حدیث علی مع الحق

مقاله نامزد خوبیدگی
از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از الحق مع علي)
حدیث علی مع الحق
حدیث علی مع الحق
قطعه خوشنویسی از حدیث عَلِیٌّ مَعَ الْحَق،‌ به خط نستعلیق، اثر سید ابوالفضل سرور[۱]
قطعه خوشنویسی از حدیث عَلِیٌّ مَعَ الْحَق،‌ به خط نستعلیق، اثر سید ابوالفضل سرور[۱]
اطلاعات روایت
موضوععصمت و جانشینی امام علی(ع) پس از پیامبر(ص) و برتری وی نسبت به سایر صحابه.
صادره ازپیامبر اکرم(ص)
راویانعبدالله بن عباس، عایشه، عمار یاسر، ابوذر غفاری، سعد بن عباده و...
اعتبار سندمتواتر
منابع شیعهالکافی، الارشاد، کفایة الاثر
منابع سنیصحیح ترمذی، تاریخ بغداد، تاریخ مدینه دمشق، تذکرة الخواص، تفسیر الکبیر
احادیث مشهور
حدیث سلسلةالذهب • حدیث ثقلین • حدیث کساء • مقبوله عمر بن حنظلة • حدیث قرب نوافل • حدیث معراج • حدیث ولایت • حدیث وصایت • حدیث جنود عقل و جهل • حدیث شجره


حدیث عَلِیٌّ مَعَ الْحَقِّ وَالْحَقُّ مَعَ عَلِیٍّ به روایتی از پیامبر اکرم(ص) اشاره دارد که امام علی(ع) را همواره همراه حق و حق را همواره با علی(ع) معرفی کرده است. مضمون این حدیث با عبارت‌های مختلفی از پیامبر(ص) نقل شده است. برخی از این نقل‌ها در منابع شیعه و سنی آمده و متواتر دانسته‌ شده است. با این حال ابن تیمیه حرانی صدور این روایات، هرچند به صورت ضعیف از پیامبر(ص) را انکار کرده است.

حضرت علی(ع) در شورای شش‌نفره تعیین خلیفه که پس از عمر بن خطاب تشکیل شد، برای اثبات شایستگی خود به خلافت به این حدیث احتجاج کرد. همچنین برخی از صحابه و عالمان اهل‌سنت برای اثبات درستی کارهای امام علی(ع) به این حدیث استناد کرده‌اند.

از این حدیث، برتری امام علی(ع) بر دیگر صحابه، عصمت، وجوب اطاعت و اولویت داشتن وی برای امامت و جانشینی پیامبر(ص) و نیز ممنوعیت سب وی برداشت شده است.

محتوا و متن

همراهی با حق، از فضایل امیرالمؤمنین(ع) است که در روایتی از پیامبر اکرم(ص) به آن اشاره شده است. در این روایت آمده است: «علی مع الحق و الحق معه؛ علی با حق است و حق با علی».[۲] این حدیث با تعابیر مختلفی از پیامبر(ص) در مناسبت‌های گوناگون نقل شده است.[۳] علامه حلی معتقد است که روایات در این زمینه به حدی است که قابل شمارش نیست.[۴] [یادداشت ۱] نقل‌های مختلف این حدیث در کتاب‌هایی همچون کشف الیقین،[۵] کشف الغمه،[۶] بحار الانوار،[۷] الغدیر[۸] و میزان الحکمه[۹] آمده است. سید هاشم بحرانی در غایةالمرام به این حدیث و احادیث مشابه آن در دو باب و در قالب ۲۶ مورد پرداخته است.[۱۰]

اعتبار

برخی بر این باورند که برخی از این احادیث، قطعی و ثابت[۱۱] و مورد اتفاق[۱۲] فریقین[۱۳] و متواتر هستند.[۱۴] همچنین گفته شده که پاره‌ای از متون این احادیث، از عالی‌ترین درجه اعتبار برخوردارند و تواتر و قطعی بودن آن مورد قبول محدثان شیعه و سنی است.[۱۵] همچنین ایرادی به راویان و سند این حدیث گرفته نشده است.[۱۶]

