نماز استیجاری

نماز اِسْتیجاری یا نماز اِجاره‌ای نمازی که در برابر دریافت مبلغی به نیابت از مسلمان دیگر خوانده می‌شود. نماز استیجاری می‌تواند نماز واجب باشد مانند نمازهای قضای روزانه درگذشتگان و می‌تواند نماز مستحبی باشد مانند نماز زیارت. به فردی که خواندن نماز استیجاری را برعهده می‌گیرد اجیر گفته می‌شود. بیشتر فقیهان شیعه، نماز استیجاری را فقط به نیابت از اموات جایز می‌دانند.

تعریف

نماز استیجاری نمازی واجب یا مستحبی است که در برابر گرفتن مبلغی، به نیابت از دیگری خوانده می‌شود. اگر کسی بدون گرفتن هزینه برای فرد دیگر نماز بخواند به این نماز، نماز نیابتی گفته می‌شود.^[۱] در ادبیات فقهی، به کسی که نماز را به جای دیگری به جا می‌آورد «اجیر» یا «نائِب» و فردی که نماز به نیابت از او انجام می‎شود، «مَنوب‌‌ٌعَنْه» گفته می‌شود.^[۲]

حکم فقهی

فقیهان از نماز استیجاری و احکام آن در باب‌های طهارت،^[۳]صلاة،^[۴]خمس^[۵] و اجاره^[۶] سخن گفته‌اند.

بر پایه فقه شیعه، نماز استیجاری به نیابت از شخص زنده صحیح نیست.^[۷] البته گفته شده که ابن متوّج، نیابت استیجاری در نماز مستحبی برای زندگان را جایز می‌دانست.^[۸]

همه فقیهان شیعه، معتقدند نیابت تبرعی (بدون دریافت مزد)، در نمازهای واجب و مستحب و همچنین نیابت استیجاری در نمازهای مستحبی از طرف متوفی، صحیح است؛ اما در صحت اجیرشدن برای نماز واجب از طرف میت، اختلاف نظر دارند. ادعا شده است مشهور علما، نماز استیجاری به نیابت از اموات را جایز می‌دانند.^[۹]

احکام مرتبط

در نماز استیجاری، رعایت ترتیب بین نمازهای ظهر و عصر و مغرب و عشاء لازم است.^[۱۰]
نماز استیجاری باید با مستحباتی که انجام آنها متعارف است، به جا آورده شود.^[۱۱]
در نماز استیجاری لازم است نیت کند از طرف فرد معین نماز می‌خواند اگرچه نام او را نداند.^[۱۲]
اگر اجیر بمیرد و شرط شده باشد که خود او نماز را انجام بدهد اجاره نسبت به مقداری که انجام نداده باطل است و باید از تَرَکه‌اش(ارث به جا مانده) وجهی را که بدهکار است بازگردانده شود.^[۱۳]
اگر اجیر بمیرد و نمازها را نخوانده باشد و بر عهده خودش هم نمازهای قضا باشد، نخست بدهی او بابت نماز استیجاری از اموال باقی مانده‌اش خارج می شود.^[۱۴]
اگر خواندن نماز استیجاری به صورت نماز فرادی شرط نشده باشد اجیر می‌تواند به صورت جماعت بخواند خواه امام باشد یا مأموم.^[۱۵]
هر یک از زن و مرد می‌توانند به جای دیگری اجیر شوند و معیار در بلند و آهسته خواندن وظیفه کسی است که نماز را می‌خواند.^[۱۶]

پانویس

↑ بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع-احکام نماز استیجاری، پورتال انهار.
↑ سیستانی، توضیح المسائل، مسئله ۱۸۸۷، پایگاه رسمی دفتر آیت الله العظمی سیستانی.
↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۴۸۷.
↑ شهید اول، اللمعة الدمشقیه، ۱۴۱۰ق، ص۴۳؛ بحرانی، الحدائق الناضره، ج۱۱، ص۴۴؛ نراقی، مستندالشیعه، ج۷، ص۳۴۰.
↑ کاشانی، منتقد المنافع، ۱۴۲۳ق، ص۱۶۸.
↑ رشتی، کتاب الاجاره، ۱۳۱۱ق، ص۲۷۱؛ عاملی، مفتاح الکرامه، داراحیاء التراث العربی، ج۷، ص۱۶۴.
↑ سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۴۳.
↑ عاملی، مفتاح الکرامه، داراحیاء التراث العربی، ج۷، ص۱۶۴؛ ۱۴۱۹ق، ج۱۹، ص۵۱۱-۵۱۲.
↑ ترحینی عاملی، الزبده الفقهیه، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۳۰۸؛ نراقی، مستندالشیعه، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۳۴۰؛ بحرانی، الحدائق الناضره، ج۱۱، ص۴۴.
↑ سیستانی، توضیح المسائل، مسئله ۱۹۰۳، پایگاه رسمی دفتر آیت الله العظمی سیستانی..
↑ خامنه‌ای، اجوبة الاستفتائات، سؤال ۷۱۰، پایگاه اینترنتی دفتر حفظ و نشر آیت الله العظمی خامنه‌ای.
↑ بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع؛احکام نماز استیجاری-مسأله ۱۵۳۶، پورتال انهار.
↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، الناشر مكتب آية الله العظمى السيد السيستاني، ج۲، ص۲۳۱
↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، الناشرمكتب آية الله العظمى السيد السيستاني، ج۲، ص۲۳۱.
↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، الناشرمكتب آية الله العظمى السيد السيستاني، ج۲، ص۲۳۲.
↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، الناشرمكتب آية الله العظمى السيد السيستاني، ج۲، ص۲۳۳.

