاسخگوی مشکلات فراوان خود نمی‌دانند، جنبش‌های گوناگون مذهبی به وجود آورده‌اند که مهمترین آنها عبارتند از:

مناطق شیعه‌نشین سنگال

• جنبش الله اکبر: تنها حزب سیاسی اسلامی است که از سوی لیبی حمایت می‌شد.
• مرکز دراسات اسلامی: این مرکز تنها سازمانی است که به جنبه‌های عقیدتی پرداخته و سعی دارد از راه بحث و تدریس، اسلام را بهتر به جامعه سنگال بشناساند و در همین راستا روزنامه‌ای به نام «الدراسات الاسلامیه» منتشر می‌کند که در غرب آفریقا توزیع می‌شود. مسپولیت این روزنامه بر عهده شیخ توره است که از طرفداران جمهوری اسلامی ایران است.

تشیع

پس از جنگ داخلی لبنان، گروهی از لبنانیان عازم غرب آفریقا شدند و عده‌ای از آنان نیز به سنگال آمدند ولی تحرک وحتی پایبندی مذهبی نداشتند. در سال ۱۹۶۹م شیخ عبدالمنعم الزین به توصیه امام موسی صدر رهبری شیعیان سنگال را به عهده گرفت و شروع به ترویج مذهب اهل بیت کرد. از آن پس گروهی از مسلمانان بومی به تشیع گرویده‌اند. در این میان گرایش برخی از مسلمانان صاحب نام به تشیع و تشکیل چند سازمان شیعی نقش موثری در شتاب بخشیدن به گسترش تشیع در این کشور داشته است. از جمله این شخصیت‌ها دکتر سلیمان: پزشک جراح و امام جماعت سابق دانشگاه داکار است که پس از مطالعه عمیق مذهب اهل بیت به تشیع گروید و توجه بسیاری از مسلمانان اهل سنت را به خود جلب کرد.

جمعیت شیعیان

جمعیت کل	جمعیت شیعیان	درصد	تاریخ	منبع
۱۰،۳۹۰،۲۹۶	.............	۷	۲۰۰۰	دائرة المعارف امام حسین(ع)
۱۱،۷۰۰،۰۰۰	۵۴۹،۹۰۰	۵	۲۰۰۸	مجمع جهانی اهل بیت
۱۲،۵۲۱،۰۰۰	۱۲۰،۰۰۰	کمتر از ۱	۲۰۰۹	انجمن دین و زندگی اجتماعی «مؤسسه PEW»

شخصیت‌های شیعی

اعطای بالاترین مدال سنگال به عبدالمنعم الزین (رئیس موسسه اسلامی-اجتماعی) توسط ریس جمهور سنگال در سال ۲۰۱۴

• شیخ عبدالمنعم الزین:

مقالهٔ اصلی: عبدالمنعم زین

وی از علمای لبنان است که از سال ۱۹۶۹م به تبلیغ تشیع در سنگال مشغول است. وی دارای تالیفاتی ست از جمله اشعة البیت النبوی، الوصایا العشر فی التوراة والانجیل والقرآن، مذهب اهل البیت فی فتاوی مراجع الدین و العلماء فی السنغال و موریتانیا، کربلاء ارض الشهادة

• شریف محمد علی حیدره: وی از نسل امام حسن(ع) است و از رهبران شیعه در سنگال به شمار می‌آید. او چندین کتاب تالیف کرده است از جمله کتاب «حقایق روشن برای زندگی پیامبر(ص) اسلام» و کتاب «آیا عاشورا روز جشن است یا روز اندوه» که هر دو به زبان عربی و فرانسه چاپ شده است.
• نوح مانی: وی که فارغ‌التحصیل دانشگاه‌های ایران است در شهر کازماس ساکن بود و از مبلغان معارف اهل بیت(ع) .
• موسی جالو: تحصیل‌کرده حوزه علمیه قم است و در شهر کازماس به تیلیغ معارف اهل بیت(ع) مشغول است.
• محمد انیاع
• شیخ یاسین
• امام تیام

مساجد شیعیان

• مسجد الدرویش

مراکز شیعی

مراکز شیعی فعال در سنگال عبارتند از:

