اصرار بر صغیره
اصرار بر صغیره از گناهان کبیره دانسته می‌شود که با تکرار گناه صغیره یا تصمیم بر تکرار آن تحقق می‌یابد. از امام باقر(ع) نقل شده که اصرار بر گناه زمانی است که توبه پس از گناه واقع نشده باشد. اصرار بر صغیره، یکی از مواردی است که موجب از بین رفتن عدالتِ فرد می‌گردد.
برخی اصل وجود گناه صغیره را نپذیرفته و معتقدند صغیره یا کبیره بودن زمانی است که یک گناه با گناه دیگری مقایسه شود. در مقابل، برخی عالمان، معیارهایی برای گناه کبیره گفته‌اند که در صورت نبود آنها گناهْ صغیره محسوب می‌شود. مواردی مانند لباسِ حریر پوشیدن و انگشتر طلا به‌دست کردن توسط مردان و همچنین دست‌دادن و لمس نامحرم را از مصادیق گناه صغیره دانسته‌اند.
مفهوم‌شناسی
تحقق اصرار بر صغیره از دو راه تشریح شده است:
- اصرار فعلی، به‌معنای تکرار گناه صغیره، بدون توبه از آن.[۱]
- اصرار حُکمی: به‌معنای انجام گناه صغیره و تصمیم بر تکرار آن؛[۲] هرچند تکرار اتفاق نیفتد.[۳] در همین باره از علامه حلی، فقیه شیعه قرن هشتم هجری نقل شده که بنابر نظر مشهور شیعه، اصرار بر صغیره با تکرار گناه و یا عزم بر تکرار آن ثابت می‌شود.[۴]
تقسیم گناه به صغیره و کبیره
برخی عالمان، گناهان را به صغیره و کبیره تقسیم کرده[۵] و صغیره را دارای گناهی کمتر از گناه کبیره دانسته‌اند.[۶] از سوی دیگر، معیارهایی برای گناه کبیره ذکر شده که در صورت نبود آنها گناهْ صغیره شمرده می‌شود:[۷]
- در قرآن و حدیث به کبیره‌بودن آن تصریح شده باشد.
- وعده آتش بر آن داده شده باشد.
- گناهانی که از گناهان صغیره قبح بیشتری دارد.
- نزد افراد دیندار کبیره حساب شود و احتمال بدهند که این اعتبار به زمان معصوم برمی‌گردد.[۸]
با این حال برخی عالمان شیعه معتقدند که همه گناهانْ کبیره هستند و صغیره یا کبیره بودن زمانی است که یک گناه با گناه دیگری مقایسه شود.[۹]
حکم و مصداق
علامه طباطبایی از مفسران شیعه معتقد است اگر کسی که گناه صغیره مرتکب شده، به کار خود بی‌اعتنا باشد، مرتکب بزرگ‌ترین گناهان کبیره شده است.[۱۰] محسن قرائتی نویسنده تفسیر نور معتقد است بنابر قرآن[۱۱] اصرار آگاهانه بر گناه سبب محرومیت از مغفرت خداوند است.[۱۲]
گفته شده است که انجام گناه صغیره منافاتی با عدالت فرد ندارد،[۱۳]، اما اصرار بر صغیره موجب از بین رفتن عدالت می‌گردد.[۱۴] برخی فقیهان شیعه، اصرار بر صغیره نداشتن را از شرایط راوی حدیث،[۱۵] امام جماعت[۱۶] و فرد شهادت‌دهنده[۱۷] دانسته‌اند. با این حال شیخ طوسی معتقد است که اگر انسان غالباً اصرار بر انجام صغیره نداشته باشد، شهادتش قبول است؛ چرا که اگر شهادت مرتکب صغیره پذیرفته نشود، شهادت هیچ‌کس قبول نیست؛ زیرا همه مرتکب صغیره هستند.[۱۸]
اگر فردی گناه صغیره انجام داد و پس از آن توبه کرد، عالمان اثر گناه اول را از بین رفته دانسته و معتقدند توبه مانع تحقق اصرار بر صغیره می‌شود.[۱۹] از امام باقر(ع) نقل شده که اصرار بر گناه زمانی است که توبه پس از گناه واقع نشده باشد.[۲۰] از امام کاظم(ع) نیز چنین مطلبی نقل شده است.[۲۱]
سید عبدالحسین دستغیب نویسنده کتاب گناهان کبیره مصادیقی برای گناه صغیره نام برده است؛ از جمله لباسِ حریر پوشیدن و انگشتر طلا به دست کردن توسط مردان، نگاه به نامحرم، ملامسه (لمس) و مصافحه (دست دادن) با نامحرم.[۲۲]
پانویس
- ↑ جمعی از محققان، «اصرار بر صغیره»، ج۱، ص۵۴۳.