ابن ابی‌الحدید سند آن را صحیح و قطعی دانسته است؛[۱۷] چنان‌که روایات با مضمون «علی مع الحق» در برخی صحاح سته[۱۸] و دیگر آثار اهل سنت وجود دارد که تعداد آنها را تا حدود ۱۳۰ مورد برشمرده‌اند.[۱۹]

ادعای ابن تیمیه

ابن تیمیه حرانی در کتاب منهاج السنة معتقد است که این حدیث را کسی از پیامبر(ص) حتی با اسناد ضعیف هم نقل نکرده است. او علامه حلی را به خاطر نقل این حدیث سرزنش کرده و او را دروغگو دانسته است.[۲۰] محققان شیعه در پاسخ ابن تیمیه به احادیث صحابه از پیامبر(ص) در این باره اشاره کرده‌اند.[۲۱] همچنین علامه امینی در کتاب الغدیر، پس از نقل سخنان ابن تیمیه، روایات فراوانی از بزرگان اهل‌سنت و کتب معتبر آنان نقل کرده است.[۲۲]

راویان

روایت علی مع الحق از سوی امام علی(ع) و ۲۳ تن از صحابه نقل شده است[۲۳] که از جمله آنها خلیفه اول،[۲۴] سعد بن عباده،[۲۵] ابوذر غفاری،[۲۶] مقداد،[۲۷] سلمان فارسی،[۲۸] عمار یاسر،[۲۹] ابوموسی اشعری،[۳۰]ابوایوب انصاری،[۳۱] سعد بن ابی‌وقاص،[۳۲] عبدالله بن عباس،[۳۳] جابر بن عبدالله انصاری،[۳۴] و حذیفة بن یمان[۳۵] عایشه[۳۶] و ام سلمه[۳۷] هستند.

در روایات اهل‌بیت(ع) به نقل از امام صادق(ع) از اجدادش به این حدیث اشاره شده است.[۳۸]

احتجاج‌ها

حضرت علی(ع) و دیگر صحابه در موقعیت‌های مختلف به حدیث علی مع الحق احتجاج کرده‌اند:

احمد بن حنبل،[۴۵] ابن ابی‌الحدید،[۴۶] ابن جوزی،[۴۷] و سبط بن جوزی[۴۸] از عالمان اهل سنت با استناد به این حدیث به مدح حضرت علی(ع) پرداخته و یا بر درستی اعمال او گواهی داده‌اند.

برداشت‌ها

نقش حدیث الحق مع علی، در حرم امام علی(ع)[۴۹]

عالمان مسلمان از حدیث علی مع الحق برداشت‌هایی کرده‌اند:

علی(ع) معیار حق و باطل است

امام علی(ع) ملازم با حق، حق‌بین، حق‌گو و ملاک شناخت حق از باطل معرفی شده است.[۵۰] عده‌ای برطبق این روایات، معارضان با او را گمراه و خارج از حق عنوان کرده‌اند.‌[۵۱] عده‌ای نیز با استناد به این احادیث تنها فرقه ناجیه را پیروان امام علی(ع) می‌دانند.[۵۲] فخر رازی، مفسر اهل سنت، با استدلال به این حدیث معتقد است که هرکس در دینش به علی(ع) اقتدا کند، هدایت یافته است.[۵۳] چنان‌که در ادامه این روایت آمده است که پیامبر(ص) به عمار یاسر فرمود: اگر تمام مردم به یک سمت بروند و امام علی(ع) به سمت دیگر برود، تو به سمت علی برو که راه علی(ع) راه حق خواهد بود.[۵۴]

امامت و جانشینی بلافصل امام علی(ع)

عالمان شیعه معتقدند که از نتایج احادیث همراهی علی(ع) با حق، پذیرش برتری همه جانبه امام علی(ع) بر دیگر صحابه از جمله شایستگی مطلق در امامت، رهبری و خلافت بلافصل است[۵۵] و اگر حضرت علی(ع) از بالاترین درجه جامعیت علمی، اخلاقی و سیاسی برخوردار نبود، مخاطب و مصداق این روایت پیامبر اسلام(ص) قرار نمی‌گرفت.[۵۶]

