سوره عادیات یا والعادیات صدمین سوره و از سوره‌های کوچک قرآن است که یازده آیه دارد و با قسم آغاز می‌شود. نام سوره از آیه اول آن گرفته شده است و به معنای دوندگان و تیزتک‌ها است. درباره
مکی یا مدنی بودن عادیات اختلاف است. این سوره در جزء سی‌ام قرآن قرار دارد.
 | |
| شماره سوره | ۱۰۰ |
|---|---|
| جزء | ۳۰ |
| نزول | |
| ترتیب نزول | ۱۴ |
| مکی/مدنی | اختلافی |
| اطلاعات آماری | |
| تعداد آیات | ۱۱ |
| تعداد کلمات | ۴۰ |
| تعداد حروف | ۱۶۹ |
سوره عادیات به جهادگران و زنده‌شدن مردگان در روز قیامت می‌پردازد و از ناسپاسی انسان سخن می‌گوید. در فضیلت تلاوت آن آمده است هر کس سوره والعادیات را بخواند، و بر آن مداومت کند، خداوند روز قیامت او را با امیرمؤمنان(ع) مبعوث می‌کند و در جمع او و میان دوستان او خواهد بود. سوره عادیات را در رکعت دوم نماز جعفر طیار می‌خوانند.
این سوره را عادیات (تیزتک‌ها) می‌نامند؛ زیرا خداوند در آیه اول، به آنها سوگند یاد کرده و از آنها سخن گفته‌است. این سوره را والعادیات نیز می‌گویند؛ زیرا سرآغاز سوره است.[۱] عادیات جمع «عادیة» در اصل به معنای گذشتن و جداشدن است. این کلمه در این آيه به معنای دویدن سریع است.[۲]
درباره مکی یا مدنی بودن سوره عادیات اختلاف است. تفسیر نمونه مدنی بودن را ترجیح می‌دهد[۳] و محمدهادی معرفت مکی بودن آن را.[۴] بنابر نظر محمدهادی معرفت، این سوره در ترتیب نزول چهاردهمین سوره‌‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است.[۵] این سوره در چینش کنونی مُصحَف، صدمین سوره قرآن است و در جزء سی‌ام قرار دارد.
سوره عادیات ۱۱ آیه، ۴۰ کلمه، و ۱۶۹ حرف دارد و از نظر حجم، جزو سوره‌های مفصلات و از سوره‌های کوچک قرآن است. سوره عادیات از جمله سوره‌هایی است که با قسم آغاز می‌شوند.[۶]
سوره عادیات با توصیف جهادگران و تکاوران و ترسیم صحنه نبرد، به ناسپاس بودن انسان در برابر پروردگارش و بخیل بودن او به دلیل مال‌دوستی و دنیاپرستی‌اش اشاره می‌کند و احوال روز قیامت و چگونگی روز جزا را یادآور می‌شود.[۷]
نقل شده است این سوره بعد از جنگ «ذاتُ السَلاسِل» نازل شد. در سال هشتم هجری به رسول خدا(ص) خبر دادند دوازده هزار سوار در سرزمین «یابس»(وادی یابس یا بیابان شنزار [۹] ) [یادداشت ۱]جمع شده و با یکدیگر عهد کرده‌اند تا پیامبر(ص) و علی(ع) را به قتل نرسانند و جمعیت مسلمانان را متلاشی نکنند، از تلاش دست نکشند! پیغمبر اکرم(ص) جمع شماری از اصحاب خود را به سرکردگی برخی از صحابه [یادداشت ۲]به سراغ آنان فرستاد؛ ولی بعد از گفتگوهایی بدون نتیجه بازگشتند. سرانجام پیغمبر اکرم(ص) علی(ع) را با گروه بسیاری از مهاجر و انصار به نبرد آنان فرستاد. لشکر مسلمانان به‌سرعت به سوی دشمن حرکت کردند و شبانه راه رفتند و صبحگاهان دشمن را در حلقه محاصره گرفتند. نخست اسلام را بر آنان عرضه کردند، اما چون نپذیرفتند، به آنان حمله کردند و آنان را شکست دادند و عده‌ای را اسیر کردند و اموال فراوانی به غنیمت گرفتند.
