ویکی شیعه

قبرستان

قبرستان مکانی که مردگان در آن دفن می‌شوند. در فرهنگ مسلمانان، قبرستان مکانی محترم شمرده می‌شود. رفتن به قبرستان و زیارت قبور از سنت‌هایی است که در میان مسلمانان رواج دارد. طبق روایات، وادی‌السّلام نجف در میان قبرستان‌ها دارای اهمیت و برتری است. برخی از قبرستان‌های مسلمانان، مانند بقیع، مَعلاة، تخت‌فولاد، باب‌الصَّغیر و شیخان دارای شهرت هستند. در متون اسلامی، احکام و آدابی مخصوصی قبرستان ذکر شده که از جمله آنها سلام‌دادن به مردگان، حفظ احترام و نظافت قبرستان و دفن‌نکردن کفار در قبرستان مسلمانان است.

مفهوم‌شناسی و اهمیت

قبرستان مکانی است که در آن، مردگان را دفن می‌کنند.[۱] در آموزه‌های دینی و نیز فرهنگ مسلمانان، قبرستان مکانی محترم شمرده می‌شود.[۲] در میان قبرستان‌های مسلمانان، برخی مانند بقیع[۳] و وادی السلام[۴] از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند. شیعیان به‌جهت ارادت به ائمه(ع) و فرزندانشان، مردگانشان را در نزدیکی مزار آنها دفن می‌کنند.[۵] به قبرستان، آرامستان و گورستان هم گفته می‌شود.[۶]

قبرستان‌های معروف

  • قبرستان هلسینکی: قدیمی‌ترین قبرستان مسلمانان در اسکاندیناوی که در هلسینکی پایتخت فنلاند سال ۱۸۷۰م ساخته شد و فقط مسلمانان در آن خاک می‌شوند.[۱۸]

احکام و آداب قبرستان

در متون اسلامی، احکام و آدابی برای قبرستان ذکر شده که از جمله آنها سلام‌دادن به مردگان، حفظ احترام و نظافت قبرستان و دفن‌نکردن کفار در قبرستان مسلمانان است:[۱۹]

  • سلام دادن به مردگان: علامه مجلسی در بحارالانوار در ذکر آداب زیارت مؤمنان، حدیثی را نقل می‌کند که طبق آن، امام علی(ع) در زیارت اهل قبور چنین گفت: بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِیمِ اَلسَّلاَمُ عَلَی أَهْلِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ مِنْ أَهْلِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ یا أَهْلَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ بِحَقِّ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ کَیفَ وَجَدْتُمْ قَوْلَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ مِنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ یا لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ بِحَقِّ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ اِغْفِرْ لِمَنْ قَالَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ اُحْشُرْنَا فِی زُمْرَةِ مَنْ قَالَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اَللَّهِ عَلِی وَلِی اَللَّهِ. سپس گفت: «از پیامبر خدا شنیدم که هرکس این دعا را هنگام گذر از کنار گورها بخواند، گناهان پنجاه سالش آمرزیده می‌شود.»[۲۰]
 
حضور شیعیان در قبرستانی در اراک، در آخرین پنج‌شنبه سال شمسی برای زیارت اهل قبور (۲۸ اسفند ۱۳۹۹ش).[۲۱]
  • عدم تجدیدبنای قبرستان: برخی از فقیهان، تجدیدبنای قبرستان، بعد ازبین‌رفتن آن را مکروه معرفی کرده‌اند؛ مگر در مواردی که قبر مربوط به پیامبران و امامان و عالمان باشد.[۲۳]
  • دفن‌نکردن کفار در قربستان مسلمانان: به‌فتوای فقیهان، دفن کفار در قبرستان مسلمانان جایز نیست.[۲۴]

زیارت اهل قبور

مقالهٔ اصلی: زیارت قبور

زیارت قبور و رفتن بر سر مزار اموات در روزهای پنج‌شنبه و جمعه از سنت‌هایی است که در برخی کشورهای اسلامی مانند ایران متعارف و مرسوم است. قرائت فاتحه و خواندن قرآن، شستن سنگ‌های قبور، و روشن‌کردن شمع از جمله آدابی است که برخی از مردم در زیارت قبور اموات خود انجام می‌دهند.[۲۵] به‌گفته جعفر سبحانی، زیارت قبر پیامبر(ص)، اهل‌بیت او و قبور مؤمنان از اصول فرهنگ اسلامی است.[۲۶]