به گفته علامه مجلسی، معتزله نیز با استناد به این روایات، قائل به افضلیت امام علی(ع) نسبت به دیگر صحابه هستند.[۵۷]

عصمت امام علی(ع)

شیخ مفید معتقد است امام علی(ع) با چنین وصفی از سوی پیامبر(ص) دچار خطا و یا شک در احکام الهی نمی‌شود[۵۸] و به گمراهی نخواهد رفت.[۵۹] برخی این حدیث را با توجه به قید و شرط نداشتن در همراهی امام علی و حق،[۶۰] یکی از دلائل عصمت امام علی(ع)[۶۱] در سیره و کردار[۶۲] برشمرده و آن را شامل همه زمینه‌های علمی، عملی، شرعی، عرفی، اجتماعی و اخلاقی نیز می‌دانند؛[۶۳] از این رو ارتکاب هر نوع خطا و گناه را از سوی امام محال می‌دانند؛[۶۴] چراکه با انجام گناه و حتی یک خطا، ملازمه دائمی حق و علی(ع) از بین رفته و اطلاق سخن پیامبر(ص) نقض می‌شد.[۶۵]

وجوب اطاعت و ممنوعیت دشمنی با علی(ع)

با استناد به این حدیث بر دیگران واجب است تا از امام علی(ع) به صورت مطلق اطاعت کنند.[۶۶] برخی این احادیث را دلیلی بر نهایت فضیلت، کرامت و عظمت امام علی دانسته و معتقدند حداقل چیزی که از این احادیث فهمیده می‌شود ممنوعیت جنگ، لعن و اظهار دشمنی با حضرت علی(ع) است.[۶۷]

مشابه‌سازی برای خلیفه دوم

برخی از اهل سنت به نقل حدیث مشابهی از پیامبر(ص) در مورد عمر بن خطاب پرداخته‌اند که حضرت محمد(ص) ضمن رحمت فرستادن بر عمر، او را گوینده حق دانسته هر چند که حق او را ترک گوید.[۶۸]

در این زمینه عده‌ای از محققان معتقدند که ارزش محتوایی و سندی حدیث علی مع الحق، مانع از انکار و ضعیف شمردن اصل آن می‌شد؛ ازاین‌رو، دشمنان امام تلاش کردند تا برای رقبای حضرت علی(ع) احادیث و فضایل مشابه بسازند و یا آنکه در ادامه احادیث فضایل امام، مطلبی را اضافه کنند تا بر فضیلت حاکمان قبل از امام نیز دلالتی داشته باشد تا این فضیلت در انحصار امام علی(ع) باقی نماند.[۶۹]

