| مرگ | |
|---|---|
| احتضار • عزرائیل • غسل میت • کفن • نماز میت • تدفین • شهادت | |
| برزخ | |
| شب اول قبر • سؤال قبر • نکیر و منکر • حیات برزخی • بدن برزخی | |
| قیامت | |
| اسرافیل • معاد جسمانی • نفخ صور • نامه اعمال • صراط • صحرای محشر • اصحاب یمین • اصحاب شمال | |
| بهشت | |
| درهای بهشت • حور العین • غلمان • رضوان • نعمت‌های بهشت | |
| جهنم | |
| درهای جهنم • درکات جهنم • زقوم • اسفل سافلین • هاویه • جحیم • غساق | |
| مفاهیم وابسته | |
| شفاعت • تجسم اعمال • رقیب و عتید • تناسخ • رجعت • روح • باقیات صالحات | |
نَکیر و مُنْکَر یا بَشیر و مُبَشِّر، نام دو فرشته‌ای است که در شب اول بعد از دفن، وارد قبر شده و از اعتقادات و اعمال مُرده سؤال می‌کنند. اگر شخصِ درگذشته کافر باشد، این فرشتگان چهره‌ای مخوف داشته و نکیر و منکر خوانده می‌شوند و اگر درگذشته مومن باشد، این فرشتگان با روی زیبا با او روبه‌رو می‌شوند که در این صورت به آن ها بشیر و مبشر گفته می‌شود.
نکیر و منکر
پس از به خاکسپاری میت، دو فرشته که مأموران بررسی اعتقادات شخص تازه‌در‌گذشته هستند، وارد قبر می‌شوند. در برخی روایات از این دو فرشته به «دو نگهبان قبر» تعبیر شده است. یکی در جانب راست و دیگری در جانب چپ متوفی قرار گرفته و شروع به پرسیدن سؤالاتی از او می‌کنند. چنانچه فرد کافر یا گناهکار باشد، آن دو ملک با چهره‌هایی وحشتناک بر او وارد می‌شوند و پس از آشکار شدن باطن میت، با عذابی شکننده از ناحیه آن دو که «نَکیر و مُنکَر» نام دارند مواجه شده و قبرش پر از آتش خواهد شد.
بشیر و مبشر
فرشتگانی که وارد قبر مؤمن می‌شوند با چهره‌هایی زیبا با او برخورد می‌کنند و پس از سؤال و جواب، به او بشارت بهشت داده و قبرش را با نعمت‌های الهی گسترش می‌دهند. از این دو فرشته با نام‌های«بَشیر و مُبَشِّر» یاد شده است.[یادداشت ۱][۱]
چهره نکیر و منکر
در روایات، چهره نکیر و منکر چنین توصیف شده است: صدایشان مانند رعد غرنده و چشمهایشان مانند برق خیره کننده بوده و از آنها آتش می‌جهد ٬ دندانهای بلند و وحشتناکی دارند که تا زمین می‌رسد، فریاد آنها مو بر تن میت راست می‌کند و لال می‌شود.[۲]
البته چگونگی برخورد آنها با میت ٬ بر اساس ایمان یا انحراف او است ٬ و چهرۀ آنها در برخورد با افراد تفاوت دارد.[۳]
توانایی میت در پاسخ به سؤالات نکیر و منکر بر اساس همان روحیه و باطنی است که او در دنیا داشته است و مؤمنین گنهکار ممکن است در پاسخ به برخی سؤالات آنها ناتوان بوده و گرفتار عذاب شوند. [۴]
عوامل آسان‌کننده جواب
تعابیری همچون «شرّ نکیر و منکر» یا «هول نکیر و منکر» که در روایات آمده است نشانگر ترس و اضطرابی است که با دیدن این دو فرشته، به سراغ میت می‌آید؛ خواندن سوره ملک، برای خلاصی از ترس و وحشت پس از مرگ سفارش شده است؛ در برخی دعاها نیز خلاصی از این مرحله دشوار طلب شده است.
همچنین به نزدیکان میت سفارش شده پس از خاکسپاری میت، او را تنها نگذارند و با تلقین، خواندن قرآن و دعا، مونس او بوده و در پاسخ‌دادن به سئوالات نکیر و منکر یاری‌اش دهند.[۵]
علاوه بر اعتقادات صحیح و اعمال خیر انسان، زیارت اهل بیت به ویژه امام حسین(ع) که باطن آن شفاعت ایشان است نیز در یاری میت تأثیر زیادی دارد.[۶]
پانویس
- ↑ دعای هر روز ماه رجب، مصباح المتهجد، ج۲، ص۸۰۳
- ↑ بحار ٬ ج۶ ٬ باب احوال القبر و البرزخ
- ↑ چنان که امام صادق(ع) به ابو بصیر از امام صادق(ع) پرسید : «آیا این دو فرشته بر مؤمن و کافر٬ به یک صورت٬ وارد می‌شوند؟» امام فرمود: «خیر». فروع کافی ٬ ج۳ ٬ ص ۲۳۸
- ↑ تهرانی، سید محمد حسین، معادشناسی، ج۲، ص۲۵۵
- ↑ اصول کافی، باب المسأله فی القبر، ج۲، ص ۶۳۴ و ج۳، ص۲۰۱
- ↑ علل الشرایع، ج ۱، ص ۳۶۰
یادداشت
- ↑ شیخ مفید می‌فرماید: در برخی از روایات نام دو ملکی که بر کافر نازل می‌شوند ناکر و نکیر و نام دو ملکی که بر مؤمن نازل می‌شوند مبشر و بشیر ذکر شده است، گفته شده اگر نام دو ملک کافر نکیر و ناکر است به خاطر این است که کافر منکر حق است و منکر آن ملائکه و از آمدن آنها ناخشنود است و دو ملک مؤمن مبشر و بشیر است چون آن دو رضایت و ثواب خدا را بر او بشارت می‌دهند. شرح عقاید صدوق یا تصحیح الاعتقاد، شیخ مفید، ص ۲۲۰; علم الیقین، فیض کاشانی، ج۲، ص۱۰۷۳
منابع
- صدوق، محمد بن علی بن بابویه، علل الشرائع، قم، داوری، ۱۳۸۵ش.
- طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، ۱۴۱۱ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، بیروت، دار الکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، دارالکتب اسلامیة، تهران، ۱۳۶۲ش.