اِعتراف به گناه بازگو کردن گناه خود نزد دیگران یا خودافشایی است. در دین اسلام اعتراف به گناه نزد دیگران به دلیل اشاعه فحشا و ریخته شدن آبرو، جایز نیست. اعتراف به گناه فقط در پیشگاه خدا جایز بوده و در روایات برای این عمل آثار معنوی مانند آمرزش گناهان برشمردهاند.
اعتراف و اقرار به جرم یکی از موارد اعتراف به گناه نزد دیگران است که بنا به اعتقاد فقهای شیعه، اگر موجب احیاء حقی از حقوق انسانهای دیگری شود، واجب است. از دیگر موارد اعتراف به گناه نزد دیگران، بیان احساسات و رفتارهای خلاف موازین شرعی و اخلاقی در فرآیند تداعی آزاد، نزد رواندرمانگر، برای آشکارکردن خاطرات سرکوب شده، جهت درمان مشکلات و اختلالهای روانی است. برخی این عمل را با آموزه دینی «حرمت بازگویی گناه نزد دیگران» ناسازگار میدانند. برخی نیز بر این باورند که این عمل به دلیل آنکه موجب اشاعه فحشا و خوار شدن بازگو کننده نیست، پس حکم «حرمت بازگو کردن گناه نزد دیگران» شامل آن نمیشود.
مفهومشناسی و جایگاه
اعتراف به گناه به معنای فاش کردن و بازگو کردن گناه خود نزد دیگران است.[۱] آیاتی از قرآن و چندین حدیث از امامان درباره اعتراف به گناه رسیده است و عالمان شیعه در علم اخلاق و علم فقه درباره آن بحث کردهاند.
اعتراف به گناه گاه در پیشگاه خدا و با هدف توبه انجام میشود و گاه ممکن است فردی گناهان خود را نزد انسانهای دیگر افشا کند.[۲]
اعتراف به گناه در آیه ۱۱ سوره ملک و در آیه ۱۱ سوره غافر مربوط به گروهی از کفار دانسته شده که در آخرت برای نجات از عذاب، به گناه خودشان اعتراف میکنند و این اعتراف سودی به حال آنها ندارد.[۳] و در آیه ۱۰۲ سوره توبه آمده و منظور جماعتی است که در دنیا از رحمت خدا مأیوس نشده و در پیشگاه او به گناه خود اعتراف کرده و خداوند گناه آنها را آمرزیده است.[۴]
اعتراف با هدف توبه
در مجموعههای حدیثی شیعه، احادیثی از پیشوایان دینی آمده است که مضمون آنها دعوت به اعتراف به گناه و توبه در پیشگاه خداوند است. کلینی در اصول کافی یک باب را به همین موضوع اختصاص داده است. او در این بخش احادیثی را جمعآوری کرده است که اعتراف و فاش کردن گناهان را فقط در پیشگاه خداوند جایز شمرده و برای آن آثار معنوی مانند آمرزیده شدن همه گناهان، ذکر کردهاند.[۵] همچنین از امام سجاد(ع) دعای دوازدهم و دعای سی و دوم صحیفه سجادیه نقل شده است که درباره اعتراف به گناه و توبه است. ابن فهد حلی در کتاب عدة الداعی برای اعتراف به گناه در پیشگاه خدا پنج فایده و اثر ذکر کرده است که عبارتند از:
- بُریدن از خلق و پیوستن به خدا؛
- شکستنِ دل؛
- دستیابی به رقِّتِ قلب (که نشانه خلوص نیّت است و پس از اخلاص، دعا مستجاب می شود.)؛
- گریه و زاری و اِنابه که خود بهترین حالتِ آدابِ دعا کردن است؛
- پیروی کردن از معصومان(ع).[۶]
خودافشایی نزد دیگران
در دین اسلام، فاش کردن گناه خود نزد دیگران (غیر خدا)، به سبب این که موجب اشاعه فحشا و ریخته شدن آبرو میشود، جایز نیست [۸] و گناه محسوب میشود.[۹]
بنا به نظر سید ابوالقاسم خویی، از مراجع تقلید شیعه، اعتراف به گناه و خودافشایی حرام است.[۱۰] همچنین سید محمدرضا گلپایگانی، آشکارا گناه کردن و بازگو کردن آن نزد دیگران که موجب هتک ساحت خداوند میشود را از شدیدترین گناهان دانسته و آن را حرام میداند.[۱۱]