نگارخانه تصاویر

پانویس

  1. ↑ عمید، فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه «قبر»؛ انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ذیل واژه «قبر».
  2. ↑ لطیفی، «احترام به قبور بزرگان دین سیره ائمه چهارگانه اهل سنت است»، خبرگزاری شبستان.
  3. ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۹۰ش، ص۳۵۳-۳۵۶؛.
  4. ↑ عبدالصاحب مظفر، «بررسی تاریخ خاکسپاری در نجف و وادی السلام»، ص۱.
  5. ↑ فقیه بحرالعلوم، «تاریخچه انتقال جنائز به عتبات عالیات (شهر کربلا)»، ص۱.
  6. ↑ رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور خواستار جایگزینی واژه آرامستان به جای گورستان شد، سایت آفتاب‌نیوز.
  7. ↑ عبدالصاحب مظفر، «بررسی تاریخ خاکسپاری در نجف و وادی السلام»، ص۱.
  8. ↑ رفعت پاشا، مرآت الحرمین (ترجمه)، ۱۳۷۷ش، ص۴۴۷.
  9. ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۹۰ش، ص۳۵۳-۳۵۶.
  10. ↑ قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ۱۳۸۴ش، ص۱۲۹.
  11. ↑ ازرقی، کتاب اخبار مکة شرفها الله تعالی و ما جاء فیها من الآثار، ص۴۳۳.
  12. ↑ منصوری، ‌ «شناخت عوامل مؤثر در شکل‌گیری گورستان‌های تاریخی»، ص۲۲.
  13. ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵ق، ج۲، ص۴۶۸.
  14. ↑ فهری، مراقد اهل البیت، ۱۴۲۸ق، ص۳۹-۴۰.
  15. ↑ احمدیان، شیخان قم، ۱۳۸۳ش، ص۳۲-۳۵.
  16. ↑ ترکی، «نقش آرامستان‌ها در برنامه‌ریزی توسعه و رشد گردشگری مذهبی به عنوان الگوی برتر اقتصادی نمونه موردی تخت فولاد اصفهان». ص۵۶.
  17. ↑ خاوری، «بهشت زهرا(س)»، ص۸۲۲.
  18. ↑ «ماه و ستاره ویژگی قدیمی ترین قبرستان مسلمانان در اسکاندیناوی»، مندرج در سایت خبرگزاری شبستان.
  19. ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۲۸؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۹، ص۳۰۱.
  20. ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۹، ص۳۰۱.
  21. ↑ «آخرین پنجشنبه سال ۹۹ - آرامستان اراک»، خبرگزاری ایسنا.
  22. ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۲۸.
  23. ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۲۸.
  24. ↑ آقابابائی بنی، «تأملی بر تفکیک قبور مسلمانان از غیر مسلمانان»، ص۱.
  25. ↑ «یاد از دست رفتگان؛ رسم ارزشمند ایرانیان/ برخی اعتقادات پنجشنبه آخر سال»، سایت خبرگزاری مهر.
  26. ↑ سبحانی، منشور عقاید امامیه، ۱۳۷۶ش، ص۲۵۴.
  27. ↑ «عکس تابلوی مزار شهدا و گلزار شهدای استان خوزستان»، قاب عشق.

منابع

  • «آخرین پنجشنبه سال ۹۹ - آرامستان اراک»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۸ اسفند ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۱۸ تیر ۱۴۰۳ش.
  • احمدیان، مینا، شیخان قم: زندگینامۀ بززگان مدفون در شیخان کبیر (گلزار شیخان). قم، انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۳ش.
  • ازرقی، محمدبن عبدالله، کتاب اخبار مکة شرفها الله تعالی و ما جاء فیها من الآثار، روایة اسحاق بن احمد خزاعی، در اخبار مکة المشرفة، ج۱، غتنغه ۱۲۷۵ق.
  • عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، تهران، انتشارات امیرکبیر، ۱۳۷۵ش.
  • ترکی، زهرا، «نقش آرامستانها در برنامه‌ریزی توسعه و رشد گردشگری مذهبی به عنوان الگوی برتر اقتصادی نمونه موردی تخت فولاد اصفهان»، در همایش الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، دوره ۸، خردارد ۱۳۹۸ش.
  • جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، قم، نشر مشعر، ۱۳۹۰ش.
  • حموی بغدادی، یاقوت، معجم البلدان، ‌دار صادر، بیروت، ۱۹۹۵م.
  • خاوری، حاجیه خان، «بهشت زهرا(س)»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ۱۳۷۷ش.
  • «رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور خواستار جایگزینی واژه آرامستان به جای گورستان شد»، وبگاه آفتاب نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۷ دی ۱۳۸۴ش.
  • رفعت، پاشا ابراهیم، مترجم، انصاری هادی، مرآت الحرمین، انتشارات مشعر، تهران، ۱۳۷۷ش.
  • سبحانی، جعفر، منشور عقاید امامیه، قم، مؤسسة الإمام الصادق(ع)، ۱۳۷۶ش.
  • طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، قم، مؤسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
  • عبدالصاحب مظفر، محسن، «بررسی تاریخ خاکسپاری در نجف و وادی السلام»، مترجم محمدحسین خوشنویس، در فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۳۹، تابستان ۱۳۹۸ش.
  • «عکس تابلوی مزار شهدا و گلزار شهدای استان خوزستان»، قاب عشق، تاریخ بازدید: ۱۸ تیر ۱۴۰۳ش.
  • انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، انتشارات سخن، ۱۳۸۱ش.
  • فقیه بحر العلوم، محمدمهدی، «تاریخچه انتقال جنائز به عتبات عالیات (شهر کربلا)»، در فصلنامه فرهنگ زیارت، دوره ۸، شماره ۳۳، دی ۱۳۹۶ش.
  • فهری، سید احمد، مراقد اهل البیت فی الشام، مکتب الامام الخامنئی، سوریه، ۱۴۲۸ق.
  • قائدان، اصغر، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، تهران، ۱۳۸۴ش.
  • «ماه و ستاره ویژگی قدیمی ترین قبرستان مسلمانان در اسکاندیناوی»، مندرج در سایت خبرگزاری شبستان. تاریخ درج: ۲۲ فروردین ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
  • مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ‌ دار احیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۳ق.
  • منصوری، کاوه و محمد مسعود و محمدسعید ایزدی، «شناخت عوامل مؤثر در شکل‌گیری گورستان‌های تاریخی»، باغ نظر، سال ۱۶، شهریور ۱۳۹۸ش، شماره ۷۵.
  • «یاد از دست رفتگان؛ رسم ارزشمند ایرانیان/ برخی اعتقادات پنجشنبه آخر سال»، سایت خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۵ اسفند ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۱۵ خرداد ۱۴۰۳ش.
برگرفته از «https://fa.wikishia.net/w/index.php?title=قبرستان&oldid=1370746»