جستارهای وابسته

پانویس

  1. ↑ «علی مع الحق و الحق مع علی»، صفحه رسمی سید ابوالفضل سرور در اینستاگرام.
  2. ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۹۴؛ خزاز قمی، کفایة الأثر، ۱۴۰۱ق، ص۲۰؛ ابن حیون، شرح الأخبار، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۰؛ شیخ مفید، الفصول المختارة، ۱۴۱۳ق، ص۹۷.
  3. ↑ تنکابنی، ضیاء القلوب، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۲۰۳.
  4. ↑ علامه حلی، کشف الیقین، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۷.
  5. ↑ علامه حلی، کشف الیقین، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۳-۲۳۶.
  6. ↑ اربلی، کشف الغمة، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۱۴۶-۱۴۸.
  7. ↑ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۴ق، ج۳۸، ص۲۹-۴۰.
  8. ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۲۵۱-۲۵۶.
  9. ↑ محمدی ری‌شهری، میزان الحکمة، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۱۸۴.
  10. ↑ آمدی، غایة المرام، ۱۴۱۳ق، ج۵، ص۲۸۲-۲۹۱.
  11. ↑ میلانی، شرح منهاج الکرامة، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۹۵.
  12. ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۲، ص۱۱۰.
  13. ↑ طالقانی، منهج الرشاد، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۳۰ و۳۱.
  14. ↑ حر عاملی، إثبات الهداة، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۱۸.
  15. ↑ فقیه ایمانی، حق با علی است، ۱۳۷۷ق، ص۴۷.
  16. ↑ شیخ مفید، الجمل، ۱۴۱۳ق، ص۸۱.
  17. ↑ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۹۷؛ ج۱۸، ص۷۲-۷۳.
  18. ↑ ترمذی، سنن الترمذی، بیروت، ج۵، ص۶۳۳.
  19. ↑ برای اطلاعات بیشتر نگاه کنید به: فقیه ایمانی، حق با علی است، ۱۳۷۷ش، ص۴۹-۵۸.
  20. ↑ ابن تیمیه، منهاج السنه، ۱۴۰۶ق، ج۴، ص۲۳۸.
  21. ↑ امینی، نظرة فی کتاب منهاج السنة النبویة، ص۱۰۴؛ فقیه ایمانی، حق با علی است، ۱۳۷۷ش، ص۹۸.
  22. ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۲۵۱-۲۵۶.
  23. ↑ رضوانی، شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات، ۱۳۸۴ش، ج۱، ص۵۵؛ فقیه ایمانی، حق با علی است، ۱۳۷۷ش، ص۴۸-۴۹.
  24. ↑ طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج ۱، ص۸۸.
  25. ↑ حرعاملی، اثبات الهدی، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۲۹۸؛ طبری، کامل البهائی، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۳۲۵؛ شوشتری، إحقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۳۴۸.
  26. ↑ اسکافی، نقض العثمانیه، ۱۳۷۸ش، ص۲۲۸؛ شجری جرجانی، ترتیب الأمالی الخمیسیة، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۱۸۹.
  27. ↑ شوشتری، إحقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۲۷.
  28. ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۴۱؛ هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ص۸۸۱؛ شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۲.
  29. ↑ اسکافی، المعیار و الموازنة، ۱۴۰۲ق، ص۳۵–۳۶؛ متقی هندی، کنز العمال، ۱۴۰۱ق، ج۱۱، ص۶۱۳.
  30. ↑ ابن مردویه، مناقب علی(ع)، ۱۴۲۴ق، ص۱۱۵.
  31. ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۱۳، ص۱۸۸؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۴۷۲؛ ابن العدیم، بغیة الطلب، بیروت، ج۱، ص۲۹۲.
  32. ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۳۶۱؛ هیثمی، مجمع الزوائد، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۲۳۵.
  33. ↑ حموی الشافعی، فرائد السمطین، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۱۷۷؛ قندوزی، ینابیع المودة، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۱۱؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۴۲؛ گنجی الشافعی، کفایة الطالب، ۱۴۰۴ق، ص۱۸۷؛ ذهبی، میزان الاعتدال، ۱۳۸۲ق، ج۲، ص۳؛ ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۴۱۴؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۴۶.
  34. ↑ قندوزی، ینابیع المودة، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۱۷۳.
  35. ↑ خوارزمی، المناقب، ۱۴۱۱ق، ص۱۷۷؛ ابن طاوس، الطرائف، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۱۰۳.
