اصحاب ایکه
اطلاعات کلی | |
---|---|
نام | ایکه |
نام در قرآن | اصحاب ایکه |
زبان | عربی |
پیامبر | حضرت شعیب(ع) |
مکان استقرار | میان حجاز و شام |
ویژگی مهم | کمفروشی، بتپرستی، تلاش برای متوقف کردن تبلیغ شعیب(ع) |
سرانجام | هلاکت با عذاب الهی |
اصحاب اَیکَه، قومی که در قرآن که به دلیل فسادهای اقتصادی، بتپرستی و انحرافات اجتماعی مورد نکوهش قرار گرفتند و دعوت پیامبرشان، حضرت شعیب(ع)، را نپذیرفتند. آنها با تلاش برای متوقف کردن تبلیغ شعیب(ع) و کمفروشی در معاملات، به فساد خود ادامه دادند. در نهایت، آنها پس از تکذیب پیامبرشان و درخواست عذاب برای خود از خداوند، گرفتار عذاب الهی شدند و نابود گشتند. اصحاب ایکه در مسیر تجاری حجاز به شام زندگی میکردند. نام اصحاب ایکه ۴ بار در قرآن آمده است.
معرفی و جایگاه
اصحاب اَیْکَه قومی بودند که در منطقهای به نام ایکه[یادداشت ۱] در مسیر تجاری حجاز به شام، زندگی میکردند.[۱] عنوان «اصحاب الایکه» ۴ بار در قرآن در آیه ۷۸ سوره حجر، آیه ۱۷۶ سوره شعراء، آیه ۱۳ سوره ص و آیه ۱۴ سوره ق آمده است.[۲] به گفته مفسران، این قوم به دلیل فسادهای متعدد مورد نکوهش قرار گرفتند و دعوت پیامبرشان حضرت شعیب(ع) را نپذیرفتند.[۳] آنان پس از تکذیب پیامبرشان، دچار عذاب الهی شدند و نابود گشتند.[۴]
ویژگیهای منفی
در منابع متعدد به برخی از ویژگیهای منفی اصحاب ایکه ازجمله فساد اقتصادی، بتپرستی و انحرافات اجتماعی آنان اشاره شده است.
کمفروشی در معاملات
رواندی به نقل از امام سجاد(ع)، حضرت شعیب(ع) با دست خود پیمانه و ترازو را ساخت تا مردم با اندازهگیری صحیح و رعایت حقوق دیگران به معامله بپردازند. مردم در ابتدا با عدالت، پیمانه میکردند و وزن را کامل میدادند، اما بعداً در پیمانه کمفروشی کردند و در ترازو حق را نادیده گرفتند.[۵] بنابر منابع مختلف، آنها با کمفروشی در وزن و پیمانه،[۶] تقلب در اندازهها و مقیاسها و حتی تغییر در رنگ و باطن اجناس،[۷] انواع تقلبها و فسادها را در تجارتشان مرتکب میشدند.[۸] مکارم شیرازی گفته است این قوم بخاطر موقعیت تجاری که داشتند،[۹] اجناس مردم را با قیمتهای پایین میخریدند و اجناس خود را با گرانترین قیمتها میفروختند.[۱۰] همچنین وقتی کالای خود را میسنجیدند، بسیار دقت میکردند، اما اجناس دیگران را با بیتوجهی و بیدقتی وزن میکردند.[۱۱] آنها با این شیوه در تجارت، زندگی مرفهی را برای خود فراهم کرده بودند.[۱۲]
بتپرستی
بر اساس گزارشهای متعدد، اصحاب ایکه از نعمتهای طبیعی و محیطی بهرهمند بودند اما به جای سپاسگزاری از خداوند به ناسپاسی،[۱۳] پرستش بتها[۱۴] و عبادت درختان سرسبز روی آوردند.[۱۵] آنها همچنین منکر توحید خداوند[۱۶] و روز قیامت بودند.[۱۷]
دعوت حضرت شعیب(ع)
طبق منابع تاریخی و تفسیری، با گسترش شرک و فساد میان اصحاب ایکه، خداوند حضرت شعیب(ع) را بسوی آنان فرستاد.[۱۸] حضرت شعیب(ع) مردم را به خداپرستی،[۱۹] تقوای الهی و پرهیز از گناهان، اخلاص در عبادت و اطاعت از فرمانهای خداوند دعوت میکرد،[۲۰] و از شرک و بتپرستی باز میداشت.[۲۱] او همچنین اصحاب ایکه را از کمفروشی نهی کرده[۲۲] و از فتنه و فساد،[۲۳] قتل،[۲۴] تعدی به اموال و راهزنی برحذر میداشت.[۲۵] وی به قومش هشدار داد که اگر از گناهانشان توبه نکنند، گرفتار عذاب الهی خواهند شد.[۲۶] میان مفسران اختلاف نظر وجود دارد که آیا «اصحاب ایکه» و قوم مدین - قوم حضرت شعیب(ع) - یک قوم بودهاند که در قرآن با دو نام مختلف آمدهاند، یا دو قوم جداگانه با پیامبری مشترک و ویژگیهای مشابه بودهاند که سرنوشت نزدیکی به یکدیگر داشتهاند.[۲۷]
