صبر ایوب اشاره به صبر حضرت ایوب دارد که در قرآن و روایات به آن اشاره شده است. در فرهنگ عمومی نیز صبر ایوب را برای ضرب‌المثل به کار می‌برند.
صبر ایوب بر بلا
صبر و بردباری ایوب(ع) دربرابر بلا و امتحان الهی شهرت بسیار دارد[۱] و در آیاتی از قرآن، به آن اشاره شده است.[۲]
روایت است که ایوب ثروت فراوان داشت و همیشه شکرگزار خدا بود تا این که شیطان خواست نشان بدهد شکرگزاری ایوب به خاطر نعمت‌هایی است که به او داده شده؛ وگرنه با ابتلاء به فقر و بیماری، شکرگزار نخواهد بود؛ ازاین‌رو، شیطان ایوب را فقیر و بیمار کرد؛ اما هیچ وقت، ایوب کُفر نورزید و مدت هفت[۳] یا هیجده سال صبر نمود[۴] و همواره شکرگزار خدا بود تا این که از خداوند کمک خواست و خدا نیز دعایش را مستجاب کرد[۵] و تمام رنج‌های او را پایان داد و دولت و ثروتش را برگرداند.[۶]و تمام فرزندانش که در اثر بلا و امتحان الهی ازدنیا رفته بودند به اذن الهی مجددا زنده شدند.[۷]
پیامبر(ص) می‌فرماید: ایوب بردبارترین مردم است.[۸] به همین جهت در روز قیامت خداوند به واسطه‌ی او ( و نیز مریم و یوسف)بر دیگران حجت را تمام می‌کند. امام صادق(ع) می‌فرماید: شخصی که در دنیا گرفتار شده و بر اثر آن به فتنه و گمراهی افتاده، روز قیامت می‌گوید: پروردگارا! مرا به شدت گرفتار و مبتلا کردی تا این که به فتنه و تباهی دچار شدم. پس حضرت ایوب را می‌آورند و به آن مرد گفته می‌شود: آیا رنج و بلای تو سخت‌تر بود یا رنج و بلای ایوب؟ او هم به رنج و بلا در افتاد اما گرفتار فتنه و تباهی نشد.[۹]
دعای ایوب
حضرت ایوب بعد از صبر فراوان به پیشگاه خدا دعا نمود.قرآن دعای ایوب را این چنین بیان نموده:«بار اِلاها، ضرر و زیان به جان من رسید و تو ارحم الراحمین هستی.»[۱۰]سید بن طاووس برای ایشان دعای مختصری را نقل نموده که این‌گونه شروع می‌شود:«اللهم انی أعوذ بک الیوم فاعذنی...»[۱۱][یادداشت ۱]
زیارت ناحیه
در زیارت ناحیه به جهت همین صبر، سلام بر ایوب این‌گونه ذکر شده است. أَلسَّلامُ عَلی أَیوبَ الَّذی شَفاهُ اللهُ مِنْ عِلَّتِهِ؛سلام بر ایوب که خداوند او را از بیماریش شفا بخشید.[۱۲]
وارث صبر ایوب
در حدیث لوح درباره معرفی امام مهدی(عج) آمده:«همه صبر ایوب را در او می‌بینند.» [۱۳]
درنگاه عرفان
در عرفان به صبر ایوب و بردباری او توجه شده است.[۱۴] ابن عربی، فَصِّ ۱۹ کتابش را فص ایوبی قرار داده است.[۱۵]محی‌الدین عربی در فصوص‌الحکم تحت عنوان (فص حكمةٍ غيبيّة في كلمة أَيوبية) صبر را به خویشتن‌داری از شکایت به غیر خدا تعریف کرده (الصبر إنما هو حبس النفس عن الشكوى لغير اللَّه) و می‌نویسد که خداوند هم ایوب را «اَوّاب» معرفی کرده یعنی بنده‌ای که هیچ نگاهی به اسباب ندارد و فقط به خدارجوع کرده [یادداشت ۲]و فقط از او در خواست می‌کند هر چند خداوند بدون اسباب کاری نمی‌کند و لی بنده می‌داند که اسباب مستند به علم الهی است. [۱۶][یادداشت ۳]
فرهنگ عمومی
در فرهنگ عمومی صبر ایوب یک ضرب‌المثل شده است.[۱۷] شاعران نیز در آثار خود به آن اشاره کرده‌اند[۱۸]
تک‌نگاری
کتابی به روش الکترونیک و گویایی با عنوان صبر ایوب: ایوب نبی، اسوه معلولان تألیف خدیجه صفی‌زاده در پاییز ۱۳۹۳ توسط دفتر فرهنگ معلولین منتشر شده است. نسخه الکترونیک و نسخه گویای این اثر بر روی پایگاه دفتر فرهنگ معلولین موجود است.[۲۳]
پانویس
- ↑ موسوی،دایرة المعارف بزرگ اسلامی،۱۳۸۰ش، ج ۱۰، ص۷۲۲.
- ↑ سوره انبیاء، آیات ۸۳-۸۵؛ سوره ص، آیات ۴۱-۴۴.
- ↑ شیخ صدوق، خصال، ۱۳۶۲ش، ب۷، ح۱۰۸.
- ↑ نیشابوری، قصص الانبیا، ۱۳۵۹ش، ص۲۵۷
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۲، ص۳۵۰-۳۵۱.
- ↑ مکارم، تفسیر نمونه، ۱۳۷۳ش، ج۱۹،ص ۲۹۴؛ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۹، ص۲۲۷
- ↑ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۹، ص۲۲۷؛ ملاصدرا، تفسیر ملاصدار،۱۳۶۶ش، ج۲، ص۱۶۹.
