قبر
قبر مکانی است که مُرده را در آن دفن میکنند. در فقه، احکام و آدابی برای قبر ذکر شده است. از آداب قبر این است که چهارگوشه و مسطح و صاف باشد و بهاندازهٔ چهار انگشت از زمین بلند شود؛ همچنین آن را محکم بسازند تا زود خراب نشود.
عالمان مسلمان، با استناد به قرآن و روایات، زیارت قبور را دارای فضیلت میدانند و به آن سفارش میکنند. همچنین میگویند شکافتن قبر مسلمان، بهگونهای که بدن او دیده شود حرام است. به فتوای آنان، نبشقبر، صرفاً در صورت وجود ضرورت شرعی، جایز است.
مفهومشناسی و اهمیت
«قبر» به مکانی گفته میشود که مرده انسان را در آن دفن میکنند.[۱] در جوامع روایی، احادیث مربوط به قبر در باب مستقلی جمعآوری شده است. برای مثال، علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار، ۱۲۸ حدیث درباره قبر گرد آورده است.[۲] در فتواهای فقیهان هم آدابی در خصوص قبر بیان شده است.[۳]
احکام و ویژگیهای قبر
در کتابهای فقهی، آداب و مستحباتی در خصوص قبر بیان شده که برخی به این شرح است: قبر چهارگوشه[۴] و مسطح و صاف[۵] ساخته شود و بهاندازهٔ چهار انگشت، از زمین بالاتر باشد.[۶] ارتفاع درون قبر، به اندازهٔ قد یا ارتفاع شانهٔ انسانِ متوسط باشد.[۷] قبر را محکم بسازند تا زود خراب نشود[۸] و اسم میّت را بالای آن یا بر لوح یا سنگی بنویسند و بالای سر میّت نصب کنند تا اشتباه نشود.[۹] برخی فقها گفتهاند شایسته است که مؤمن، پیش از مرگش، قبری برای خود تهیه کند، داخل آن برود و قرآن بخواند. همچنین، بخشیدن زمین برای دفن میّت مؤمن، از مستحبات شمرده شده است.[۱۰]
قبرستان
در فرهنگ مسلمانان، قبرستان مکانی محترم محسوب میشود[۱۱] و رفتن به قبرستانها رواج دارد.[۱۲] در متون اسلامی، احکام و آدابی مخصوص قبرستان ذکر شده که برخی عبارت است از: سلامدادن به مردگان، [۱۳] حفظ احترام و نظافت قبرستان[۱۴] و دفننکردن کفار در قبرستان مسلمانان.[۱۵]
زیارت قبور
بهگفته عالمان مسلمان، در آیات قرآن و احادیث، به زیارت قبور، به ویژه قبور پیامبران و انسانهای صالح، توصیه شده و برای آن فضیلتهایی بیان شده است.[۱۶] از این میان، بهباور وهابیان، زیارت قبور حرام است.[۱۷] در خصوص حکم زیارت قبور برای زنان اختلافنظر هست: بیشتر عالمان شیعه میگویند زیارت قبور برای زنان هم مستحب است؛[۱۸] اما فتوای مشهور میان عالمان اهلسنت این است که مکروه است زنان به زیارت قبور بروند.[۱۹]
نبشقبر
به شکافتن یا تخریب قبر، بهگونهای که باعث آشکارشدن جسد انسان شود، نبشقبر میگویند.[۲۰] طبق فتوای فقیهان شیعه[۲۱] و سنی،[۲۲] نبش قبر مسلمان، پیش از ازبینرفتن بدن، حرام است و تنها در صورتی جایز است که ضرورت شرعی وجود داشته باشد؛ مثلاً در مواردی که حقالناس در میان باشد؛ مانند اینکه بدن میت در مکانی غصبی دفن شده باشد.[۲۳]
پانویس
- ↑ عمید، فرهنگ فارسی عمید، ۱۳۷۵ش، ذیل واژه «قبر»؛ انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱۳۸۱ش، ذیل واژه «قبر».
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۳۶۲ش، ج۶، ص۰–۲۸۲.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۹۵؛ سیستانی، توضیح المسائل جامع، ۱۳۹۶ش، ج۱، ص۳۳۲.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۹۵؛ سیستانی، توضیح المسائل جامع، ۱۳۹۶ش، ج۱، ص۳۳۲.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۹۵؛ سیستانی، توضیح المسائل جامع، ۱۳۹۶ش، ج۱، ص۳۳۲.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۹۵؛ سیستانی، توضیح المسائل جامع، ۱۳۹۶ش، ج۱، ص۳۳۲.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۹۴؛ سیستانی، توضیح المسائل جامع، ۱۳۹۶ش، ج۱، ص۳۳۲.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۹۶؛ سیستانی، توضیح المسائل جامع، ۱۳۹۶ش، ج۱، ص۳۳۲.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۹۶؛ سیستانی، توضیح المسائل جامع، ۱۳۹۶ش، ج۱، ص۳۳۲.
- ↑ سیستانی، توضیح المسائل جامع، ۱۳۹۶ش، ج۱، ص۳۳۷.