  36. ↑ ابن مردویه، مناقب علی(ع)، ۱۴۲۴ق، ص۱۱۵؛ علامه حلی، نهج الحق، ۱۹۸۲م، ص۲۲۵؛ اربلی، کشف الغمة، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۱۵۴.
  37. ↑ حاکم نیشابوری، مستدرک الصحیحین، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۱۲۹؛ ابن مردویه، مناقب علی(ع)، ۱۴۲۴ق، ص۱۱۵؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۱۴، ص۳۲۲؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۴۴۹؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۶۰.
  38. ↑ حامدحسین، عبقات الانوار، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۲۲۲.
  39. ↑ علامه حلی، کشف الیقین، ۱۴۱۱ق، ص۴۲۵؛ علامه حلی، نهج الحق، ۱۹۸۲م، ص۳۹۴؛ ابن مغازلی، مناقب أهل البیت(ع)، ۱۴۲۷ق، ص۱۸۹؛ علامه حلی، منهاج الکرامة، ۱۳۷۹ش، ص۹۴.
  40. ↑ ابن قتیبه، الامامه و السیاسه، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۹۸؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۶۲؛ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۴ق، ج۳۸، ص۲۸.
  41. ↑ شیخ مفید، الجمل، ۱۴۱۳ق، ص۴۳۳.
  42. ↑ اربلی، کشف الغمة، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۱۴۷؛ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۴ق، ج۳۳، ص۳۳۲؛ ج۳۸، ص۳۵.
  43. ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۱۳، ص۱۸۸؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۴۷۲؛ ابن العدیم، بغیة الطلب، بیروت، ج۱، ص۲۹۲.
  44. ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۳۶۱؛ هیثمی، مجمع الزوائد، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۲۳۵.
  45. ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۴۱۹.
  46. ↑ ابن أبی‌الحدید، شرح نهج البلاغة، ۱۴۰۴ق، ج۹، ص۸۸.
  47. ↑ ابن جوزی، صید الخاطر، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۹۷.
  48. ↑ سبط بن جوزی، تذکره الخواص، ۱۴۱۸ق، ص۳۵.
  49. ↑ «الصور الأكثر مشاهدة لعام 2012م»، شبکة الامام علی(ع) میدیا.
  50. ↑ فقیه ایمانی، حق با علی است، ۱۳۷۷ش، ص۴۷.
  51. ↑ حرعاملی، إثبات الهداة، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۱۸؛ محدث ارموی، تعلیقات نقض، ۱۳۵۸ش، ج۲، ص۷۱۲؛ سند، الصحابة بین العدالة و العصمة، ۱۴۲۶ق، ص۲۰۳
  52. ↑ تیجانی سماوی، الشیعة هم أهل السنة، ۱۴۲۸ق، ص۱۱۴.
  53. ↑ فخر رازی، تفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۸۰.
  54. ↑ ابن طاوس، الطرائف، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۱۰۴؛ اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۱، ۱۴۳؛ علامه حلی، نهج الحق، ۱۹۸۲م، ص۲۲۴.
  55. ↑ برای نمونه نگاه کنید به: طبرسی، إعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۱۵۹؛ مغنیه، الجوامع و الفوارق، ۱۴۱۴ق، ص۹۲-۹۳.
  56. ↑ فقیه ایمانی، حق با علی است، ۱۳۷۷ش، ص۱۳۷.
  57. ↑ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۴ق، ج۳۸، ص۲۹.
  58. ↑ شیخ مفید، الفصول المختارة، ۱۴۱۳ق، ص۳۳۹.
  59. ↑ شیخ مفید، الفصول المختارة، ۱۴۱۳ق، ص۲۱۱.
  60. ↑ حکیم، الإمامة و أهل البیت(ع)، ۱۴۲۴ق، ص۲۲۵.
  61. ↑ طوسی، تلخیص الشافی، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۲۵۷؛ مغنیه، الجوامع و الفوارق، ۱۴۱۴ق، ص۹۲؛ مجلسی، حق الیقین، تهران، ص۱۳۶؛ سبحانی، رسائل و مقالات، ۱۴۲۵ق، ج۵، ص۳۸۲.
  62. ↑ سند، الصحابة بین العدالة و العصمة، ۱۴۲۶ق، ص۲۰۳.
  63. ↑ ابن عطیه، أبهی المراد، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۸۰۷؛ مقدس اردبیلی، حدیقة الشیعة، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۳۲۷.
  64. ↑ سبحانی، الأضواء، قم، ص۳۸۹؛ بحوث فی الملل و النحل، قم، ج۶، ص۲۷۴.
  65. ↑ فقیه ایمانی، حق با علی است، ۱۳۷۷ش، ص۱۴۵-۱۴۶.
  66. ↑ ابن عطیه، أبهی المراد، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۵۶۹؛ تنکابنی، ضیاء القلوب، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۲۰۳؛ کاشف الغطاء، العقائد الجعفریة، ۱۴۲۵ق، ص۵۳.
  67. ↑ طوسی، تلخیص الشافی، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۱۳۶.
  68. ↑ بزار، مسند البزار، ۱۴۰۹ق، ج ۶، ص۹۸؛ ترمذی، سنن الترمذی، بیروت، ج۵، ص۶۳۳؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج ۴۴، ص۱۲۶.
  69. ↑ فقیه ایمانی، حق با علی است، ۱۳۷۷ش، ص۱۰۱.

