مَدْیَن قومی عرب که حضرت شعیب برای هدایت آنان مبعوث شد و حضرت موسی(ع) چند سالی در میان آنان زندگی کرد. برخی محققان، این قبیله را به مدین، فرزند حضرت ابراهیم(ع) و برخی دیگر به حضرت اسماعیل(ع) منسوب دانسته‌اند. این قوم در شهر مدین در نزدیکی خلیج عقبه زندگی می‌کردند. قوم مدین به جهت ایمان نیاوردن به خداوند، به عذاب الهی دچار شدند.
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| وجه نام‌گذاری | انتساب به مدین یا مدیان بن ابراهیم |
| نژاد | عرب |
| صدر خاندان | مدین یا مدیان بن ابراهیم |
| خاستگاه | شهر مدین |
| عصر | معاصر با شعیب |
| حوادث | درگیری با بنی‌اسرائیل نزول عذاب الهی پس از نپذیرفتن دعوت شعیب |
تبارنامه
مدین، قبیله‌ای از نژاد عرب بود.[۱] کلمه «مدین» ده مرتبه در قرآن آمده[۲] که در برخی از آنها قبیله مدین[۳] و در برخی دیگر، شهر مدین مقصود است.[۴] در مورد نسب قبیله مدین، اختلافاتی وجود دارد:
برخی محققان و مورخان قبیله مدین را منسوب به مدین بن ابراهیم دانسته‌اند.[۵] بنابر گزارش تورات[۶] و برخی منابع اسلامی[۷]، حضرت ابراهیم(ع) پس از وفات همسرش ساره، با زنی دیگر ازدواج کرد و از آن زن صاحب فرزندانی از جمله مدین (میدیان) شد. مدین با دختر حضرت لوط ازدواج کرد و از این طریق نسل آنها ادامه یافت.[۸]
همچنین ابن‌کثیر قبیله مذکور را از نسل مدین بن مدیان بن ابراهیم[۹] و برخی دیگر از محققان آنها را از نسل حضرت اسماعیل(ع) دانسته‌اند.[۱۰]
محل زندگی
قوم مدین در شهر مدین زندگی می‌کردند و نام شهر از نام قبیله گرفته شده بود.[۱۱] این شهر را در شرق خلیج عقبه[۱۲] بر کرانه دریا و آباد و سرسبز دانسته‌اند.[۱۳] این شهر در نزدیکی منطقه تبوک[۱۴] و همچنین در نزدیکی شهر قوم لوط بوده است.[۱۵] شیخ صدوق مدین را قریه‌ای کوچک دانسته که بیش از چهل خانه در آن وجود نداشت.[۱۶]
برخی محققان این شهر را جزو شهرهای شام به حساب آورده‌اند[۱۷] و احتمال داده‌اند امروزه شهر «معان» در کشور اردن[۱۸] در مکان آن ساخته شده است.[۱۹] برخی دیگر معتقدند که مدین در عربستان امروزی قرار داشته است.[۲۰]
درگیری با بنی‌اسرائیل
نگر به موسی عمران که از بر مادر
به مدین آمد و زان راه گشت او مولا[۲۱]
بنابر تصریح قرآن[۲۲] و تورات[۲۳] حضرت موسی(ع) پس از آن‌که از مصر فرار کرد به مدین رفت و در آنجا با دختر شعیب، ازدواج کرد[۲۴] و سال‌ها در آنجا و در میان قبیله مدین[۲۵] به چوپانی مشغول بود.[۲۶]
قبیله مدین در دوره‌های از تاریخ خود با بنی‌اسرائیل درگیر بودند. در کتاب داوران از کتاب‌های مقدس یهودیان، داستان درگیری‌های مدیانی‌ها (قبیله مدین) با بنی‌اسرائیل نقل شده که در نهایت بنی‌اسرائیل پس از سال‌ها شکست و تحقیر، بر مدیانی‌ها پیروز شده‌اند.[۲۷]
واکنش به پیامبری شعیب
خداوند برای هدایت قوم مدین، حضرت شعیب را به پیامبری مبعوث کرد.[۲۸] شعیب از قبیله مدین بود.[۲۹]
حضرت شعیب سال‌ها در میان قوم خود به تبلیغ دین الهی پرداخت؛ آنها را به توحید[۳۰]، انصاف و درستی در معامله[۳۰] دوری از فساد بر روی زمین[۳۱] و ترس از عذاب قیامت[۳۲] دعوت می‌کرد. در سوره اعراف گفتگوی حضرت شعیب و مخالفانش آمده است.[۳۳]
عذاب
بسیاری از افراد قبیله مدین، از پذیرش دعوت شعیب(ع) خودداری کرده و به عذاب الهی گرفتار شدند.[۳۴] بنابر آیات قرآن، قوم مدین توسط زلزله‌ای نابود شدند؛[۳۵] چنان‌که گویی هرگز در آن شهر سکونت نداشتند.[۳۶]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ بلاغی، حجة التفاسیر، ۱۳۸۶ق، ج۱، ص۲۶۷.
