فاراقْلیط تلفظ عربی کلمه پاراکلیتوس یونانی است که در انجیل یوحنا آمده و در فرهنگ مسیحی به‌معنای «تسلی‌دهنده» تفسیر شده است. به اعتقاد مسیحیان، مراد از آن روح القدس است ولی مسلمانان اعتقاد دارند که این واژه در واقع شکل تحریف شده یا اشتباه آمیز واژه پِریکلوتوس به معنای بسیار ستوده شده [= احمد] و مقصود از آن رسول اکرم(ص) است و آیه ۶ سوره صف قابل تطبیق با همین فراز از انجیل یوحنا و در واقع بشارت به آمدن حضرت محمد (ص) می‌باشد.
معناشناسی، پیشینه
فاراقلیط تلفظ عربی کلمه پاراکلیتوس یونانی است که در انجیل یوحنا[۱] آمده و به معنای مدافع، وکیل، شفیع یا میانجی بوده است و در فرهنگ کلیسایی به معنای «تَسَلّی دهنده» تفسیر شده است.[۲] مانی مدعی بوده که مسیح ثانی یا همان فارقلیط است که مسیح ظهورش را وعده داده است. [۳]
در فرهنگ مسیحی
گفته شده تنها در انجیل یوحنّا[۴] از فاراقلیط موعود سخن گفته شده و آمده است که او پس از عیسی(ع) می‌آید و همه چیز را تعلیم می‌دهد و جهان را داوری خواهد کرد.[۵] در ترجمه فارسی عهد جدید این کلمه به معنای تسلّی دهنده و روح القدس ترجمه شده است.[۶]
در فرهنگ اسلامی
به اعتقاد مسلمانان، این واژه در واقع، شکل تحریف‌شده یا اشتباه‌آمیز واژه پریکلوتوس است که معنای آن بسیار ستوده شده [= احمد] است و این ترجمه دقیق یونانی واژه آرامی موحمنه (Mawhamana) است.[۷]
ماوردی بر این نکته تصریح نموده که فارقلیط از ریشه‌ای به معنای «حمد» گرفته شده است.[۸]. نظریاتی کهن وجود دارد که در آنها فارق لیطا یا بارقلیط به معنی «آنکه حق و باطل را از هم جداسازد» تفسیر شده است.[۹] و ابن قیم بر این امر تصریح دارد که برخی فارقلیط را بر احمد مذکور در قرآن منطبق دانسته‌اند.[۱۰]
در قرآن آمده است که حضرت عیسی(ع) فرمود: ... وَمُبَشِّرًا بِرَسُولٍ یأْتِی مِن بَعْدِی اسْمُهُ أَحْمَدُ (ترجمه:و بشارتگر به پیامبری که پس از من آید و نامش احمد است [هستم])[صف–6] برخی مفسران در ذیل این آیه به نقل و توضیح درباره اسم احمد و لفظ معادل آن که گفته‌اند فاراقلیط است، پرداخته‌اند.[۱۱]
در تفاسیر شیعی و اهل سنت
در پاره‌ای از تفاسیر در ذیل آیات مربوط به بعثت پیامبر در کتب آسمانی ادیان قبل از اسلام به این تعبیر اشاراتی شده است. به عنوان نمونه در تفسیر مجمع البیان در آیه ۱۵۷ سوره اعراف الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ...[۱۲][یادداشت ۱] ونیز تفسیر روح المعانی آلوسی در ذیل آیه ۶ سوره صف وَإِذْ قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُمْ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيَّ مِنَ التَّوْرَاةِ وَمُبَشِّرًا بِرَسُولٍ يَأْتِي مِنْ بَعْدِي اسْمُهُ أَحْمَدُ ۖ . [۱۳][یادداشت ۲]
پانویس
- ↑ انجیل یوحنا، باب ۱۴، آیه ۱۶ و ۲۶؛ باب ۱۵، آیه ۲۶ و باب ۱۶، آیه ۷.
