جالوت

جالوت پهلوان تنومند فلسطینی که به دست حضرت داوود کشته شد. قرآن کریم در نقل ماجرای جنگ فلسطینیان با بنی اسرائیل، از جالوت یاد کرده است. داستان جالوت در عهد عتیق با تفصیل بیشتری آمده است. پیروزی حضرت داوود در جنگ با جالوت، نماد پیروزی اهل ایمان است.

در لغت

منابع لغوی و تفسیری اسلامی، واژه جالوت را غیرعربی دانسته‌اند تا جایی که گفته شده است دانشمندان مسلمان بر این امر اتفاق نظر دارند.

در عهد قدیم

بر اساس نقل عهد قدیم، هنگامی که فلسطینیان و اسرائیلیان در اطراف دره ایلاه، رو در روی یکدیگر صف آرایی کردند، جِلیات (جالوت مُعرَّب واژه عبرانی جلیات است.) جلبق از میان جماعت فلسطینیان پیش آمد و شروع به رجزخوانی و مبارزطلبی کرد. وی این کار را، که موجب هراس اسرائیلیان شده بود، صبح و شام تا چهل روز انجام داد. شائول (طالوت)، فرمانده سپاه اسرائیلیان، وعده کرده بود که به قاتل او مال فراوان دهد و دخترش را به همسری وی در آوَرد. داوودِ جوان وقتی ندای مبارزطلبی جلیات را شنید، پس از متقاعد کردن شائول، آماده جنگ تن به تن با او شد. جلیات چون داوود را دید که بدون شمشیر و تنها با چوب و سنگ به جنگ او آمده است، وی را تحقیر و تهدید کرد و در مقابل، داوود نیز او را تهدید کرد و گفت که او را خواهد کشت تا همگان بدانند خدایی هست. سپس داوود با فلاخن سنگی به پیشانی جلیات زد و او را از پای در آورد. آنگاه بر سر جنازه او آمد و با شمشیرِ خودِ او، سر از تنش جدا کرد و این پیروزی موجب شکست کامل فلسطینیان و فرار آنان شد. سر جالوت به اورشلیم برده شد و شمشیر او در معبدی در شهر نوب ماند تا اینکه به داوود برگردانده شد.

جالوت متولد و اهل شهر جَتّ (واقع در جنوب شرقی غزّه) بوده و در تورات با عنوان جلیات جَتّی از او یاد شده است. اگرچه احتمال داده شده که وی فلسطینی الاصل نبوده و به عنوان سرباز در خدمت سپاه فلسطینیان می‌جنگیده است.

همچنین ویژگی‌های جسمانی خارق العاده‌ای برای او ذکر شده؛ از جمله اینکه قدی به بلندی سه متر داشته و در نبرد با بنی اسرائیل مجهز به ادوات جنگی بسیار سنگینی بوده است. آنچه در عهد قدیم آمده مبنی بر اینکه اَلحانان، نه داوود، جالوت را کشت، ظاهراً اشتباه نسخه نویسان تورات است، زیرا در جای دیگر اَلحانان قاتل برادر جالوت، نه جالوت، معرفی شده است. رویارویی جالوت و داوود در شعر و هنر مغرب زمین به ویژه آثار مجسمه سازی و نقاشی مورد توجه بوده است.

در قرآن

مقالهٔ اصلی: نبرد طالوت و جالوت

قصه نبرد سپاهیان طالوت و جالوت در قرآن کریم به اختصار و بدون ذکر جزئیات، اینگونه آمده است: پیامبر وقتِ بنی اسرائیل (که در تورات نام او سموئیل ذکر شده ) به فرمان خدا طالوت را برای جنگ با فلسطینیان به پادشاهی برگزید. اسرائیلیان پس از اعتراضاتی به پیامبرشان درباره این انتخاب سرانجام وی را به پادشاهی پذیرفتند و تحت فرماندهی وی، راهی جنگ با جالوت و یارانش شدند. در مسیر جنگ، پس از گذشتن از نهری که وسیله امتحان الاهی بود بیشتر سپاهیان طالوت از مقاومت در برابر جالوت و سپاهیانش اظهار ناتوانی کردند و هنگامی که سپاهیان وفادار طالوت با جالوت و سپاهش رویارو شدند، از خداوند درخواست شکیبایی و پیروزی کردند و به اذن خداوند بر او پیروز گشتند و داوود، جالوت را کشت.