- ↑ قرشی، قاموس قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۶، ص۲۴۵.
- ↑ حسینی شیرازی، تبیین القرآن، ۱۴۲۳ق، ص۲۴۳.
- ↑ برای نمونه: سوره هود، آیه ۸۴.
- ↑ شبر، تفسیر القرآن الکریم، ۱۴۱۲ق، ص۱۷۸؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۸، ص۱۶۶.
- ↑ کتاب مقدس، پیدایش، ۲۵: ۱.
- ↑ بروجردی، تفسیر جامع، ۱۳۶۶ش، ج۲، ص۴۳۲.
- ↑ طبرسی، تفسیر جوامع الجامع، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۴۵۱.
- ↑ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ۱۹۸۶م، ج۱، ص۱۸۵.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۹، ص۲۰۰.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۷۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۹، ص۲۰۰.
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، واژه مدین.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۱، ص۲۹۱.
- ↑ قرشی، قاموس قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۶، ص۲۴۵.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۲۲۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۶، ص۲۴۹.
- ↑ قرشی، قاموس قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۶، ص۲۴۵.
- ↑ بلاغی، حجة التفاسیر، ۱۳۸۶ق، ج۱، ص۲۶۷.
- ↑ لغت‌نامه دهخدا، واژه مدین.
- ↑ مولوی، دیوان شمس، غزلیات، غزل شمارهٔ ۲۱۴
- ↑ سوره قصص، آیه ۲۲.
- ↑ کتاب مقدس، خروج، ۲: ۱۵.
- ↑ سوره قصص، آیه ۲۷-۲۸.
- ↑ سوره طه، آیه۴۰.
- ↑ کتاب مقدس، خروج، ۱:۱.
- ↑ کتاب مقدس، داوران، باب۶-۸.
- ↑ سوره اعراف، آیه ۸۵
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۱۴، ص۳۱۳.
- ↑ ۳۰٫۰ ۳۰٫۱ سوره اعراف، آیه ۸۵.
- ↑ سوره عنکبوت، آیه۳۶.
- ↑ سوره هود، آیه۸۴.
- ↑ سوره اعراف، آیه۸۵- ۹۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۲، ص۱۱۲.
- ↑ سوره اعراف، آیه۹۱.
- ↑ سوره اعراف، آیه ۹۲.
منابع
- ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۶م.
- بروجردی، سید محمدابراهیم، تفسیر جامع، تهران، انتشارات صدر، چاپ ششم، ۱۳۶۶ش.
- بلاغی، سید عبدالحجت، حجة التفاسیر و بلاغ الإکسیر، قم، انتشارات حکمت، ۱۳۸۶ق.
- حسینی شیرازی، سید محمد، تبیین القرآن، بیروت، دارالعلوم، ۱۴۲۳ق.
- شبر، سید عبدالله، تفسیر القرآن الکریم، بیروت، دارالبلاغة للطباعة و النشر، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، محقق و مصحح: علی‌اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، مدیریت حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی، محمد جواد، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- فخر رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
- قرشی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- مولوی، دیوان شمس.
- یاقوت حموی، شهاب‌الدین، معجم البلدان، بیروت، دارصادر، چاپ دوم، ۱۹۹۵م.