هنوز امام علی(ع) و سربازان به مدینه برنگشته بودند که سوره «و العادیات» نازل شد. پیغمبر خدا(ص) آن روز این سوره را در نماز صبح قرائت کرد. بعد از تمام شدن نماز، اصحاب گفتند: این سوره را تا به حال نشنیده بودیم! پیامبر(ص) فرمود: «آری، علی(ع) بر دشمنان پیروز شد و جبرئیل دیشب با آوردن این سوره به من بشارت داد». چند روز بعد علی(ع) با غنیمت‌ها و اسیران به مدینه وارد شد.[۱۰]
تفسیر نمونه «کَنُود» را در اصل زمینى دانسته که چیزى از آن نمى‌روید و به انسان ناسپاس و بخیل نیز اطلاق مى‌شود. این تفسیر هم‌چنین می‌گوید که ابوالفتوح رازی حدود پانزده معنى در تفسیر روض الجنان و روح الجنان در این زمینه نقل کرده است [۱۱] که غالباً شاخ و برگ همان معناى اصلى است که ذکر شده است مانند این که: «کَنُود» کسى است که مصائبش را با آب و تاب مى شمرد، ولى نعمت ها را فراموش مى کند، کسى که نعمت هاى خدا را تنها مى خورد و از دیگران منع مى کند، چنان که در حدیثى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم«أَ تَدْرُونَ مَنِ الْکَنُودِ»؛ (مى دانید کنود کیست) عرض شد: خدا و رسولش آگاه تر است. فرمود:«اَلْکَنُودُ الَّذِى یَأْکُلُ وَحْدَهُ وَ یَمْنَعُ رِفْدَهُ وَ یَضْرِبُ عَبْدَهُ»؛ (کنود کسى است که تنها غذا مى خورد و از عطا و بخشش به دیگران خوددارى مى کند و بنده زیردستش را مى‌زند)، کسى که در مشکلات و مصائب با دوستان خود هم دردى نمى‌کند، کسى که خیرش بسیار کم است، کسى که وقتى نعمتى به او برسد، از دیگران دریغ مى دارد و اگر گرفتار مشکلى گردد، ناشکیبائى و جزع مى کند، کسى که نعمت هاى الهى را در معصیت صرف مى کند، کسى که نعمت خدا را انکار مى کند. [۱۲]
مفسران خیر را در آیه وَإِنَّهُ لِحُبِّ الْخَيْرِ لَشَدِيدٌ به مال تفسیر کرده اند اما علامه طباطبایی بر این باور است که بعید نیست که خیر به معنای مطلق خودش باشد و اختصاصی به مال نداشته باشد زیرا انسان بر اساس فطرتش خیر را دوست دارد و چون باور می کند متاع و زینت دنیا خیر است و آن را خیر می بیند به سویش جذب می شود و همین باعث می شود که شکر از پروردگارش را فراموش کند. [۱۳]
در فضیلت تلاوت این سوره از پیامبر(ص) نقل شده است هر كس آن را تلاوت کند به عدد هر یک از حاجیانی که (شب عید قربان) در مزدلفه توقف می‌کنند و در آنجا حضور دارند، ده حسنه به او داده می‌شود. از امام صادق(ع) نیز نقل شده است هر کس سوره والعادیات را بخواند، و بر آن مداومت کند، خداوند روز قیامت او را با امیرمؤمنان(ع) مبعوث می‌کند و در جمع او و میان دوستان او خواهد بود.[۱۴] از برخی از روایات هم برداشت می‌شود، سوره والعادیات معادل نصف قرآن است.[۱۵]