- ↑ لطیفی، «احترام به قبور بزرگان دین سیره ائمه چهارگانه اهل سنت است»، خبرگزاری شبستان.
- ↑ «یاد از دست رفتگان؛ رسم ارزشمند ایرانیان/ برخی اعتقادات پنجشنبه آخر سال»، سایت خبرگزاری مهر.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۲۸؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۹، ص۳۰۱.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۲۸.
- ↑ آقابابائی بنی، «تأملی بر تفکیک قبور مسلمانان از غیر مسلمانان»، ص۱.
- ↑ سبحانی، آیین وهابیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۰۲.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به ابنتیمیه، منهاج السنة، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۴۴۰؛ ابنباز، فتاوى نور على الدرب، مؤسسة الشیخ بن باز الخیریة، ص ۲۴۳.
- ↑ بحرانی، حدائق الناضرة، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۴، ص۱۶۹.
- ↑ سبکی، شفاء السقام، ۱۴۱۹ق، ص۱۸۶؛ جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقیهة الکویتیة، وزارة الاوقاف و الشئون الاسلامیة، ج۲۴، ص۸۸.
- ↑ خمینی، ترجمه تحریر الوسیله، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۰۵.
- ↑ سیستانی، احکام دفن، مسئله ۶۳۰ و ۶۳۱؛ نوری همدانی، احکام نبش قبر، مسئله ۶۴۲ و ۶۴۳؛ شبیری زنجانی، احکام نبش قبر، مسئله ۷۳۳ و ۷۳۴.
- ↑ «حکم نبش قبر از دیدگاه مذاهب اربعه اهل سنت»، خبرگزاری رسا.
- ↑ منتظری، احکام نبش قبر، مسئله ۶۷۶؛ «بررسی حرمت نبش قبر در نگاه فقهای بزرگ مذاهب اسلامی»، پایگاه تخصصی وهابیتپژوهی.
منابع
- ابنباز، عبدالعزیز، فتاوی نور علی الدرب، بیجا، مؤسسة الشیخ بن باز الخیریة، بیتا.
- ابنتیمیه، احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنة النبویة، عربستان، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة، ۱۴۰۶ق.
- آقابابائی بنی، اسماعیل «تأملی بر تفکیک قبور مسلمانان از غیر مسلمانان»، در مطالعات تطبیقی مذاهب فقهی، سال اول، شماره اول، ۱۴۰۰ش.
- انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، انتشارات سخن، ۱۳۸۱ش.
- بحرانی، یوسف، حدائق الناضرة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، بیتا.
- «بررسی حرمت نبش قبر در نگاه فقهای بزرگ مذاهب اسلامی»، پایگاه تخصصی وهابیتپژوهی. تاریخ درج مطلب: ا شهریور ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقیهة الکویتیة، کویت، وزارة الاوقاف و الشئون الاسلامیة، بیتا.
- «حکم نبش قبر از دیدگاه مذاهب اربعه اهل سنت»، خبرگزاری رسا. تاریخ درج مطلب: ۱۵ شهریور ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۱۷ اردیبهشت۱۴۰۲ش.
- خمینی، سید روحالله، تحریر الوسیلة، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی، ۱۳۹۲ش.
- خمینی، سید روحالله، ترجمه تحریر الوسیله، با ترجمه موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى(ره)، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
- سبحانی، جعفر، آیین وهابیت، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۸۶ش.
- سبکی، تقیالدین علی بن عبدالکافی، شفاء السقام فی زیارة خیر الأنام، تحقیق سید محمدرضا جلالی، قم، نشر مشعر، چاپ چهارم، ۱۴۱۹ق.
- سلیمان، هادی، «قبر»، دایرة المعارف تشیع، تهران، انتشارات حکمت، ۱۳۹۰ش.
- سیستانی، سیدعلی، احکام نبش قبر، سایت دفتر آیتالله سیستانی، تاریخ بازدید: ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- سیستانی، سیدعلی، توضیح المسائل جامع، مشهد، نشر دفتر آیتالله سیستانی، ۱۳۹۶ش.
- شبیری زنجانی، سید موسی، رساله توضیحالمسائل آیتالله شبیری زنجانی، سایت دفتر آیتالله شبیری زنجانی، تاریخ بازدید: ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، قم، مؤسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، تهران، انتشارات امیرکبیر، ۱۳۷۵ش.
- لطیفی، رحیم، «احترام به قبور بزرگان دین سیره ائمه چهارگانه اهل سنت است»، وبگاه خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب: ۱۱ دیماه ۱۳۹۲، تاریخ بازدید: ۲ اردیبهشت ۱۴۰۴.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- منتظری، حسینعلی، رساله توضیحالمسائل، تهران، انتشارات سرایی، ۱۳۸۱ش.
- نوری همدانی، حسین، احکام نبش قبر، سایت دفتر آیتالله نوری همدانی، تاریخ درج مطلب: ۳۰ مرداد ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «یاد از دست رفتگان؛ رسم ارزشمند ایرانیان/ برخی اعتقادات پنجشنبه آخر سال»، سایت خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۵ اسفند ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۱۵ خرداد ۱۴۰۳ش.