منابع

بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضره فی احکام العترة الطاهره، تحقیق: محمدتقی ایروانی و سید عبدالرزاق مقرم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۵ق.
بنی‌هاشمی خمینی، سیدمحمدحسن، توضیح المسائل مراجع-احکام نماز استیجاری، پورتال انهار، تاریخ بازدید: ۲۱ تیر ۱۳۹۶ش.
ترحینی عاملی، سید محمدحسن، الزبدة الفقهیه فی شرح الروضة البهیه، قم، دارالطباعه و النشر، ۱۴۲۷ق.
حکیم، سید محسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، مؤسسة دارالتفسیر، ۱۴۱۶ق.
خامنه‌ای،سیدعلی، اجوبة الاستفتائات، سؤال ۷۱۰، پایگاه اینترنتی دفتر حفظ ونشر آیت الله العظمی خامنه‌ای، تاریخ بازدید: ۲۱ تیر ۱۳۹۶.
رشتی، میرزا حبیب الله، کتاب الاجاره، بی‌جا، بی‌نا، ۱۳۱۱ق.
سید یزدی، محمدکاظم طباطبایی، العروة الوثقی فیما تعم به البلوی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۹ق.
طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، الناشرمكتب آية الله العظمى السيد السيستاني، المطبعة : ستاره، بی تا، بی جا.
سیستانی، سیدعلی، توضیح المسائل، مسئله ۱۸۸۷، پایگاه رسمی دفتر آیت الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۲۱ تیر ۱۳۹۶ش.
شهید اول، محمد بن مکی، اللمعة الدمشقیة فی فقه الامامیة، تصحیح: محمدتقی و علی اصغر مروارید، بیروت، دارالتراث الدارالاسلامیه، ۱۴۱۰ق.
عاملی، سید جواد بن محمد، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، تحقیق: محمدباقر خالصی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۹ق.
عاملی، سید جواد بن محمد، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، تحقیق: محمدباقر حسینی شهیدی، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، بی‌تا.
کاشانی، ملا حبیب الله، منتقد المنافع فی شرح المختصر النافع- کتاب الخمس، قم، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، ۱۴۲۳ق.
نراقی، ملااحمد، مستندالشیعه فی احکام الشریعه، قم، مؤسسة آل البیت، ۱۴۱۵ق.

[1] بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع-احکام نماز استیجاری، پورتال انهار.

[2] سیستانی، توضیح المسائل، مسئله ۱۸۸۷، پایگاه رسمی دفتر آیت الله العظمی سیستانی.

[3] حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۴۸۷.

[4] شهید اول، اللمعة الدمشقیه، ۱۴۱۰ق، ص۴۳؛ بحرانی، الحدائق الناضره، ج۱۱، ص۴۴؛ نراقی، مستندالشیعه، ج۷، ص۳۴۰.

[5] کاشانی، منتقد المنافع، ۱۴۲۳ق، ص۱۶۸.

[6] رشتی، کتاب الاجاره، ۱۳۱۱ق، ص۲۷۱؛ عاملی، مفتاح الکرامه، داراحیاء التراث العربی، ج۷، ص۱۶۴.

[7] سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۴۳.

[8] عاملی، مفتاح الکرامه، داراحیاء التراث العربی، ج۷، ص۱۶۴؛ ۱۴۱۹ق، ج۱۹، ص۵۱۱-۵۱۲.

[9] ترحینی عاملی، الزبده الفقهیه، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۳۰۸؛ نراقی، مستندالشیعه، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۳۴۰؛ بحرانی، الحدائق الناضره، ج۱۱، ص۴۴.

[10] سیستانی، توضیح المسائل، مسئله ۱۹۰۳، پایگاه رسمی دفتر آیت الله العظمی سیستانی..

[11] خامنه‌ای، اجوبة الاستفتائات، سؤال ۷۱۰، پایگاه اینترنتی دفتر حفظ و نشر آیت الله العظمی خامنه‌ای.

[12] بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع؛احکام نماز استیجاری-مسأله ۱۵۳۶، پورتال انهار.

[13] طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، الناشر مكتب آية الله العظمى السيد السيستاني، ج۲، ص۲۳۱

[14] طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، الناشرمكتب آية الله العظمى السيد السيستاني، ج۲، ص۲۳۱.

[15] طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، الناشرمكتب آية الله العظمى السيد السيستاني، ج۲، ص۲۳۲.

[16] طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، الناشرمكتب آية الله العظمى السيد السيستاني، ج۲، ص۲۳۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]