- ↑ ری‌شهری، حکم النبی الأعظم(ص)، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۷۳
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۷، ص۲۸۵.
- ↑ سوره انبیا، آیه ۸۳:«أَنّی مَسَّنِی الضُّرُّ وَأَنْتَ أَرْحَمُ الرّاحِمینَ»
- ↑ ابن طاووس، مهج الدعوات، ۱۴۱۱ ق، ص۳۷۰.
- ↑ ابن مشهدی، المزار الکبیر، ۱۳۷۸ش، ص ۴۸۵.
- ↑ کلینی، الکافی،۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۲۷.
- ↑ هجویری، کشف المحجوب، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۲۷و۴۵.
- ↑ ابن عربی،فصوص الحکم، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۱۷۰- ۱۷۵.
- ↑ محی الدین، فصوص الحکم، ۱۳۵۶ق، ج۱، ص۱۷۳.
- ↑ مکارم، برگزیده تفسیر نمونه،۱۳۸۶ش، ج۳، ص۱۸۴
- ↑ دیوان خواجوی کرمانی، غزل۴۹؛ دیوان وحشی بافقی، غزل۱۴۲؛ مولوی، مثنوی معنوی، دفتر پنجم،بخش ۱۲۷و ۱۵۷
- ↑ https://ganjoor.net/amir/ghasa/sh308 سایت گنجور، قصاید امیر معزی
- ↑ https://ganjoor.net/sanaee/divans/ghgh/sh26 سایت گنجور، قصاید وقطعات حکیم سنایی
- ↑ https://ganjoor.net/sanaee/divans/ghgh/sh26 سایت گنجور، قصاید وقطعات حکیم سنایی
- ↑ https://ganjoor.net/attar/oshtorname/sh25، عطاراشتر نامه
- ↑ دفتر فرهنگ معلولین
یادداشت
- ↑ اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ الْيَوْمَ فَأَعِذْنِي وَ أَسْتَجِيرُ بِكَ الْيَوْمَ مِنْ جَهْدِ الْبَلَاءِ فَأَجِرْنِي وَ أَسْتَغِيثُ بِكَ الْيَوْمَ فَأَغِثْنِي وَ أَسْتَصْرِخُكَ الْيَوْمَ عَلَى عَدُوِّكَ وَ عَدُوِّي فَاصْرُخْنِي وَ أَسْتَنْصِرُكَ الْيَوْمَ فَانْصُرْنِي وَ أَسْتَعِينُ بِكَ الْيَوْمَ عَلَى أَمْرِي فَأَعِنِّي وَ أَتَوَكَّلُ عَلَيْكَ فَاكْفِنِي وَ أَعْتَصِمُ بِكَ فَاعْصِمْنِي وَ آمَنُ بِكَ فَآمِنِّي وَ أَسْأَلُكَ فَأَعْطِنِي وَ أَسْتَرْزِقُكَ فَارْزُقْنِي وَ أَسْتَغْفِرُكَ فَاغْفِرْ لِي وَ أَدْعُوكَ فَاذْكُرْنِي وَ أَسْتَرْحِمُكَ فَارْحَمْنِي «خداوندا بدرستى كه من پناه مى‌برم به تو در اين روز پس پناه ده مرا و پناه مى‌آورم بسوى تو در اين روز از رنج و مشقت بلاء پس پناه ده مرا و تو درخواست فريادرسی مى‌كنم از تو در اين روز پس به فرياد من برس و از تو کمک می‌طلبم دراين روز بر دشمنان تو و دشمن من پس کمکم كن و يارى مى‌طلبم از تو در اين روزپس يارى ده مرا و مدد مى‌طلبم از تو در اين روز بر كار خودم پس امداد كن مرا و اعتماد مى‌كنم بر تو پس كارگذارى كن مرا و چنگ در مى‌زنم به تو پس نگاهدار مرا و امان مى‌خواهم از تو پس امان ده مرا و سؤال مى‌كنم ترا پس ببخشاى به من و طلب روزى مى‌كنم از تو پس روزى ده مرا و طلب آمرزش مى‌نمايم از تو پس بيامرز مرا و مى‌خوانم ترا پس ياد آورى كن مرا و طلب رحمت مى‌كنم از و پس رحم كن مرا.»
- ↑ أي رَجّاعٌ إلى اللَّه لا إلى الأسباب
- ↑ آیه ۴۴ سوره ص إِنَّا وَجَدْنَاهُ صَابِرًا ۚ نِعْمَ الْعَبْدُ ۖ إِنَّهُ أَوَّابٌ ما او را شكيبا يافتيم. چه نيكوبنده‌اى! به راستى او توبه‌كار بود.
منابع
- ابن عربی، محی‌الدین، فصوص الحکم، به کوشش ابوالعلاء عفیفی، بیروت، دارالکتاب‌العربی، ۱۴۰۰ق.
- ری‌شهری، محمد، حکم النبی الأعظم(ص)، قم، دارالحدیث،۱۳۸۷ش.
- شیخ صدوق،محمدبن علی، الخصال،قم، جامعه مدرسین،۱۳۶۲ش.
- طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، ۱۳۷۸ش.
- کلینی، محمّدبن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ ق.
- مجلسی،محمد باقر،بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت، داراحیاءالتراث العربی،۱۴۰۳ ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۳ش.
- مکارم شیرازی،ناصر، برگزیده تفسیر نمونه، تنظیم بابایی، تهران، دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش.
- ملاصدرا، تفسر ملاصدرا، نشربیدار، قم، چاپ دوم ۱۳۶۶ش.
- نیشابوری، ابراهیم، قصص الانبیا، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۵۹ش.
- هجویری، علی، کشف المحجوب، به کوشش ژوکوفسکی، تهران، امیر کبیر، ۱۳۷۱ش.