طهارت

با تطهیر اشتباه نشود.

طهارت، اصطلاحی فقهی و عنوانی عمومی است برای حالتی که با برخی افعال شرعی مثل وضو، غسل و تیمم پدید می‌آید و نیز چیزهایی که باعث از بین رفتن نجاسات می‌شوند و در فقه شیعه به آنها مُطَهِّرات یا پاک‌کننده‌ها می‌گویند.

طهارت از نجاست جزو شرایط صحیح بودن برخی از عبادات مثل نماز است.

طهارت ظاهری پاک بودن بدن و لباس از نجاسات است، طهارت باطنی پاکی و نورانیتی است که از طریق وضو، غسل یا تیمم حاصل می‌شود و طهارت اخلاقی به معنای خالی شدن روح از آلودگی‌های شرک و گناه است.

خزینه‌های حمام، وجود حوض کُر در خانه‌ها، ... نتیجه اهتمام مسلمانان به رعایت احکام طهارت است.

اهمیت طهارت در زندگی مسلمانان در کنار برداشت نادرست از احکام آن، گاه منجر به ایجاد بیماری وسواس د ر باره نجس و پاکی به ویژه در بین زنان شده است.

تعریف فقهی طهارت

در فقه، منظور از طهارت، غالباً پاک‌بودن بدن از چیزهای نجس و همچنین پاک‌بودن از حدث اکبر و حدث اصغر است. منظور از حدث اصغر چیزهایی مانند ادرار و مدفوع و باده معده و خواب است که وضو را باطل می کند. منظور از حدث اکبر هم چیزهایی مثل جنابت و آمیزش و حیض است که موجب غسل می‌شود.

در کتاب‌های فقهی بخشی به نام طهارت وجود دارد که در آن از انواع چیزهای نجس، مطهرات، وضو، غسل و تیمم بحث می‌شود.

طهارت از نجاسات

در احکام اسلامی همه‌چیز پاک است به جز نجاسات ده‌گانه که عبارت‌اند از:

1. بول یا ادرار انسان و حیوانات حرام‌گوشت؛
2. غائط یا مدفوع انسان و حیوانات حرام‌گوشت؛
3. مَنی همه حیوانات؛
4. مُردار انسان و حیوانی که خون جهنده دارد و تذکیه نشده.
5. خون انسان و حیوانی که خون جهنده دارد
6. سگ
7. خوک
8. هر مایع مست‌کننده‌ای
9. کافر
10. فُقّاع یا آبجو
11. عرق شتر نجاست‌خوار

اگر چیز پاکی نجس شد، می‌توان به‌وسیله چیزهایی که مُطَهِّرات نامیده می‌شوند، آن را پاک کرد. مطهِّرات عبارت‌اند از:

1. آب هرچیز نجسی را پاک می‌کند.
2. زمین: چیزی که با زمین تماس داشته باشد، مثلاً با قدم‌زدن، اگر عین نجاست از آن برطرف شود، پاک می‌شود.
3. آفتاب زمین و هرچیز ثابت، یعنی چیزی را که غیرقابل انتقال باشد پاک می‌کند.
4. استحاله (تبدیل یک چیزی به چیز دیگر): مثلاً چوب نجس اگر با سوختن به خاکستر تبدیل شود، پاک می‌شود. همچنین شراب با تبدیل‌شدن به سرکه پاک می شود.
5. بخارشدن دوسوم آب‌انگور جوشيده باعث پاک‌شدن یک‌سوم باقی‌مانده می‌شود.
6. انتقال مثلاً انتقال خون به موجودی
7. اسلام‌آوردن کافر باعث پاک‌شدن او می‌شود.
8. تبعیت: وقتی کافر مسلمان شود فرزند به‌تَبَع او مسلمان و پاک می‌شود.
9. برطرف شدن عین نجاست. مثلاً ازبین‌رفتن خون داخل دهان انسان باعث پاکی دهان می‌شود.
10. غایب‌شدن مسلمان
11. استبراء حیوان نجاست‌خوار

طهارت از حَدَث

حدث چیزی است که سبب از بین رفتن طهارت می‌گردد. فقیهان، حدث را به حدث اکبر و حدث اصغر تقسیم می‌کنند. مصادیق حدث اصغر عبارت‌اند از: خروج ادرار، مدفوع، باد معده و روده از بدن، خوابی که به واسطه آن چشم نبیند و گوش نشنود، چیزهایی که عقل را از بین می‌برد (مانند دیوانگی، مستی و بیهوشی) و استحاضه قلیله.

اقسام حدث اکبر هم این‌ها هستند: جنابت، آمیزش، حیض، نفاس، استحاضه متوسطه و کثیره، و تماس با بدن میت از مصادیق حدث اکبرند.

طهارت از حدث اکبر به‌وسیله وضو و طهارت از حدث اکبر به‌وسیله غسل صورت می‌گیرد.

حکم طهارت

طبق فتوای فقیهان طهارت از نجاست در موارد زیر واجب است:

1. اعضای وضو،
2. آب وضو و غسل،
3. اعضای تیمّم در صورت امکان،
4. خاک و چیزهایی مانند آن، که با آن‌ها تیمم می‌شود،
5. محل سجده،
6. لباس و بدن نمازگزار و طواف‌کننده.

طهارت از حدث به‌خودی‌خود واجب نیست؛ اما براى به‌جا آوردن اعمال زير واجب می‌شود:

1. نمازهای واجب، به‌جز نماز ميّت،
2. طواف واجب،
3. لمس‌کردن نوشته‌هاى قرآن،
4. لمس‌کردن نام‌هاى خدا، پيامبر و به قول مشهور، اهل‌بيت،
5. روزه، بنابر قول مشهور،
6. قرائت سوره‌هاى عزائم،
7. مكث در مسجد،
8. واردشدن به مسجدالحرام و مسجدالنّبى، حتى بدون مكث و در حدّ عبور.

در چهار مورد نخست، طهارت از حدث اصغر و اكبر، هر دو واجب است؛ ولی در چهار مورد آخر تنها طهارت از حدث اكبر واجب است.

طهارت در موارد بسیاری مستحب است که برخی به‌شرح زیر است:

• طلب حاجت از خداوند،
• همراه‌داشتن قرآن،
• به جا آوردن مناسك حج، جز طواف و نماز که واجب است،
• نماز ميّت، زيارت اهل‌قبور،
• تلاوت قرآن،
• داخل‌شدن در مسجد.

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع