ازدواج سفید

مقاله نامزد خوبیدگی
از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از هم خانگی)

ازدواج سفید نوعی رابطه عاطفی و جنسیِ خارج از چهارچوب ازدواج میان زن و مرد است که در فرهنگ غربی، از آن با عنوان هم‌باشی یاد می‌شود. از نظر فقهای شیعه، این رابطهْ حرام است و ازدواج شرعی محسوب نمی‌شود؛ زیرا شرایط ضروری در ازدواج مانند خواندن صیغه عقد در آن رعایت نشده و طرفین تعهدی نسبت به آثار ازدواج شرعی از قبیل ارث، نفقه و عِدّه ندارند.

برای ازدواج سفید، پیامدهایی چون افزایش خیانت، افزایش بارداری ناخواسته، سقط جنین و تهدید بنیان خانواده ذکر شده است. زمینه‌های رواج چنین پدیده‌ای را به عدم نظارت والدین بر فرزندان و بالا رفتن سنّ ازدواج مرتبط دانسته‌اند. راهکارهایی هم برای مقابله آن مطرح کرده‌اند؛ از جمله فراهم‌کردن بستر ازدواج، ایجاد اشتغال و ازدواج موقت.

ازدواج سفید یا هم‌باشی

ازدواج سفید نوعی پیوند عاطفی و جنسی بین زن و مرد است که بدون رعایت ضابطه ازدواج شرعی مثل خواندن صیغه عقد شکل می‌گیرد. این نوع رابطه با عنوان هم‌باشی، هم‌خانگی و هم‌بالینی نیز شناخته می‌شود.[۱] می‌گویند دلیل نام‌گذاری این رابطه به ازدواج سفید، سفید ماندن شناسنامه زن و مرد است.[۲] این اصطلاح در فرهنگ غربی وجود نداشته و این رابطه با عنوان هم‌باشی (cohabitation) شناخته می‌شود.[۳]

تفاوت با ازدواج شرعی

ازدواج سفید با ازدواج شرعی از جهات مختلفی تفاوت دارد. برای نمونه خواندن صیغه، تعیین مهریه،‌ رعایت عدّه و اذن ولی برای ازدواج دختر باکره از شرایط ازدواج شرعی است که در ازدواج سفید وجود ندارد.[۴] همچنین ازدواج آثاری چون ارث بردن زن و شوهر از یکدیگر، مهریه و نفقه دارد که این رابطه فاقد آن‌‌هاست.[۵] همچنین در نکاح معاطاتی نیز که صیغه نکاح خوانده نمی‌شود، اعلام اراده و رضایت نسبت به عقد، به‌وسیله عوامل دیگری مثل نوشتن یا اشاره صورت می‌گیرد.[۶]

تاریخچه

رواج ازدواج سفید در جوامع اسلامی را بر اثر تأثیرات جوامع غربی دانسته‌اند.[۷] می‌گویند در اواخر دهه ۱۹۶۰م تحولاتی در اروپا و آمریکا شکل می‌گیرد که به «انقلاب جنسی» معروف است و در آن، به نام آزادی‌های جنسی انحرافات زیادی رواج پیدا می‌کند. هم‌باشی را یکی از مواردی می‌دانند که بر اثر همین تغییرات رایج شده و کم‌کم به جوامع دیگر نیز سرایت کرده است.[۸]

حکم فقهی ازدواج سفید

از نظر فقهای شیعه، ازدواج سفیدْ حرام و همان زنا است.[۹] بر اساس استفتایی که در سال ۱۳۹۷ش از مراجع تقلید همچون خامنه‌ای، مکارم شیرازی، نوری همدانی، سبحانی، شبیری زنجانی و صافی گلپایگانی صورت گرفته، آن‌ها به حرمت ازدواج سفید حکم داده‌اند.[۱۰]

برخی، با استناد به ماده ۱۰۶۲ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران که در آن به شرط‌بودن صیغه عقد در ازدواج تصریح شده، ازدواج سفید را در ایران غیرقانونی می‌دانند.[۱۱]

عوامل، پیامدها و راهکارها

نیازهای عاطفی، عدم نظارت خانواده‌ها بر رفتارهای فرزندان و طرد آن‌ها و بالا رفتن سنّ ازدواج در دختران را از عوامل رواج ازدواج سفید می‌دانند.[۱۲] همچنین برای ازدواج سفید پیامدهایی بیان شده است:

راهکارهایی چون فراهم کردن زمینه ازدواج، ایجاد اشتغال، ایجاد فرهنگ مسئولیت‌پذیری و ازدواج موقت برای کاهش این پدیده اجتماعی ارائه شده است.[۱۸]

پانویس

  1. بستان، جامعه‌شناسی خانواده با نگاهی به منابع اسلامی، ۱۳۹۲ش، ص۶۳؛ محمدی اصل، «جنسیت و ازدواج سفید»، ص۲۰.
  2. رحمت آبادی و کاریزی؛ «ازدواج سفید؛ پیامدها و خطرات»، ص۷۹.
  3. نصرتی و دیگران، «ازدواج سفید از منظر فقهی حقوقی»، ص۹۲.
  4. جعفرزاده کوچکی و صدیقی، «بررسی تفاوتها و همسویی‌های ازدواج سفید با نکاح معاطاتی از منظر فقه امامیه»، ص۱۵؛ رشیدی‌نژاد و واحد یاریجان، «وجوه تفاوت و تشابه ازدواج موقت با پدیدهٔ «ازدواج سفید»»، ص۸۴.
  5. ارجمند دانش و دیگران، «ماهیت، مشروعیت و آثار ازدواج سفید»، ص۱۵.
  6. هدایت‌نیا، «نکاح معاطاتی از منظر فقه»، ص۲۰۵؛ صادقی تهرانی، رساله توضیح المسائل نوین، ۱۳۸۷ش، ص۲۸۱.
  7. مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۴۶؛ رحمت آبادی و کاریزی؛ «ازدواج سفید؛ پیامدها و خطرات»، ص۸۱–۸۲.
  8. مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۴۷؛ رحمت آبادی و کاریزی؛ «ازدواج سفید؛ پیامدها و خطرات»، ص۸۱–۸۲؛ نصرتی و دیگران، «ازدواج سفید از منظر فقهی حقوقی»، ص۹۰؛ شکر بیگی و دیگران، «برساخت اجتماعی ازدواج سفید»، ص۶۹.
  9. داودی، «همباشی یا ازدواج سفید همان زنا است/ نظر آیت‌الله شبیری زنجانی درباره معاطات»، سایت شبکه اجتهاد.
  10. ارجمند دانش و دیگران، «ماهیت، مشروعیت و آثار ازدواج سفید»، ص۲۰.
  11. مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۵۰.
  12. شکر بیگی و دیگران، «برساخت اجتماعی ازدواج سفید»، ص۹۵.
  13. مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۵۷–۵۸؛ افراز، «ازدواج سفید و پیامدهای آن»، ص۱۲۱.
  14. مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۵۵–۵۷؛ افراز، «ازدواج سفید و پیامدهای آن»، ص۱۲۱.
  15. افراز، «ازدواج سفید و پیامدهای آن»، ص۱۲۲.
  16. افراز، «ازدواج سفید و پیامدهای آن»، ص۱۲۲.
  17. افراز، «ازدواج سفید و پیامدهای آن»، ص۱۲۲.
  18. مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۶۰–۶۳؛‌ آتش افروز،‌ «راه‌کارهای فقه شیعه در مواجهه با پدیده ازدواج سفید»، پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل.

منابع