یادداشت

  1. ↑ برخی از این مجموعه روایات به شرح ذیل است.
    • «عَلِی مَعَ الْحَقِّ وَالْحَقُّ مَعَ عَلِی وَ لَنْ یتَفَرَّقَا حَتَّی یرِدَا عَلَی الْحَوْضَ یوْمَ الْقِیامَةِ»(ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۴۴۹؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۱۴، ص۳۲۲.)
    • «رَحِمَ اللَهُ عَلِیا اَللَّهُمَّ أَدِرِ الْحَقَّ مَعَهُ حَیثُما دَارَ»(ترمذی، سنن ترمذی، بیروت، ج۵، ص۶۳۲.)
    • «اَلْحَقُّ مَعَ ذَا اَلْحَقُّ مَعَ ذَا».(ابویعلی، مسند أبی‌یعلی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۱۸؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۴۹؛ هیثمی، مجمع الزوائد، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۲۳۵؛ متقی هندی، کنز العمال، ۱۴۰۱ق، ج۱۱، ص۶۲۱.)
    • «لَم یزَل عَلِی بنُ أبی طالِبٍ مَعَ الحَقِّ وَالحَقُّ مَعَهُ حَیثُ کانَ»(ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۴۱۹.)
    • «عَلِی مَعَ الْحَقِّ اَوِ الْحَقُّ مَعَ عَلِی حَیثُمَا دَارَ»(هیثمی، مجمع الزوائد، ۱۴۱۴ق، ج۷ ص۲۳۵.)
    • «عَلِی مَعَ القُرآنِ وَ القُرآنُ مَعَ عَلِی، لَن یفتَرِقا حَتّی یرِدا عَلَی الحَوضَ.»(زمخشری، ربیع الأبرار، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۷۳.)
    • «فَوَاللّه إنَکَ لَعلَی الْحَقِّ وَالْحَقُّ مَعَک»(حاکم نیشابوری، مستدرک الصحیحین، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۱۲۹.)