ملا احمد نراقی در کتاب معراج السعادة ذیل عنوان «مواضعی كه دروغ گفتن در آنها جایز است» میگوید: «اگر از کسی که عمل بدی میان خود و خدا كرده باشد یا گناهی از او صادر شده باشد، سؤال كنند جایز است كه بگوید: نكردهام و نباید آن را افشا کند؛ زیرا افشای گناه نزد دیگران، گناهی دیگر است.»[۱۲] سید عبدالله شبر از علمای شیعه، اعتراف به گناه نزد دیگران و افشای آن را یکی از مواردی میداند که در آن، گناه صغیره به گناه کبیره مبدل میشود.[۱۳]
در روایتی از امام علی(ع) در واکنش به مردی که چهار بار به زنا اقرار کرده بود، نقل شده است که «چقدر زشت است برای مردی از شما كه مرتکب چنین اعمال زشتی شود و پس از آن خود را در ملأ عام افشا نماید».[۱۴] همچنین در روایتی از امام رضا (ع) فاش کردن گناه نزد دیگران، موجب ذلت و خواری فاش کننده دانسته شده است.[۱۵] علامه مجلسی در توضیح این روایت گفته است «فاش کننده گناه به سبب بی مبالاتیاش نسبت به شرع و عدم حیا در بازگو کردن گناه خود نزد دیگران، خوار و ذلیل شده و توفیق از او سلب میشود.»[۱۶]
با این حال، اعتراف به گناه در برابر کشیش، در میان میسحیان کاتولیک، یک آیین عبادی محسوب میشود.[۱۷] یکی از آداب اعتراف (که توبه هم خوانده میشود) این است که گنهکار برای اینکه آمرزیده شود، بایستی حتما بهطور شفاهی و در حضور کشیش به یکیک گناهان کبیره و صغیره خود اعتراف کند.[۱۸]
اعتراف به جرم نزد قاضی
اعتراف به جرم که به آن اقرار نیز گفته میشود[۱۹] بیشتر در اصطلاح فقهی بکار میرود [۲۰] و به معنای اعتراف به حقی بر ضرر خود و به نفع دیگری است.[۲۱] و این در جایی است که حقی از مردم در میان باشد[۲۲] اعتراف به جرم نزد قاضی در جایی که موجب احیاء حقوق دیگران شود، واجب است.[۲۳] اعتراف به کذب یا انکار که مانع از رسیدن دیگران به حقوقشان میشود، حرام است.[۲۴]
اعتراف به گناه نزد رواندرمانگر
روش تداعی آزاد در رواندرمانگری، در مواردی که حاوی بازگویی و اعتراف به رفتارهای خلاف موازین شریعت و اخلاقی است،[۲۵] یکی از مصادیق حرمت اعتراف به گناه نزد دیگران دانسته شده است.[۲۶] روش مذکور، یکی از روشهایی است که در روانکاوی برای آشکار کردن افکار و خاطرات سرکوب شدهای که منبع مشکلات روانیاند، مورد استفاده واقع میشود[۲۷] و بیماران باید هر فکر و احساسی که به ذهنشان میرسد را بازگو کنند.[۲۸] با این حال برخی از پژوهشگران بر این باورند که تداعی آزاد به معنای «بازگو کردن گناه نزد دیگران» نیست، چون بازگو کردن گناه نزد روانکاو و رواندرمانگر متعهدی که هدفش درمان بیمار است، موجب تحقیر و ذلیل شدن بازگوکننده و اشاعه فحشا نیست.[۲۹] همچنین اگر شخصی به واسطه معضلات روانی، زندگی روزمرهاش مختل شده و برای رهایی از این بحران راهی جز رجوع به روانکاو یا رواندرمانگر و بازگو کردن افکار و رفتارهای خود نزد او ندارد، در اینجا با استناد به قاعده اضطرار، حکم اولیِ «حرمت بازگو کردن گناه نزد دیگران» برداشته شده و با توجه به حکم ثانوی، این عمل جایز میشود.[۳۰]
بنا به اعتقاد میرزا جواد ملکی تبریزی، بازگو کردن گناه با حالت تأسف و افسوس برای علاج آن، عمل زشت یا برای استفتاء نزد یک عالِم و یا در مواردی که سبب کمال نفس میشود، اشکالی ندارد.[۳۱]
پانویس
- ↑ دهخدا، ۱۳۳۸ش، ج۷، ص۲۹۳۵.
- ↑ «آیا اعتراف به گناه نزد دیگران اشکال دارد؟»، سایت خبری تحلیلی ادیان نیوز.
- ↑ علامه طباطبایی، المیزان، ۱۳۷۸ش، ج۱۷، ص۴۷۴.
- ↑ علامه طباطبایی، المیزان، ۱۳۷۸ش، ج۹، ص۵۱۱.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۷۸ش، ج۴، ص۲۱۸.
- ↑ ابن فهد حلی، عدة الداعی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۶۷.
- ↑ حافظ، دیوان حافظ، غزلیات، شماره ۳۶۶.