نام مرکز	محل استقرار	نوع فعالیت	توضیحات
موسسه اسلامی اجتماعی	داکار	خدماتی - آموزشی	شامل درمانگاه، مسجدامام علی(ع) و جمعیت خیریه الهدی است. همچنین مدرسه‌ای به نام الزهراء در این موسسه وجود دارد که در آن عبدالمنعم الزین برای آفریقائیان تدریس می‌کند و برخی از آنان برای تکمیل تحصیلات به ایران و لبنان می‌روند.
دانشکده حسنین	حومه داکار	آموزشی	وابسته به موسسه بین المللی المزدهر است و در آن مباحثی همچون تفسیر و تاریخ و فقه جعفری تدریس می‌شود.
مدرسه رسول اعظم(ص)	کازماس	آموزشی	شیعیان در بخش غربی و شرقی شهر کازماس دو مدرسه بزرگ ساخته‌اند. یکی از آنها را استاد نوح مانی اداره می‌کند که فارغ‌التحصیل دانشگاه‌های ایران است و دیگری را استاد موسی جالو اداره می‌کند که فارغ‌التحصیل حوزه علمیه قم در ایران است. این دو مدرسه از مراکز فرهنگی شیعیان محسوب می‌شود.
حوزه رسول اکرم(ص)	داکار	آموزشی	وابسته به جامعة المصطفی العالمیه می‌باشد. برخی از فارغ التحصیلان این حوزه، برای ادامه تحصیل به ایران می‌روند.
مجتمع آموزشی فاطمة الزهراء	داکار	آموزشی	از مهد کودک تا دوره دبیرستان را دربرمی‌گیرد. در این مجتمع، زبان فرانسوی نیز تدریس می‌شود. حدود ۶۰۰ دانش آموز در این مرکز مشغول تحصیل هستند که اکثر آنها سنگالی و برخی نیز لبنانی هستند. در کنار این مجتمع آموزشی، مسجد بزرگی قرار دارد.
موسسه بین‌المللی المُزْدَهِر	داکار	تبلیغی- پشتیبانی	این مرکز که توسط شریف محمد علی حیدره تاسیس شده، موسسه‌ای بین المللی است. یکی از اقدامات آن برگزاری همایش با دعوت از علمای مسلمان از اروپا و آسیا و آفریقاست. این موسسه همچنین در زمینه ساختن مدرسه‌ و مسجد برای محبان و پیروان اهل بیت(ع) و حمایت از مبلغان فعالیت‌ می‌کند و در مناسبت‌های دینی مراسم‌ برگزار می‌کند.
دانشکده الزهراء و مسجد کنار آن	داکار	فرهنگی- آموزشی	این دانشکده و مسجد با همکاری مرکز تجاری سنگال«ccs» (که در زمینه فروش تجهیزات ساختمانی و لوازم خانگی فعالیت می‌کند) ساخته شده است.

از جمله دیگر مراکز شیعی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مرکز امام رضا(ع): این مرکز توسط لبنانیان در شهر کولاخ ساخته شده و دارای کتابخانه است.
• مرکز فرهنگی ایران: این مرکز در داکار قرار دارد و دارای کتابخانه است.
• سازمان «العمل الاسلامی»: در سال ۱۹۸۵م در داکار تاسیس شد.

محمد علی حیدره موسس موسسه بین‌المللی المزدهر

عاشورا در سنگال

در ایام محرم مراسم‌های عزاداری متعددی در نقاط مختلف سنگال برگزار می‌شود از جمله از سوی «شیخ حسین حیدرا»(لبنانی) رئیس مدرسه المصطفی(ص) در منطقه «سانداگا» در داکار؛ در «موسسه بین‌المللی شیعی المزدهر» تحت نظارت «شریف محمد علی حیدره»؛ در سالن حسینیه «موسسه اجتماعی اسلامی» تحت نظارت شیخ عبدالمنعم زین ؛ در «مسجد درویش»؛ در منزل لبنانی‌های شیعه مقیم داکار نیز به تناوب مراسم عزاداری در این ایام برپا می‌شود.

منابع

• اطلس جامع گیتاشناسی، تهران: مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، ۱۳۸۹ش.

پیوند به بیرون

• گزارشی عجیب از رفتار برخی مسلمان‌های سنگال در روز عاشورا
• تشرف حقوقدان دانمارکی به دین مبین اسلام در سنگال