منابع

  • آمدی، سیف‌الدین، غایة المرام فی علم الکلام، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۳ق.
  • ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغة، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق.
  • ابن تیمیه حرانی، احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعة القدریة، تحقیق محمد رشاد سالم، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة، ۱۴۰۶ق.
  • ابن جوزی، أبوالفرج عبدالرحمن بن علی، صید الخاطر، دمشق، دارالقلم، ۱۴۲۵ق.
  • ابن جوزی، سبط، تذکرة الخواص، قم، منشورات الشریف الرضی، ۱۴۱۸ق.
  • ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، تحقیق دائرة المعرف النظامیة، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
  • ابن حیون، نعمان بن محمد، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار(ع)، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۹ق.
  • ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب، قم، علامه، ۱۳۷۹ق.
  • ابن طاوس، سید رضی‌الدین، الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، قم، نشر خیام، ۱۴۰۰ق.
  • ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق و ذکر فضلها و تسمیة من حلها من الاماثل، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
  • ابن عطیه، جمیل حمود، أبهی المراد فی شرح مؤتمر علماء بغداد، بیروت، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۲۳ق.
  • ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، الإمامة و السیاسة معروف به تاریخ الخلفاء، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۱۰ق.
  • ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت،دار الفکر، ۱۴۰۷ق.
  • ابن مردویه اصفهانی، احمد بن موسی، مناقب علی بن أبی طالب(ع)، قم،‌دار الحدیث، چاپ دوم، ۱۴۲۴ق.
  • ابن مغازلی، علی بن محمد، مناقب أهل البیت(ع)، تهران، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة، ۱۴۲۷ق.
  • ابن‌العدیم، عمر بن احمد، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، تحقیق سهیل زکار، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
  • ابویعلی موصلی، احمد بن علی، مسند أبی یعلی،‌ دمشق،دار المأمون للتراث، تحقیق حسین سلیم أسد، ۱۴۰۴ق.
  • اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، تبریز، بنی هاشمی، ۱۳۸۱ق.
  • اسکافی، محمد بن عبدالله، المعیار و الموازنة فی فضائل الإمام أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب صلوات الله علیهما، بیروت، ۱۴۰۲ق.
  • اسکافی، محمد بن عبدالله، نقض العثمانیة، قم، مکتبة آیة الله المرعشی، ۱۳۷۸-۱۳۸۳ش.
  • امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، ۱۴۱۶ق.
  • امینی، نظرة فی کتاب منهاج السنة النبویة، به کوشش احمد کنانی، تهران، نشر مشعر، بی‌تا.
  • بزار، احمد بن عمرو، البحر الزخار (مسند البزار)، تحقیق محفوظ الرحمن زین الله، بیروت، مؤسسة علوم القرآن، ۱۴۰۹ق.
  • ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، ‌بیروت،‌ دار إحیاء التراث العربی، تحقیق أحمد محمد شاکر، ۱۹۹۸م.
  • تنکابنی، محمد بن عبدالفتاح، ضیاء القلوب، قم، مجمع ذخائر اسلامی، ۱۳۸۲ش.
  • تیجانی سماوی، محمد، الشیعة هم أهل السنة، قم، مؤسسة أنصاریان، چاپ دهم، ۱۴۲۸ق.
  • حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، مستدرک الصحیحین، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا،‌ بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۱ق.
  • حر عاملی، محمد بن حسن، إثبات الهداة، بیروت، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۲۲ق.
  • حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران، مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة، ۱۴۱۱ق.
  • حکیم، سید محمدباقر، الإمامة و أهل البیت(ع) النظریة و الإستدلال، قم، المرکز الإسلامی المعاصر، ۱۴۲۴ق.
  • جوینی، ابراهیم بن محمد، فرائد السمطین فی فضائل المرتضی و البتول و السبطین و الأئمة من ذریتهم(ع)، قم، مؤسسة المحمود، ۱۴۰۰ق.
  • خزاز قمی، علی بن محمد، کفایة الأثر فی النص علی الأئمة الإثنی عشر، قم، انتشارات بیدار، ۱۴۰۱ق.
  • خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق.
  • خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، قم، جامعه مدرسین، چاپ دوم، ۱۴۱۱ق.
  • ذهبی، شمس الدین محمد بن أحمد، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالمعرفة للطباعة والنشر، ۱۳۸۲ق.
  • رضوانی، علی‌اصغر، شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات، تهران، نشر مشعر، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش.