- ↑ مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، الموسوعة الفقهیة، ۱۴۲۳ق، ج۱۴، ص۳۸۶؛ مروارید و دیگران، «تداعی آزاد در روانتحلیلگری و حکم تکلیفی بازگویی گناه»، ص۴۵.
- ↑ گلپایگانی، در المنضود، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۳۸.
- ↑ غروی تبریزی، التنقیح، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۲۱۱
- ↑ گلپایگانی، در المنضود، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۳۸.
- ↑ نراقی، معراج السعادة، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۵۷۵.
- ↑ شبر، الاخلاق، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۲۱۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۷۸ش، ج۴، ص۴۹.
- ↑ کلینی، ج۴، ص۲۲۱.
- ↑ علامه مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۲۸۶.
- ↑ برنتل، آیین کاتولیک، ۱۳۸۱ش، ص۱۳۷.
- ↑ برنتل، آیین کاتولیک، ۱۳۸۱ش، ص۱۳۸.
- ↑ جوهری، الصحاح تاج اللغة،۱۴۰۷ق، ج۲، ص۷۹۰.
- ↑ مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۶۴۸.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۵، ص۲.
- ↑ مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، الموسوعة الفقهیة، ۱۴۲۳ق، ج۱۶، ص۱۵.
- ↑ مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، الموسوعة الفقهیة، ۱۴۲۳ق، ج۱۶، ص۱۵.
- ↑ مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، الموسوعة الفقهیة، ۱۴۲۳ق، ج۱۶، ص۱۵.
- ↑ مروارید و دیگران، «تداعی آزاد در روانتحلیلگری و حکم تکلیفی بازگویی گناه»، ص۳۶.
- ↑ مروارید و دیگران، «تداعی آزاد در روانتحلیلگری و حکم تکلیفی بازگویی گناه»، ص۳۷.
- ↑ رابرت ویلیام، نظریهها و نظامهای روانشناسی، ۱۳۸۶ش، ص۲۷۲.
- ↑ فیست، نظریههای شخصیت، ۱۳۹۰ش، ص۶۶.
- ↑ مروارید و دیگران، «تداعی آزاد در روانتحلیلگری و حکم تکلیفی بازگویی گناه»، ص۴۹.
- ↑ مروارید و دیگران، «تداعی آزاد در روانتحلیلگری و حکم تکلیفی بازگویی گناه»، ص۵۰.
- ↑ ملکی تبریزی، اسرار الصلواة، ۱۳۷۲ش، ص۷۵.
منابع
- ابن فهد حلی، عدة الداعی، قم، دار الکتاب الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.
- جوهری، ابونصر، الصحاح تاج اللغة، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- برنتل، جورج، آیین کاتولیک، ترجمه حسن قنبری، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ۱۳۸۱ش.
- دهخدا، علی اکبر، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۳۸ش.
- رابرت ویلیام، لاندین، نظریهها و نظامهای روانشناسی، ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران، نشر ویرایش، چاپ چهارم، ۱۳۸۶ش.
- «آیا اعتراف به گناه نزد دیگران اشکال دارد؟»، سایت خبری تحلیلی ادیان نیوز، تاریخ درج مطلب: ۴ بهمن ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۲۰ تیر ۱۳۹۹ش.
- شبر، سید عبدالله، الاخلاق، کربلا، قسم الشوون الفکریه والتفاقیه فی العتبه الحسینیه المقدسه، چاپ اول، ۱۴۲۹ق.
- طباطبایی، المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ یازدهم، ۱۳۷۸ش.
- غروی تبریزی، علی، التنقیح فی شرح العروة الوثقی، قم، انتشارات لطفی، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم، دارالحدیث، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
- گلپایگانی، سید محمدرضا، در المنضود، قم، دار القرآن الكریم، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- فیست، جس و گریگوری جی فیست، نظریههای شخصیت، ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران، انتشارات روان، چاپ ششم، ۱۳۹۰ش.
- مروارید، احمد و دیگران، «تداعی آزاد در روانتحلیلگری و حکم تکلیفی بازگویی گناه»، جستارهای فقهی و اصولی، شماره یازدهم، تابستان ۱۳۹۷ش.
- مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول، قم، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
- ملکی تبریزی، میرزا جواد، اسرار الصلواة، ترجمه رضا رجب زاده، تهران، پیام آزادی، چاپ هشتم، ۱۳۷۲ش.
- مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، الموسوعة الفقهیة، قم، مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۲۳ق.
- مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، قم، مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۳۸۷ش.
- نراقی، ملا احمد، معراج السعادة، قم، انتشارات هجرت، چاپ ششم، ۱۳۷۸ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۳۶۲ش.
پیوند به بیرون