- ↑ برای پیشینه این تفسیر در ترجمه‌های عربی، ابن قیم جوزیه، هدایة الحیاری، ۱۴۰۰ق، ۱۹۸۰م، ص۸۴.
- ↑ تاریخ فلسفه در جهان اسلامی نوشته حنا الفاخوری، ترجمه عبدالمحمد آیتی، ص ۷۶۳ به نقل از: حکیمی، خورشید مغرب، ۱۳۸۸ش، ص۹۸.
- ↑ انجیل یوحنّا، باب ۱۴، آیه ۲۶؛ باب ۱۵، آیه ۲۶ و باب ۱۶، آیه ۷.
- ↑ زیبایی‌نژاد، مسیحیت‌شناسی مقایسه‌ای، ۱۳۸۹ش، ص۱۴۱.
- ↑ نگاه کنید به: عهد جدید، انجیل یوحنّا، باب ۱۴، آیه ۲۶؛ باب ۱۵، آیه ۲۶ و باب ۱۶، آیه ۷.
- ↑ شاکر، «بشارت‌های عهدین در مورد پیامبر اکرم(ص)»، ص۱۲۶.
- ↑ ماوردی، اعلام النبوه، ۱۴۰۷ق، ص۲۱۲.
- ↑ قاضی عیاض، الشفاء، ۱۹۷۷م، ج۱، ص۳۲۱؛ ابن اثیر، النهایه، ۱۳۸۳ق، ج۳، ص۴۳۹؛ ابن قیم جوزیه، هدایة الحیاری، ۱۴۰۰ق، ص۸۴.
- ↑ ابن قیم جوزیه، هدایة الحیاری، ۱۴۰۰ق، ص۹۰-۸۹؛ فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ۱۳۴-۱۱۹/۱۳۱.
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۵۳۲.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۴ق، ج۴۷ ص۳۷۳.
- ↑ آلوسی، تفسیر روح االمعانی، ج۱۴، ص۲۸۱.
یادداشت
- ↑ وفي الإنجيل بشارة بالفارقليط في مواضع منها: (نعطيكم فارقليط آخر يكون معكم آخر الدهر كله). وفيه أيضا قول المسيح للحواريين: (أنا أذهب، وسيأتيكم الفارقليط روح الحق، الذي لا يتكلم من قبل نفسه...
- ↑ ففي الفصل الخامس عشر منه(انجیل یوحنا) قال يسوع المسيح: إن الفارقليط روح الحق الذي يرسله أبي يعلمكم كل شيء... وقال أيضا: إن خيرا لكم أن أنطلق لأبي لأني إن لم أذهب لم يأتكم الفارقليط فإذا انطلقت أرسلته إليكم فإذا جاء فهو يوبخ العالم على الخطيئة...
منابع
- ابن اثیر، مبارک، النهایه، به کوشش طاهر احمدی زاوی و محمود محمد طناحی، قاهره، ۱۳۸۳ق/۱۹۶۳م.
- ابن قیم جوزیه، محمد، هدایة الحیاری، به کوشش سیف الدین کاتب، بیروت، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
- دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۲، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش.
- شاکر، محمدکاظم، «بشارت های عهدین در مورد پیامبر اکرم(ص)»،پژوهشنامه قرآن و حدیث، شماره۷، تابستان و پاییز۱۳۸۹ش.
- طبرسی،فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، الناشر: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات - بيروت - لبنان، چاپ اول، ۱۴۱۵ق، ۱۹۹۵م.
- عهد جدید، ترجمه پیروز سیار، تهران، نشر نی، چاپ چهارم، ۱۳۹۴ش.
- فخر الدین رازی، محمد، التفسیر الکبیر، قاهره، المطبعة البهیه.
- قاضی عیاض، الشفاء، به کوشش علی محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۷۷م.
- ماوردی، علی، اعلام النبوه، به کوشش محمد معتصم بالله، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
پیوند به بیرون
پراکلیتوس در انجیل یوحنا و تجلی آن در عرفان اسلامی.