آیه لیلة المبیت

آیه لیلة المبیت
مشخصات آیه
نام آیه	آیه لیلة المبیت و شراء
واقع در سوره	بقره
شماره آیه	۲۰۷
جزء	۲
اطلاعات محتوایی
شأن نزول	خوابیدن امام علی(ع) در بستر پیامبر در لیلة المبیت
مکان نزول	مدینه
موضوع	اعتقادی
سایر	از فضایل امام علی(ع)

این مقاله دربارهٔ آیه لیلة المبیت است. برای آشنایی با واقعه‌ای با همین نام، مدخل لیلة المبیت را ببینید.

آیه لَیْلَةُ الْمَبیت یا آیه شِراء (بقره: ۲۰۷) دربارهٔ ایثار و فداکاری حضرت علی(ع) در لیلة المَبیت نازل شد که برای حفظ جان پیامبر اسلام(ص) در بستر او خوابید. این آیه کسانی را ستوده است که حاضرند جان خود را در ازای به‌دست‌آوردن رضایت خداوند فدا کنند.

متن و ترجمه آیه

آیه ۲۰۷ سوره بقره به آیه شراء یا اشتراء معروف است: وَ مِنَ النَّاسِ مَن یشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّـهِ وَ اللَّـهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ ﴿۲۰۷﴾ |و از میان مردم كسی است كه جان خود را برای طلب خشنودی خدا می‌فروشد، و خدا نسبت به [این] بندگان مهربان است.

شأن نزول

علامه طباطبایی در المیزان نوشته است:‌ روایات بسیاری حکایت از این دارند که آیه شراء درخصوص لیلةالمبیت نازل شده است. ^[۱] به‌گفته ابن‌ابی‌الحدید عالم معتزلیِ در شرح نهج البلاغه، همه مفسران بر این باورند که این آیه در شأن امام علی(ع) و در ماجرای لیلة المبیت نازل شده است.^[۲] در لیلة المبیت مشرکان قصد داشتند دسته‌جمعی به خانه پیامبر اسلام(ص) در مکه حمله کنند و او را به قتل برسانند. در این شب، امام علی(ع) برای حفظ جان پیامبر در بستر او خوابید و به این ترتیب پیامبر از نقشه مشرکان نجات یافت.^[۳]

البته برخی از علمای اهل سنت با استناد به روایاتی، این آیه را درباره افرادی مانند ابوذر، صُهیب بن سنان،^[۴] عمار یاسر و پدر و مادرش، خَبّاب بن اَرَتّ و بلال حبشی^[۵] دانسته‌اند؛ اما در اعتبار این روایات تردید شده و به‌گفته برخی محققان این روایات از روی تعصب و با انگیزه پوشاندن فضایل امام علی(ع) جعل شده است.^[۶]

نکات تفسیری

آیه شِراء را در توصیف کسانی دانسته‌اند که به‌دنبال رضایت خدایند و حاضرند زندگی خود را برای آن بدهند.^[۷] این افراد در مقابل دسته دیگری قرار دارند که در آیات ۲۰۴ تا ۲۰۶ توصیفشان آمده است؛ یعنی افراد خودخواه، لجوج، معاند و منافقی که خود را خیرخواه نشان می‌دهند، اما هدفشان فساد است.^[۸] به‌گفته علامه طباطبایی، سیاق این آیات نشان می‌دهد که مصادیق این دو گروه در زمان پیامبر وجود داشته‌اند.^[۹] هر چند برخی از مترجمان جمله پایانی آیه (وَالله رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ) را به رأفت الهی در حق این بندگان (کسانی که در پی رضایت خدا هستند) ترجمه کرده‌اند^{[نیازمند منبع]} ولی به نظر علامه طباطبائی، منظور از عبادی که مورد رأفت الهی قرار می‌گیرند دیگر بندگان هستند که به سبب ایثار این گروه از مردمان مشمول رأفت الهی شده‌اند و در حقیقت وجود بندگانی که جانشان را در راه رضای خدا تقدیم می کنند خودش رأفت خدای سبحان در حق بندگان است.^[۱۰]

سه نوع شراء نفس

برخی از مفسران در تفسیر آیه شراء، شرای نفس (فروختن جان) را به سه درجه تقسیم کرده‌اند: شراء نفس به‌سبب ترس از آتش جهنم، شراء نفس به‌جهت اشتیاق به بهشت و شراء نفس برای رضای خدا. اینان بالاترین مرتبه شراء نفس را قسم سوم دانسته‌اند که در آن انسان هیچ چیزی در مقابل آن نمی‌خواهد و خوابیدن امام علی(ع) در بستر پیامبر(ص) در لیلة المبیت را نمونه‌ای برای این قِسم شمرده‌اند.^[۱۱] به‌گفته علامه طباطبایی مراد از فروش جان برای رضایت خدا، این است که این افراد هیچ چیز جز خشنودی او را طلب نمی‌کنند و چیزی را می‌خواهند که خدا می‌خواهد، نه هوای نفسشان.^[۱۲] واژه «یَشْری» در آیه، از مصدر «شِراء» گرفته شده است.^[۱۳] که فروختن معنا می‌دهد.^[۱۴]