تلاش برای متوقف کردن تبلیغ شعیب(ع)
به گفته ابن عباس، اصحاب ایکه در مسیرها مینشستند و با تبلیغات سوء، شعیب(ع) را دشمن مردم و عامل انحراف دینشان معرفی میکردند.[۲۸] به نقل از تفسیر المنیر، آنها با تهدید حضرت شعیب(ع) سعی میکردند، دعوت شعیب(ع) را بیاثر کنند، موقعیتش را تضعیف کنند و به او آسیب بزنند.[۲۹] به گزارش منابع مختلف، اصحاب ایکه در برابر حرفهای منطقی حضرت شعیب(ع) او را تکذیب کرده[۳۰] و سیل تهمت را متوجه او ساختند؛ او را دیوانه،[۳۱] دروغگو،[۳۲] ساحر،[۳۳] و بشری مثل خود دانستند که فضیلتی بر آنها ندارد.[۳۴]
هلاکت
اصحاب ایکه همچنان که حضرت شعیب(ع) را تکذیب میکردند،[۳۵] به او گفتند، اگر راست میگویی، سنگهای آسمانی را بر سر ما فرو ریز و ما را به همان بلایی که تهدیدمان میکنی مبتلا ساز تا بدانی که از این تهدیدها نمیهراسیم.[۳۶] پس از اتمام حجت، خداوند آنها را به عذاب الهی گرفتار کرد.[۳۷] به گفته منابع مختلف، اصحاب ایکه به مدت هفت روز گرفتار گرمای شدید شدند، بهگونهای که هیچ نسیمی بر شهر و سرزمینشان نمیوزید. سپس ابری ظاهر شد و آنان برای فرار از گرما به سایه آن پناه بردند. اما در همان لحظه آتشی از آن ابر فرود آمد و همه را سوزاند.[۳۸]
پانویس
- ↑ ابن کثیر، البدایة و النهایة، بیروت، ج۱، ص۱۸۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۵، ص۳۳۰.
- ↑ دشتی، «اصحاب ایکه» ص۳۸۶.
- ↑ طیب، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۶۹ش، ج۱۰، ص۸۳؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۵، ص۳۴۱؛ زحیلی، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، ۱۴۱۱ق، ج۸، ص۲۸۹.
- ↑ تفسیر جوامع الجامع، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۷۰.
- ↑ راوندی، قصص الأنبیاء(ع)، ۱۴۰۹ق، ص۱۴۲.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار،۱۴۰۳ق، ج۱۲، ص۳۸۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۵، ص۳۳۳؛ طیب، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۶۹ش، ج۱۰، ص۸۳؛ نصرت بیگم، تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن، ج۹، ص۲۴۸.
- ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۵۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۵، ص۳۳۳.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۵، ص۳۳۳.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۵، ص۳۳۳.
- ↑ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۳۲۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۱، ص۱۲۱.
- ↑ النویری، نهایة الأرب، النویری، ۱۴۲۳ق، ج۱۳، ص۱۶۸؛ بیومی، دراسات تاریخیة من القرآن الکریم، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۲۹۱.
- ↑ شیبانی، نهج البیان عن کشف معانی القرآن،۱۴۱۳ق، ج۴، ص ۹۸.
- ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۵۷.
- ↑ سبزواری، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۱۰؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۲۴۱.
- ↑ حسینی، انوار درخشان، ۱۳۸۰ق، ج۱۲، ص۷۶.
- ↑ النویری، نهایة الأرب، النویری، ۱۴۲۳ق، ج۱۳، ص۱۶۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۳۱۷.
- ↑ حسینی، انوار درخشان، ۱۳۸۰ق، ج۱۲، ص۷۶.
- ↑ النویری، نهایة الأرب، النویری، ۱۴۲۳ق، ج۱۳، ص۱۶۹.
- ↑ تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن، ج۹، ص۲۸۴.
- ↑ ثقفی تهرانی، روان جاوید در تفسیر قرآن مجید، ۱۳۹۸ق، ج۴، ص۱۲۵.
- ↑ ابن کثیر، البدایة و النهایة، بیروت، ج۱، ص۱۸۵؛ جرجانی، جلاء الأذهان و جلاء الأحزان، ۱۳۷۸ق، ج۴، ص۲۶۷.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۳۱۸.
- ↑ دشتی، «اصحاب ایکه» ص۳۸۹. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۵، ص۳۳۱؛ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۳۱۷؛ میبدی، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۷، ص۱۴۷.
- ↑ زحیلی، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، ۱۴۱۱ق، ج۸، ص۲۸۹.
- ↑ زحیلی، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، ۱۴۱۱ق، ج۸، ص۲۸۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۵، ص۳۴۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۵، ص۳۳۸.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۳۱۷.
- ↑ زحیلی، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، ۱۴۱۱ق، ج۸، ص۲۸۹.
- ↑ جرجانی، جلاء الأذهان و جلاء الأحزان، ۱۳۷۸ق، ج۷، ص۹۷.
- ↑ اشکوری، تفسیر شریف لاهیجی، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۳۹۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۵، ص۳۳۹.
- ↑ شاهعبدالعظیمی، تفسیر اثنی عشری، ۱۳۶۳ش، ج۱۲، ص۲۲۱.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار،۱۴۰۳ق، ج۱۲، ص۳۸۰؛ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۳۲۷؛ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۳۱۷.
یادداشت
- ↑ ایکه به معنی محلی که درختان در هم پیچیده دارد که در فارسی از آن به بیشه تعبیر میکنیم، (مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۵، ص۳۳۱.)
منابع
- ابناثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار الصادر، ۱۳۸۵ق.
- ابنکثیر، حافظ ابنکثیر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، بیتا.
- اشکوری، محمد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، تصحیح: جلال الدین محدث، تهران، دفتر نشر داد، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.
- النویری، احمد بن عبدالوهاب، نهایة الأرب فی فنون الأدب، قاهره، دار الکتب و الثائق القومیة، چاپ اول، ۱۴۲۳ق.
- امین، نصرت بیگم، تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن، بیجا، بینا، چاپ اول، بیتا.
- ثقفی تهرانی، محمد، روان جاوید در تفسیر قرآن مجید، تهران، برهان، چاپ دوم، ۱۳۹۸ق.
- جرجانی، حسین بن حسن، جلاء الأذهان و جلاء الأحزان، تصحیح، جلال الدین محدث، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۸ق.
- حسینی همدانی، محمد، انوار درخشان در تفسیر قرآن، تهران، لطفی، ۱۳۸۰ق.
- دشتی، سید محمود، «اصحاب ایکه» در دانشنامه دائرة المعارف قرآن کریم(ج۳)، قم، مؤسسه بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
- زحیلی، وهبه، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، دمشق، دار الفکر، چاپ دوم، ۱۴۱۱ق.
- سبزواری، محمد، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.
- شاهعبدالعظیمی، حسین، تفسیر اثنی عشری، تهران، نشر میقات، چاپ اول، ۱۳۶۳ش.
- شیبانی، محمد بن حسن، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، قم، نشر الهادی، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، تصحیح: ابوالقاسم گرجی، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح: فضلالله یزدی طباطبایی، هاشم رسولی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.
- طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، نشر اسلام، چاپ دوم، ۱۳۶۹ش.
- قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، قصص الأنبیاء (للراوندی)، مصحح: غلامرضا عرفانیان یزدی، مشهد، مرکز پژوهش های اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- قطب، سید، فی ظلال القرآن، بیروت، دار الشروق، چاپ سی و پنجم، ۱۴۲۵ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، محقق، جمعى از محققان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، قم، دار الکتاب الإسلامی، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.
- مهران، محمد بیومی، دراسات تاریخیة من القرآن الكريم، بیروت، دار النهضة العربیة، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- میبدی، احمد بن محمد، کشف الاسرار و عدة الابرار (معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصاری)، تحقیق: علیاصغر حکمت، تهران، امیر کبیر، چاپ پنجم، ۱۳۷۱ش.