  • زمخشری، جارالله، ربیع الأبرار ونصوص الأخیار بیروت، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۱۲ق.
  • سبحانی، جعفر، الأضواء علی عقائد الشیعة الإمامیة، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، بی‌تا.
  • سبحانی، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، گوناگون.
  • سبحانی، رسائل و مقالات، قم، مؤسسة الإمام الصادق(ع)، چاپ دوم، ۱۴۲۵ق.
  • سند، شیخ محمد، الصحابة بین العدالة و العصمة، قم، لسان الصدق، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
  • شجری جرجانی، یحیی بن حسین، ترتیب الأمالی الخمیسیة، تحقیق محمد حسن محمد حسن إسماعیل، بیروت، ‌دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۲ق.
  • شوشتری، قاضی نورالله، إحقاق الحق و إزهاق الباطل، قم، مکتبة آیة‌الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۹ق.
  • شیخ مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
  • شیخ مفید، محمد بن محمد، الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، ۱۴۱۳ق.
  • شیخ مفید، محمد بن محمد، الفصول المختارة، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، ۱۴۱۳ق.
  • «الصور الأكثر مشاهدة لعام 2012م»، شبکة الامام علی(ع) میدیا، تاریخ بازدید:‌ ۱۸ اسفند ۱۴۰۰ش.
  • طالقانی، محمدنعیم، منهج الرشاد فی معرفة المعاد، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۴۱۱ق.
  • طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
  • طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، تهران، اسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۹۰ق.
  • طبرسی، فضل بن حسن، الإحتجاج، مشهد، نشر المرتضی، ۱۴۰۳ق.
  • طبری، حسن بن علی، کامل البهائی، تعریب محمد شعاع فاخر، قم، المکتبة الحیدریة، ۱۴۲۶.
  • طوسی، محمد بن حسن، تلخیص الشافی، قم، انتشارات المحبین، ۱۳۸۲ش.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف، کشف الیقین فی فضائل أمیر المومنین(ع)، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۴۱۱ق.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف، منهاج الکرامة فی معرفة الإمامة، مشهد، مؤسسة عاشورا، ۱۳۷۹ش.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف، نهج الحق و کشف الصدق، بیروت، دارالکتاب اللبنانی، ۱۹۸۲م.
  • «علی مع الحق و الحق مع علی»، صفحه رسمی سید ابوالفضل سرور در اینستاگرام، تاریخ بازدید: ۱۸ اسفند ۱۴۰۰ش.
  • فخررازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت،‌دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
  • فقیه ایمانی، مهدی، حق با علی است، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۷ش.
  • قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة لذوی القربی، قم، نشر اسوه، چاپ دوم، ۱۴۲۲ق.
  • کاشف‌الغطاء، شیخ جعفر، العقائد الجعفریة، قم، مؤسسة أنصاریان، چاپ سوم، ۱۴۲۵ق. استفاده بیشتر
  • کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
  • گروه معارف و تحقیقات اسلامی، حدیث غدیر، سند گویای ولایت، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع)، چاپ هشتم، بی‌تا.
  • گنجی شافعی، محمد بن یوسف، کفایة الطالب فی مناقب علی بن أبی طالب، تهران،‌دار إحیاء تراث أهل البیت(ع)، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
  • متقی الهندی، علی بن حسام، کنزالعمال فی سنن الأقوال والأفعال، تحقیق: بکری حیانی، صفوة السقا، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ هفتم، ۱۴۰۱ق.
  • مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.
  • مجلسی، محمدباقر، حق الیقین، تهران، انتشارات اسلامیه، بی‌تا.
  • محدث ارموی، میرجلال‌الدین، تعلیقات نقض، تهران، انتشارات انجمن آثار ملی، ۱۳۵۸ش.
  • محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمة، قم،‌ دارالحدیث، ۱۴۲۲ق.
  • مغنیه، محمدجواد، الجوامع و الفوارق بین السنة و الشیعة، بیروت، مؤسسة عزالدین، ۱۴۱۴ق.
  • مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، حدیقة الشیعة، قم، انتشارات انصاریان، چاپ سوم، ۱۳۸۳ش.
  • میرحامدحسین، عبقات الأنوار فی إثبات إمامة الأئمة الأطهار، اصفهان، کتابخانه امیرالمؤمنین، چاپ دوم، ۱۳۶۶ش.
  • میلانی، سید علی، شرح منهاج الکرامة فی معرفة الإمامة، قم، مرکز الحقائق الإسلامیة، ۱۳۸۶ش.
  • هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، قم، الهادی، ۱۴۰۵ق.
  • هیثمی، علی بن أبی‌بکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، تحقیق حسام الدین القدسی، قاهره، مکتبة القدسی، ۱۴۱۴ق.


برگرفته از «https://fa.wikishia.net/w/index.php?title=حدیث_علی_مع_الحق&oldid=1309147»