پانویس

↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۰۰.
↑ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۲۶۲.
↑ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۶.
↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۵۹۱.
↑ فخر الرازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۵۰.
↑ هاشمی، «بررسی سبب نزول آیه اشترای نفس»، ص۱۵۳.
↑ طالقانی، پرتوی از قرآن، ۱۳۶۲، ج۲، ص۱۰۰.
↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۷۹.
↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۹۸.
↑ طباطبایی ،المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۹۸.
↑ صادقی تهرانی، الفرقان، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۲۲۵و۲۲۶.
↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۹۸.
↑ صادقی تهرانی، الفرقان، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۲۲۵
↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۷۸

منابع

ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغه، تصحیح ابراهیم محمد ابوالفضل، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق.
صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن، قم، فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۶ق.
طالقانی، سیدمحمود، پرتوی از قرآن، تهران، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۶۲ش.
طباطبايی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب العلمیه، ۱۳۷۱ش.
هاشمی، سیده مرضیه، «بررسی سبب نزول آیه اشترای نفس» در فصلنامه سفینه، شماره ۱۳، ۱۳۸۵ش.

[1] طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۰۰.

[2] ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۲۶۲.

[3] طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۶.

[4] طبری، جامع البیان، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۵۹۱.

[5] فخر الرازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۵۰.

[6] هاشمی، «بررسی سبب نزول آیه اشترای نفس»، ص۱۵۳.

[7] طالقانی، پرتوی از قرآن، ۱۳۶۲، ج۲، ص۱۰۰.

[8] مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۷۹.

[9] طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۹۸.

[10] طباطبایی ،المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۹۸.

[11] صادقی تهرانی، الفرقان، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۲۲۵و۲۲۶.

[12] طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۹۸.

[13] صادقی تهرانی، الفرقان، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۲۲۵

[14] مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۷۸

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

ن ب و آیات نام‌دار قرآن
اعتقادی	آیه آمن الرسول • آیه اولی الامر • آیه اسراء • آیة الکرسی • آیه بیعت رضوان • آیه تطهیر • آیه ولایت • آیه خیر البریه • آیه استرجاع • آیه اکمال • آیه انذار • آیه مباهله • آیه امانت • آیه نور • آیه مودت • آیه حفظ • آیه مشیت • آیه فطرت • آیه میثاق • آیه صادقین • آیه ابتلای ابراهیم • آیه لیلة المبیت • آیه اطعام • آیه صلوات • آیه حکومت مستضعفین • آیه جاء الحق • آیه و ان یکاد • آیه نفس مطمئنه • آیه اهل الذکر • آیه تبلیغ • آیه لا تحزن • آیه وسیله • آیات تحدی • آیه استخلاف • آیه خلافت انسان • آیات مهدویت • آیه ود • آیه سأل سائل • آیه شفاء • آیه توبه • آیه توکل • آیه هادی • آیه تبدیل • آیه روح • آیه ملک • آیه سخره • آیه کتمان • آیه عز • آیه رکوب • آیه شهادت • آیه الحاق ذریه • آیه فائزون • آیه اعراف • آیه لا اکراه فی الدین • آیه سحر • آیه بیوت • آیه نصر • آیه سقایة الحاج • آیه نسخ • آیات برائت • آیه خاتمیت • آیه هجرت • آیه علم‌الکتاب • آیه شاهد • آیه بر • آیه سلم • آیه احسان به والدین • آیه کرامت • آیه شعوبیه
فقهی	آیه اخلاص • آیه خمس • آیه تیمم • آیه حجاب • آیه وضو • آیات نشوز • آیه سیف • آیه وصیت • آیه قرض الحسنه • آیه روزه • آیه قصاص • آیه کتمان • آیه نفر • آیه تداین • آیه اولو الارحام • آیه محارم • آیه انفال • آیه حد سرقت • آیه قبله • آیه نسخ • آیه نماز جمعه • آیات ارث • آیه امانات • آیه اعتداء • آیه تهلکه • آیه امتحان • آیه ربا • آیه محاربه • آیه نفی سبیل • آیه قنطار • آیه جزیه • آیه ایلاء • آیه ظهار • آیه حج • آیه اصلاح ذات بین • آیه صلح • آیه تجارت • آیه حذر • آیه عده طلاق • آیه طلاق • آیه نجاست مشرکان • آیه متعه • آیه حرث • آیه حیض • آیه تربص• آیه قصر • آیه جزای فحشا • آیه اخراج • آیه زکات • آیه عدد • آیه الرجال قوامون علی النساء • آیه لعان • آیه جلباب • آیه غیبت • آیه قَذْف • آیه وجوب وفا • آیه کرامت • آیه تحریم • آیه فیء • آیه مجاهدون • آیه خیانت در امانت • آیه نقض قسم • آیه رضاع • آیه جلد • آیه استعاذه • آیه تعاون • آیه کنز • آیه احسان به والدین • آیه لا اکراه فی الدین
اخلاقی	آیه اخوت • آیه اعتصام • آیه نجوا • آیات افک • آیه امن یجیب • آیه اطعام • آیه نبأ • آیه دعوت • آیه مشیت • آیه بر • آیه اصلاح ذات بین • آیه صلح • آیه سلم • آیه تأسی • آیه تخییر • آیه استیذان • آیه کنز • آیه رکوب • آیه ایثار • آیه انفاق • آیه غیبت • آیه احسان به والدین • آیه اذن • آیه مشورت • آیه شورا • آیه خلق عظیم • آیه حکمت
متشابه	آیه مجیء
سایر	بسم الله الرحمن الرحیم • آیه ۳ سوره حمد • ایاک نعبد و ایاک نستعین • آیه ۶ سوره حمد • آیه ۸ سوره مائده • آیه ۲۰۴ سوره اعراف
وابسته	کن فیکون • ذکر یونسیه
قرآن کریم