- ↑ جمعی از محققان، «اصرار بر صغیره»، ج۱، ص۵۴۳.
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۳۰.
- ↑ حسینی عاملی، مفتاح الکرامة، ۱۴۱۹ق، ج۸، ص۲۷۸.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۳۲۳.
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۳۰.
- ↑ دستغیب، گناهان کبیره، ۱۳۸۳ش، ص۳۱.
- ↑ دستغیب، گناهان کبیره، ۱۳۸۳ش، ص۳۱-۳۲.
- ↑ روحانی، فقه الصادق علیه‌السلام، ۱۴۱۲ق، ج۶، ص۲۶۹.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۳۲۵.
- ↑ سوره آل‌عمران، آیه۱۳۵.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۱۵۸.
- ↑ کاشف الغطاء، أفضل الدین - المروءة، ۱۴۲۵ق، ص۶۶.
- ↑ امام خمینی، استفتاءات، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۲۸۷.
- ↑ مجلسی، لوامع صاحبقرانی، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۱۰۳.
- ↑ نراقی، رسائل و مسائل، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۱۴۳.
- ↑ مجلسی، یک دوره فقه کامل فارسی، ۱۴۰۰ق، ص۱۹۸.
- ↑ شیخ طوسی، مبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۲۱۷.
- ↑ روحانی، فقه الصادق علیه‌السلام، ۱۴۱۲ق، ج۶، ص۲۸۱.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۸۸.
- ↑ شیخ صدوق، التوحید، ۱۳۹۸ق، ص۴۰۸.
- ↑ دستغیب، گناهان کبیره، ۱۳۸۳ش، ص۲۶۱.
منابع
- ابن‌ادریس حلّی، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، تحقیق و تصحیح حسن بن احمد موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
- امام خمینی، استفتاءات، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۲۲ق.
- جمعی از محققان، «اصرار بر صغیره»، فرهنگ فقه، زیرنظر سید محمود هاشمی شاهرودی، قم، مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، ۱۳۹۰ش.
- حسینی عاملی، سید جواد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، تحقیق و تصحیح محمدباقر خالصی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- دستغیب، عبدالحسین، گناهان کبیره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هجدهم، ۱۳۸۳ش.
- روحانی، سیدصادق، فقه الصادق علیه‌السلام، قم، دارالکتاب، ۱۴۱۲ق.
- شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، شرح سید محمد کلانتر، قم، کتابفروشی داوری، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، التوحید، تحقیق و تصحیح هاشم حسینی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۸ق.
- شیخ طوسی، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چاپ سوم، ۱۳۸۷ق.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم،۱۴۱۷ق.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ یازدهم، ۱۳۸۳ش.
- کاشف الغطاء، عباس بن علی، أفضل الدین - المروءة، نجف، مؤسسه کاشف الغطاء، ۱۴۲۵ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمدتقی، لوامع صاحبقرانی، قم، اسماعیلیان، ۱۴۱۴ق.
- مجلسی، محمدتقی، یک دوره فقه کامل فارسی، تهران، فراهانی، ۱۴۰۰ق.
- نراقی، احمد، رسائل و مسائل، قم، کنگره نراقیین ملا مهدی و ملا احمد، ۱۴۲۲ق.