ارم
اِرَم نام قوم و شهری مربوط به قوم عاد است که در قرآن به آن اشاره شده است. زمان و مکان ارم مشخص نیست و گمانه‌زنی‌های بسیاری درباره آن وجود دارد. در ادبیات عربی و فارسی، باغ یا شهرهای سرسبز و افسانه‌ای به ارم تشبیه شده است.
واژه‌شناسی
کلمه ارم فقط یک بار در قرآن در آیه ۷ سوره فجر آمده است: «أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِعَادٍ ﴿٦﴾ إِرَمَ ذَاتِ الْعِمَادِ ﴿٧﴾ الَّتِي لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُهَا فِي الْبِلَادِ ﴿٨﴾» (آیا ندیدی پروردگارت با قوم عاد چه کرد؟!(۶) و با ارم، آن شهر با عظمت (۷) كه مانندش در شهرها ساخته نشده بود؟(۸)
ارم در لغت به معنای سنگ نشانه و مانند آن است که برای راهنمایی و پیشگیری از گم شدن افراد در بیابان به کار می‌رفته است.[۱] بیشتر مفسرین ریشه ارم را عربی و اندکی نیز آن را دارای اصالتی عبری یا عجمی دانسته‌اند.[۲]
دیدگاه مفسران
مفسران شیعه بر پایه قرائت مشهور قرآن کریم، واژه ارم را بدل یا عطف بیان از واژه عاد در آیات ۶ و ۷ سوره فجر معنا کرده‌اند.[۳] به گفته فضل بن حسن طبرسی، بیشتر مفسران ارم را نام قوم یا شهر و منطقه‌ای دانسته‌اند.[۴] ارم همچنین نام قوم یا عنوانی برای یک فرد دانسته شده است که تبارش به حضرت نوح می‌رسد.[۵] بر این اساس، ارم را نام یک قبیله از عاد یا نام مکان زندگی این قبیله دانسته‌اند.[۶]
ارم کجاست؟
در اینکه شهر یا قوم ارم در کجا و چه زمانی وجود داشته، دیدگاه یکسانی وجود ندارد. از دمشق، اسکندریه و محلی بین صنعا و حضرموت (جنوب عربستان) به‌عنوان مکان‌های احتمالی ارم نام برده شده است.[۷] برخی نیز ارم را یک باغ یا شهر، ساخته شداد/شرار بن عاد دانسته‌اند که به تقلید از بهشت در نزدیکی عدن برپا شد ولی به‌خاطر تکبر و نافرمانی او علیه خدا، ارم توسط طوفان نابود گردید.[۸]
ارم در اثار ادبی مسلمانان، به مثابه شهر یا باغی افسانه‌ای و اسطوره‌ای است. در اشعار عربی و فارسی قدیم و جدید، گاهی بناهای رفیع و شهرها و باغ‌های سرسبز و زیبا به ارم تشبیه شده‌اند.[۹]
پانویس
- ↑ راغب اصفهانی، مفردات، ۱۴۱۲ق، ص۷۴؛ بحرانی، البرهان، ۱۴۱۲ق، ص۱۷؛ ابن فارس، مقاییس اللغة، ۱۳۹۹ق، ج۱، ص۸۵.
- ↑ دشتی و روحی، «ارم»، ص۵۲۸-۵۲۴.
- ↑ بحرانی، البرهان، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۶۵۱؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۲۰، ص۲۸۰؛ طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۷۳۷.
- ↑ طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۷۳۷.
- ↑ طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۷۳۷؛ طبری، جامع‌البیان، ۱۴۱۲ق، ج۲۷، ص۱۰۱.
- ↑ پاکتچی، «ارم»، ص۶۷۲-۶۷۰.
- ↑ خرمشاهی، «ارم»، ص۱۸۹.
- ↑ طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۷۳۸؛ شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۰ق، ص۵۵۴-۵۵۲.
- ↑ دشتی و روحی، «ارم»، ج۲، ص۵۲۸-۵۲۴.
- ↑ معروف و نعمتی، «سمبل‌های آرمان شهر در شعر معاصر عربی و فارسی»، ص۸۸-۶۳.
منابع
- ابن فارس، احمد، مقاییس اللغة، بیروت، دارالفکر، ۱۳۹۹ق.
- بحرانی، سیدهاشم، البرهان، قم، موسسه بعثت، ۱۴۱۹ق.
- پاکتچی، احمد، «ارم»، در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج۷، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۷ش.
- خرمشاهی، قوام‌الدین، «ارم»، در دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، تهران، انتشارات دوستان، ۱۳۷۷ش.
- دشتی، سید محمود و ابوالفضل روحی، «ارم»، در دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۲، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
- راغب اصفهانی، ابوالقاسم، مفردات، بیروت، دار القلم-الدار الشامية، ۱۴۱۲ق.
- صدوق، محمد بن علی، کمال‌الدین و تمام النعمة، تهران، نشر اسلامی، ۱۳۹۰ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان، بیروت، موسسه اعلمی، ۱۴۱۵ق.
- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۱۲ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، قم، اسماعیلیان، ۱۳۹۳ق.
- معروف، یحیی و فاروق نعمتی، «سمبل‌های آرمان شهر در شعر معاصر عربی و فارسی»، مجله زبان و ادبیات عربی، انجمن ایرانی، ش۲۸، پاییز ۱۳۹۲ش.
پیوند به بیرون