در دستورالعمل نماز جعفر طیار آمده است، در رکعت دوم بعد از حمد، سوره عادیات خوانده شود.[۱۶]
﴿وَالْعَادِيَاتِ ضَبْحًا ١ فَالْمُورِيَاتِ قَدْحًا ٢ فَالْمُغِيرَاتِ صُبْحًا ٣ فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعًا ٤ فَوَسَطْنَ بِهِ جَمْعًا ٥ إِنَّ الْإِنْسَانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ ٦ وَإِنَّهُ عَلَى ذَلِكَ لَشَهِيدٌ ٧ وَإِنَّهُ لِحُبِّ الْخَيْرِ لَشَدِيدٌ ٨ أَفَلَا يَعْلَمُ إِذَا بُعْثِرَ مَا فِي الْقُبُورِ ٩ وَحُصِّلَ مَا فِي الصُّدُورِ ١٠ إِنَّ رَبَّهُمْ بِهِمْ يَوْمَئِذٍ لَخَبِيرٌ ١١﴾
﴿به نام خداوند رحمتگر مهربان. سوگند به مادیان‌هائی که با همهمه تازانند و با سم[های] خود از سنگ آتش می‌جهانند ١ و برق [از سنگ] همی جهانند ٢ و صبحگاهان هجوم آرند ٣ و با آن [یورش] گردی برانگیزند ٤ و بدان [هجوم] در دل گروهی درآیند ٥ که انسان نسبت به پروردگارش سخت ناسپاس است ٦ و او خود بر این [امر] نیک گواه است ٧ و راستی او سخت‌شیفته مال است ٨ مگر نمی‌داند که چون آنچه در گورهاست بیرون ریخته گردد ٩ و آنچه در سینه‌هاست فاش شود ١٠ در چنان روزی پروردگارشان به [حال] ایشان نیک آگاه است ١١﴾
| سوره پیشین: سوره زلزله |
سوره عادیات سوره‌های مکی • سوره‌های مدنی |
سوره پسین: سوره قارعه |
|
١.فاتحه ٢.بقره ٣.آل‌عمران ٤.نساء ٥.مائده ٦.انعام ٧.اعراف ٨.انفال ٩.توبه ١٠.یونس ١١.هود ١٢.یوسف ١٣.رعد ١٤.ابراهیم ١٥.حجر ١٦.نحل ١٧.اسراء ١٨.کهف ١٩.مریم ٢٠.طه ٢١.انبیاء ٢٢.حج ٢٣.مؤمنون ٢٤.نور ٢٥.فرقان ٢٦.شعراء ٢٧.نمل ٢٨.قصص ٢٩.عنکبوت ٣٠.روم ٣١.لقمان ٣٢.سجده ٣٣.احزاب ٣٤.سبأ ٣٥.فاطر ٣٦.یس ٣٧.صافات ٣٨.ص ٣٩.زمر ٤٠.غافر ٤١.فصلت ٤٢.شوری ٤٣.زخرف ٤٤.دخان ٤٥.جاثیه ٤٦.احقاف ٤٧.محمد ٤٨.فتح ٤٩.حجرات ٥٠.ق ٥١.ذاریات ٥٢.طور ٥٣.نجم ٥٤.قمر ٥٥.الرحمن ٥٦.واقعه ٥٧.حدید ٥٨.مجادله ٥٩.حشر ٦٠.ممتحنه ٦١.صف ٦٢.جمعه ٦٣.منافقون ٦٤.تغابن ٦٥.طلاق ٦٦.تحریم ٦٧.ملک ٦٨.قلم ٦٩.حاقه ٧٠.معارج ٧١.نوح ٧٢.جن ٧٣.مزمل ٧٤.مدثر ٧٥.قیامه ٧٦.انسان ٧٧.مرسلات ٧٨.نبأ ٧٩.نازعات ٨٠.عبس ٨١.تکویر ٨٢.انفطار ٨٣.مطففین ٨٤.انشقاق ٨٥.بروج ٨٦.طارق ٨٧.اعلی ٨٨.غاشیه ٨٩.فجر ٩٠.بلد ٩١.شمس ٩٢.لیل ٩٣.ضحی ٩٤.شرح ٩٥.تین ٩٦.علق ٩٧.قدر ٩٨.بینه ٩٩.زلزله ١٠٠.عادیات ١٠١.قارعه ١٠٢.تکاثر ١٠٣.عصر ١٠٤.همزه ١٠٥.فیل ١٠٦.قریش ١٠٧.ماعون ١٠٨.کوثر ١٠٩.کافرون ١١٠.نصر ١١١.مسد ١١٢.اخلاص ١١٣.فلق ١١٤.ناس | ||