در منابع تاریخی و تفسیری اسلامی

در منابع تاریخی و تفسیری اسلامی نیز مطالبی درباره جالوت ذکر شده است. قمی وی را قبطی، و دینوری او را از اولاد ولیدبن ریان دانسته و مسعودی نسب وی را چنین آورده است: جالوت بن مالودبن دبال بن حطان بن فارس. طبری قوم جالوت را از عمالقه دانسته و از جالوت با عنوان پادشاه عمالقه یاد کرده است. مسعودی آنان را از اقوام بربر شمرده و ابن خلدون جالوت را از کنعانیان دانسته است.

یعقوبی از جالوت با عنوان غُلیاث که ظاهراً ناظر به نام عبری اوست نام برده و طول قامت او را پنج ذراع نوشته است. طبری نیز وی را جنگاور و تنومند وصف کرده است.

ماجرای رویارویی اسرائیلیان و فلسطینیان و به ویژه نبرد تن به تن جالوت با داوود به تفصیل در منابع اسلامی گزارش شده است. به نظر می‌رسد این گزارش‌ها نوعاً تحت تأثیر روایت یهود از این ماجرا بوده و با افزوده‌ها و کاستی‌ها و گاه تفاوت‌هایی به منابع تاریخی و تفسیری مسلمانان راه یافته است هرچند که برخی از این گزارش‌ها اختلاف‌های بسیاری با نقل یهود دارند.

محل کشته شدن جالوت

درباره محل کشته شدن جالوت در منابع اسلامی اقوال مختلفی ذکر شده است. مسعودی بَیسان در اردن را محل نبرد دانسته و ابن عساکر قصر اُّمِ‌حکیم در نزدیکی مَرْج الصُفْر را محل قتل جالوت ذکر کرده است. دباغ محل این واقعه را روستایی در جنوب غربی بیت‌لَحْم می‌داند که امروزه خربة الشویکة خوانده می‌شود. نامگذاری منطقة عین جالوت نیز که روستایی بین بیسان و نابلس در فلسطین است با نبرد داوود و جالوت مرتبط دانسته شده است.

غلبه داوود، نماد پیروزی اهل ایمان

در متون اسلامی، به استناد تعبیر قرآن غلبه اعجازآمیز داوود بر جالوت و به پیروی آن پیروزی نهایی بنی اسرائیل بر فلسطینیان، یادآور آن است که در جنگ و درگیری پیروزی از آنِ اهل ایمان است که خداوند آنان را یاری می‌کند، اگرچه در ظاهر عِدّه(نفرات) و عُدّة(ساز و ساخت) کمتری داشته باشند. چنانکه اصحاب پیامبر اکرم(ص) جنگ بدر را به جنگ میان سپاه طالوت و جالوت همانند دانسته و تعداد مسلمانان را در این جنگ به‌اندازه عدد سپاه طالوت به شمار آورده‌اند.

همچنین جابر بن عبدالله انصاری، صحابی رسول خدا (ص)، کشته شدن عَمْرو بن عَبدوَدّ به دست حضرت علی(ع) را در جنگ احزاب به ماجرای جالوت و داوود تشبیه کرده است. در مثنوی مولوی نیز به نبرد داوود و جالوت اشارات مختصری شده است.

جستارهای وابسته

• طالوت

پیوند به بیرون

• منبع مقاله : مقاله جالوت در دانشنامه جهان اسلام
• مقاله جالوت در دائرة المعارف بزرگ اسلامی