آیه حیض دویست و بیست و دومین آیه از سوره بقره است که به موضوع حیض پرداخته و به جهت آزار و ضرری که برای زنان به بار می‌آورد، از آمیزش مردان با ایشان در این دوران نهی می‌کند. به نظر مفسران، این آیه در پاسخ به باورهای نادرستی است که در ذهن مسلمانان در رابطه با چگونگی ارتباط با زنان در دوران حیض شکل گرفته بود. برخی باورهای رسوخ یافته از ادیانی مانند یهود که زن را در این دوران ترک می‌کردند و یا برخی باورهای جاهلی که آمیزش با زن در این دوران را ترجیح می‌دادند، منجر به بروز رفتارهای متناقضی در برخورد با زن در دوران حیض می‌گشت.
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | آیه حیض |
| واقع در سوره | بقره |
| شماره آیه | ۲۲۲ |
| جزء | ۲ |
| اطلاعات محتوایی | |
| شأن نزول | رد اعتقاد قوم یهود درباره محدودیت روابط زناشویی |
| موضوع | فقهی |
| درباره | حرمت روابط زناشویی در ایام حیض |
به نظر برخی از فقهای شیعه با استناد به این آیه، وقتی زن از خون حیض پاک شد، مرد می‌تواند با او نزدیکی کند، حتی اگر زن غسل نکرده باشد ولی در مقابل دیگر فقها با توجه به دو واژه « يَطْهُرْن» و «تَطَهَّرْن» در متن آیه، آمیزش مرد با زن، قبل از غسل، را حرام می‌دانند.
متن آیه و ترجمه آیه حیض
﴿وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِي الْمَحِيضِ وَلَا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّى يَطْهُرْنَ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ ٢٢٢﴾ [بقره:222]
﴿از تو دربارهٔ عادت ماهانه [زنان] می‌پرسند بگو آن رنجی است پس هنگام عادت ماهانه از [آمیزش با] زنان کناره‌گیری کنید و به آنان نزدیک نشوید تا پاک شوند پس چون پاک شدند از همان‌جا که خدا به شما فرمان داده‌است با آنان آمیزش کنید خداوند توبه کاران و پاکیزگان را دوست می‌دارد ٢٢٢﴾
سوره ۲: آیه ۲۲۲
توضیح آیه
دویست و بیست و دومین آیه از سوره بقره به موضوع حیض در زنان پرداخته و مردان را از آمیزش با ایشان در این ایام منع می‌کند.[۱] این آیه را به آیه حیض خوانده‌اند.[۲] به نظر برخی مفسران اگرچه در ارتباط با معنای واژه محیض در این آیه اختلاف است، ولی مراد از آن در این آیه، همان خونی است که زن در دوران عادت ماهیانه خود می‌بیند.[۳] محمد حسن نجفی نیز در رابطه با معنای واژه محیض در این آیه، نظرات دانشمندان علم لغت را بررسی کرده و نتیجه می‌گیرد که در قرآن، این واژه به معنی همان خون مخصوصی است که به دلایلی مثل تغذیه کودک و غیر از آن در بدن زنان تولید می‌شود و خداوند این واژه را در این آیه به عنوان موضوعی برای برخی احکام تکلیفی به کار می‌برد.[۴]
محمود طالقانی در تفسیر پرتوی از قرآن دلیل این که این آیه دوران حیض را رنجی برای زنان به شمار آورده است را غلظت، عفونت و سوزندگی خاص این خون می‌داند که باعث اختلال در بدن زنان و تشنج اعصاب آنها می‌شود.[۵]
شأن نزول
این آیه از سؤال مسلمانان در رابطه با موضوع حیض خبر می‌دهد و به گزارش برخی مفسران خاستگاه پرسش ایشان برخی باورهای نادرست بوده است؛ ایشان تصور می‌کردند که در ایام حیض باید زنان را ترک بگویند و حتی در جایی که آنها هستند، حضور نداشته باشند.[۶] علامه طباطبائی نیز این پرسش را برخاسته از ارتباط مسلمانان مدینه با یهودیان می‌داند؛ یهودیان احکام خاصی برای زن حائض قائلند و حتی هم‌نشینی و هم‌سفره شدن با زن حائض را ممنوع می‌دانند و از سوی دیگر برخی اعراب بیابان‌نشین تصور می‌کردند که از آمیزش با زنان در دوران حیض فرزندانی متولد خواهند شد که غیورتر و خون‌ریزتر از دیگر کودکان هستند.[۷]
کاربرد فقهی
این آیه، آمیزش با زنان را در ایام حیض ممنوع می‌کند.[۸] کمترین مدت زمان حیض، سه روز و بیشترین مدت زمان آن ده روز است.[۹]
توجه مفسران در این آیه به دو واژه « يَطْهُرْن» و «تَطَهَّرْن» زمینه‌ای برای طرح این پرسش را ایجاد کرده که آیا تنها پاک شدن از خون حیض برای جواز آمیزش مرد با زن شرط است یا علاوه بر آن زن باید غسل هم بکند؟ [۱۰] شیخ طوسی به دو قول در این رابطه اشاره می‌کند؛ برخی غسل را واجب شمرده‌اند و برخی تنها پاکی زن از خون حیض را شرط جواز دانستند.[۱۱] محقق کرکی در کتاب جامع‌المقاصد، نزدیکی مرد با زن را پس از پاکی او از خون حیض جایز شمرده و واژه «تَطَهَّرْن» را نیز حمل بر پاکی از خون می‌کند و به نظر او این حمل موافق با قرائت‌های دیگر این آیه و همچنین موافق با قواعد ادبیات عرب است.[۱۲] در برخی کتب فقهی در رابطه با این اختلاف و بررسی قرائت‌های مختلفی که از این دو واژه وجود دارد بحث‌های مفصلی آمده است.[۱۳]
پانویس
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۳۸۶.
- ↑ خراسانی، «آیات نامدار»، ص۳۸۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۱۳۸.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۳۵.
- ↑ طالقانی، پرتوی از قرآن، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۱۳۲.
- ↑ طوسی، التبیان، بیروت، ج۲، ص۲۲۰.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۰۸.
- ↑ مفید، أحکام النساء، ۱۴۱۳ق، ص۱۹.
- ↑ مفید، أحکام النساء، ۱۴۱۳ق، ص۱۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۱۳۹.
- ↑ طوسی، التبیان، بیروت، ج۲، ص۲۲۱.
- ↑ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۳۳۳.
- ↑ شیخ انصاری، کتاب الطهاره، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۴۰۱؛ خمینی، کتاب الطهاره، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۴۶.
منابع
- خراسانی، علی، «آیات نامدار»، دائرة المعارف قرآن کریم، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
- خمینی، سید روح‌الله الموسوی، کتاب الطهاره، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۲۱ق.
- شیخ انصاری، مرتضی بن محمد، کتاب الطهاره، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری، ۱۴۱۵ق.
- طالقانی، محمود، پرتوی از قرآن، تهران، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۶۳ش.
- طباطبائی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
- محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، ۱۴۱۴ق.
- مدرسی، سید محمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبی الحسین، ۱۴۱۹ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیه، ۱۳۷۴ش.
- مفید، محمد بن محمد بن نعمان، أحکام النساء، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق.