آیه ۷۹ سوره واقعه: تفاوت میان نسخه‌ها
صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات آیه | عنوان =آیه ۷۹ سوره واقعه | تصویر =آیه ۷۹ سوره واقعه.jpg | توضیح تصویر = | اندازه تصویر = | نام آیه = | واقع در سوره = سوره واقعه | شماره آیه =۷۹ | جزء =۲۷ | شأن نزول = | مکان نزول =مکه | موضوع =بزرگداشت قرآن |درباره = | سایر = | آیات مرتب...» ایجاد کرد |
(بدون تفاوت)
|
نسخهٔ ۲۵ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۳۸
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | سوره واقعه |
| شماره آیه | ۷۹ |
| جزء | ۲۷ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | بزرگداشت قرآن |
| آیات مرتبط | آیه ۷۸ سوره واقعه، آیه ۷۷ سوره واقعه، آيه ۴ سوره زخرف، |
آیه ۷۹ سوره واقعه آیه‌ای درباره بزرگداشت قرآن و تجليل جایگاه آن که پاکی ظاهر و باطن انسان را شرط بهره‌بردن ظاهری و معنوی از قرآن دانسته است.
مفسران قرآن با اتکا به دو آیه قبل از آیه ۷۹ سوره واقعه، این آیه را توصیفی برای لوح محفوظ یا قرآن دانسته‌اند. برخی مفسران معنای نهایی هر دو احتمال را یکسان دانسته‌اند و معنای آیه را چنین دانسته‌اند: جز پاکان کسی بر آن كتاب مَكْنون (لوح محفوظ)، كه قرآن از آن ریشه گرفته، يا قرآن، كه در كتاب مکنون (لوح محفوظ) قرار گرفته، دسترسی ندارد.
با فرض اینکه این آیه صفت برای قرآن باشد، برخی منظور از قرآن را قرآن مادی و برخی حقیقت معنوی و معارف قرآن دانسته‌اند؛ مس‌کردن در آیه را بعضی لمس ظاهری و برخی لمس باطنی به‌معنای آگاهی‌یافتن دانسته‌اند؛ مطهرون را بعضی مفسران به‌معنای پاکان از پلیدی‌های ظاهری و برخی به‌معنای پاک‌شدگان از پلیدی‌های معنوی، چون شرک و تعلق به غیر خدا قلمداد کرده‌اند.
آیه ۷۹ سوره واقعه، به‌عنوان آیه‌ای از آیات الاحکام قرآن، در کتاب‌های تفسیر فقهی قرآن مورد بحث قرار گرفته است. با استدلال به این آیه در فقه بر عدم جواز لمس آیات قرآن توسط شخص جنب، حائض و بی وضو حکم شده است.
جایگاه و موضوع آیه
آیه ۷۹ سوره واقعه را آیه‌ای درباره بزرگداشت قرآن و تجليل جایگاه آن دانسته‌اند.[۱] در این آيه پاکی ظاهر و باطن انسان شرط بهره‌بردن ظاهری و باطنی از قرآن قلمداد شده است؛ بهره‌بردن ظاهری از طریق لمس قرآن و قرائت آن و بهره‌بردن معنوی از طریق آگاهی از معارف آن.[۲]
مفسران معنای این آیه را مرتبط با دو آیه قبل از آن دانسته‌اند؛ آنان آیه ۷۹ سوره واقعه را صفت برای «کتاب مَکْنون» (لوح محفوظ) در آیه ۷۸[۳] یا صفت سوم برای «قرآن کریم» در آیه ۷۷ قلمداد کرده‌اند.[۴] سید محمدحسین طباطبایی، مفسر قرآن، معنای نهایی هر دو احتمال را یکسان دانسته و در معنای آیه گفته‌اند: جز پاکان کسی بر آن كتاب مكنون (لوح محفوظ)، كه قرآن از آن ریشه گرفته، يا قرآن، كه در كتاب مکنون (لوح محفوظ) قرار گرفته، دسترسی ندارد.[۵]
با فرض اینکه این آیه صفت برای قرآن باشد، برخی مفسران، چون قَتادة بن دِعامه، معنایی ظاهری از قرآن ارائه داده‌اند و آن را همین قرآن مادی دانسته‌اند.[۶] همین مفسران، به دلیل آنکه ممکن است ظاهر قرآن (مصحف) مورد لمس کافران و مشرکان قرار گیرد، گفته‌اند که قرآن در آخرت مورد لمس غیر پاکان قرار نخواهد گرفت.[۷] مفسرانی منظور از قرآن در این آیه را حقیقت معنوی و معارف قرآن دانسته‌اند.[۸]
منظور از مس‌کردن
در آیه ۷۹ سوره واقعه، مس‌کردن (لمس‌کردن) در عبارت «لَا يَمَسُّهُ» را به مس‌کردن ظاهری و مس‌کردن باطنی تفسیر کرده‌اند.[۹] گفته شده که برخی مفسران منظور از مس‌کردن در آیه را دست‌زدن ظاهری به قرآن دانسته‌اند.[۱۰]
بعضی مفسران، از جمله علامه طباطبایی، منظور از مس را لمس باطنی به‌معنای آگاهی‌یافتن دانسته‌اند؛[۱۱] آنان آیه را بنا بر این معنا اینگونه معنا کرده‌اند كه جز پاكان كسى به معارف قرآن آگاهی نمی‌یابد.[۱۲] ناصر مکارم شیرازی معتقد است که میان معنای ظاهری و باطنی مس‌کردن تضادی وجود ندارد و این دو معنا در مفهوم كلى آيه قابل جمع هستند.[۱۳]
معنا و مصداق مطهرون
در آیه ۷۹ سوره واقعه، واژه «مطهرون» را اسم مفعول[۱۴] به‌معنای پاک‌شدگان و پاکان دانسته‌اند.[۱۵] برای این واژه هم معنای ظاهری و هم معنای باطنی لحاظ شده است: به نقل از قرطبی، برخی مفسران مطهرون را به‌معنای پاک‌شدگان از پلیدی‌های ظاهری دانسته‌اند.[۱۶] آنان مصادیق این پاک‌شدگان را انسان‌های پاک از حدث اصغر و حدث اکبر و نجاسات دانسته‌اند.[۱۷]
برخی مطهرون را به‌معنای پاک‌شدگان از پلیدی‌های معنوی، چون شرک[۱۸]، گناه و خطا[۱۹] و تعلق به غير خدا،[۲۰] قلمداد کرده‌اند. به نقل از المیزان، بسیاری از مفسران مصداق چنین پاکانی را فرشتگان دانسته‌اند؛[۲۱] از جمله ابن‌عباس[۲۲] و سعید بن جبیر[۲۳]. علامه طباطبایی مختص‌دانستن مصداق مطهرون به فرشتگان را بی‌وجه برشمرده است.[۲۴] او مصداق مطهرون را کسانی از فرشتگان و انسان‌های برگزیده‌ای دانسته که خداوند به آنان توفیق تطهیر نفوسشان را عنایت کرده است.[۲۵] همچنین، او برداشت معنوی از مطهرون را مناسب‌تر با معنای آیه برشمرده است.[۲۶]
در برخی تفاسیر، ائمه(ع) را مصداق کامل مطهرون در این آیه دانسته‌اند.[۲۷] علامه طباطبایی مصداق مطهرون در آیه را مصادیق «اهل البیت» در آیه تطهیر برشمرده است.[۲۸]
استفاده به‌عنوان آیه‌ای از آیات الاحکام
آیه ۷۹ سوره واقعه به‌عنوان آیه‌ای از آیات الاحکام قرآن مورد بحث قرار گرفته است.[۲۹] با استدلال به این آیه در فقه بر عدم جواز لمس آیات قرآن توسط شخص جنب، حائض و بی وضو حکم شده است.[۳۰]
روایاتی از اهل‌سنت[۳۱] و شیعه[۳۲] با تکیه بر این آیه درباره عدم جواز لمس قرآن نقل شده است. فقیهان شیعه با اتکا به این آیه و برخی روایات منظور از عدم جواز لمس قرآن را عدم جواز لمس نوشتار و خط قرآن قلمداد کرده‌اند.[۳۳]
پانویس
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۱۹، ص۱۳۷.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۹، ص۴۴۲.
- ↑ طبرانی، تفسیر القرآن العظیم، ۲۰۰۸م، ج۶، ص۱۹۷؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۱۹، ص۱۳۷.
- ↑ طوسی، التبیان، دار إحياء التراث العربی، ج۹، ص۵۱۰؛ طبرانی، تفسیر القرآن العظیم، ۲۰۰۸م، ج۶، ص۱۹۷؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۱۹، ص۱۳۷.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۱۹، ص۱۳۷.
- ↑ صنعانی، تفسير القرآن العزيز، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۴۵؛ جصاص، احکام القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۵، ص۳۰۰.
- ↑ صنعانی، تفسير القرآن العزيز، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۴۵.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۱۹، ص۱۳۷.
- ↑ قرطبی، تفسير القرطبی، ۱۳۸۴ق، ج۱۷، ص۲۲۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۳، ص۲۸۲؛ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱۴، ص۴۵۸.
- ↑ فاضل مقداد، كنز العرفان، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۳۵.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۱۹، ص۱۳۷؛ حسینی طهرانی، نور ملكوت قرآن، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۴۶؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۳، ص۲۸۳.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۱۹، ص۱۳۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۳، ص۲۸۲.
- ↑ ابوحیان اندلسی، البحر المحيط، ۱۴۲۰ق، ج۱۰، ص۹۳.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۳، ص۲۸۲.
- ↑ قرطبی، تفسير القرطبی، ۱۳۸۴ق، ج۱۷، ص۲۲۶.
- ↑ جصاص، احکام القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۵، ص۳۰۰.
- ↑ قرطبی، تفسير القرطبی، ۱۳۸۴ق، ج۱۷، ص۲۲۶.
- ↑ قرطبی، تفسير القرطبی، ۱۳۸۴ق، ج۱۷، ص۲۲۶.
- ↑ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۹۲؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۱۹، ص۱۳۷.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۱۹، ص۱۳۷.
- ↑ طوسی، التبیان، دار إحياء التراث العربی، ج۹، ص۵۱۰.
- ↑ طوسی، التبیان، دار إحياء التراث العربی، ج۹، ص۵۱۰.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۱۹، ص۱۳۷.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۱۹، ص۱۳۷.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۱۹، ص۱۳۷.
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱۴، ص۴۵۹.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۱۹، ص۱۳۷.
- ↑ قطب راوندی، فقه القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۴۹؛ جصاص، احکام القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۵، ص۳۰۰.
- ↑ طوسی، التبیان، دار إحياء التراث العربی، ج۹، ص۵۱۰.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۲۷-۲۸.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۸۴-۳۸۵.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۳۱۴-۳۱۵.
منابع
- آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسير القرآن العظيم و السبع المثانی، تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت، دارالكتب العلمية و منشورات محمد علی بيضون، ۱۴۱۵ق.
- ابوحیان اندلسی، محمد بن يوسف، البحر المحيط فی التفسير، تحقیق صدقی محمد جميل، بیروت، دارالفکر، ۱۴۲۰ق.
- جصاص، احمد بن علی، احکام القرآن، تحقیق محمدصادق قمحاوی، بیروت، دار إحياء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، تحقیق محمدرضا حسینی جلالی، قم، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، ۱۴۱۶ق،
- حسینی طهرانی، سید محمدحسین، نور ملكوت قرآن، مشهد، علامه طباطبایی، ۱۴۲۷ق.
- سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، تفسیر الدر المنثور فی التفسیر المأثور، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۴ق.
- صنعانی، عبدالرزاق بن عمام، تفسير القرآن العزيز (المسمّى تفسير عبدالرزاق)، بیروت دارالمعرفة، ۱۴۱۱ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۴ق.
- طبرانی، سلیمان بن احمد، تفسیر القرآن العظیم، اربد (اردن)، دار الكتاب الثقافی، ۲۰۰۸م.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق احمد حبیب العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
- فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، كنز العرفان فى فقه القرآن، تحقیق محمدباقر شریف‌زاده و محمدباقر بهبودی، تهران، منشورات مرتضوی، ۱۳۷۳ش.
- فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار إحياء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۸ش.
- قرطبی، محمد بن احمد، تفسير القرطبی (الجامع لأحكام القرآن)، تحقیق أحمد البردونی وإبراهيم أطفيش، قاهره، دار الكتب المصرية، ۱۳۸۴ق.
- قطب راوندی، سعید بن هبة‌الله، فقه القرآن، تحقیق سید احمد حسینی اشکوری، قم، انتشارات کتابخانه عمومی حضرت آيت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۵ق.
- مدرسی، محمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبی الحسين، ۱۴۱۹ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، ۱۳۷۴ش.
- نجفی، محمدحسن بن محمدباقر، جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحياء التراث العربی، ۱۳۶۲ش.