ن ب و آیات سوره بقره
جزء اول	۷ • ۲۳ • ۲۶ • ۲۷ • ۳۴ • ۳۵ • ۴۰ • ۴۴ • ۴۵ • ۴۷ • ۵۵ • ۹۴ • ۱۱۵ • ۱۲۱ • ۱۲۲
جزء دوم	۱۴۶ • ۱۶۵ • ۱۸۶ • ۱۸۷ • ۱۹۰ • ۲۱۶ • ۲۳۸ • ۲۵۰
جزء سوم	۲۵۸ • ۲۵۹ • ۲۶۱ • ۲۶۴ • ۲۶۸ • ۲۷۱ • ۲۸۶
آیات نامدار	آیة الکرسی • آمن الرسول • ابتلای ابراهیم • اخراج • استرجاع • انفاق • ایلاء • بر • تداین • تربص • تهلکه • توبه • حرث • حیض • خلافت انسان • ربا • رضاع • روزه • سحر • سلم • طلاق • قبله • قصاص • لا اکراه فی الدین • لیلة المبیت • نسخ • وصیت • کتمان • آیه حکمت
داستان‌ها	گاو بنی‌اسرائیل • چهار مرغ ابراهیم

ن ب و آیات اعتقادی قرآن
نامدار	آیه آمن الرسول • آیه اولی‌الامر • آیه اسراء • آیة الکرسی • آیه بیعت رضوان • آیه تطهیر • آیه ولایت • آیه خیر البریه • آیه استرجاع • آیه اکمال • آیه انذار • آیه مباهله • آیه امانت • آیه نور • آیه مودت • آیه حفظ • آیه مشیت • آیه فطرت • آیه میثاق • آیه صادقین • آیه ابتلای ابراهیم • آیه لیلة المبیت • آیه اطعام • آیه برائت • آیه صلوات • آیه حکومت مستضعفین • آیه جاء الحق • آیه و ان یکاد • آیه نفس مطمئنه • آیه اهل الذکر • آیه تبلیغ • آیه لا تحزن • آیه وسیله • آیات تحدی • آیه استخلاف • آیه خلافت انسان • آیات مهدویت • آیه ود • آیه سأل سائل • آیه شفاء • آیه توبه • آیه توکل • آیه هادی • آیه تبدیل • آیه روح • آیه ملک • آیه سخره • آیه کتمان • آیه عز • آیه رکوب • آیه شهادت • آیه الحاق ذریه • آیه فائزون • آیه اعراف• آیه لا اکراه فی الدین • آیه سحر • آیه بیوت • آیه نصر • آیه سقایة الحاج • آیه نسخ • آیات برائت • آیه خاتمیت • آیه هجرت • آیه علم‌الکتاب • آیه شاهد • آیه کرامت • آیه بر • آیه سلم • آیه احسان به والدین
بدون نام	آیه ۲ سوره حمد • آیه ۳ سوره حمد • آیه ۵ سوره حمد • آیه ۶ سوره حمد • آیه ۷ سوره حمد • آیه ۷ سوره بقره • آیه ۲۶ سوره بقره • آیه ۳۴ سوره بقره • آیه ۳۵ سوره بقره • آیه ۵۵ سوره بقره • آیه ۱۱۵ سوره بقره • آیه ۱۲۱ سوره بقره • آیه ۱۵۴ سوره بقره • آیه ۱۶۵ سوره بقره • آیه ۲۱۷ سوره بقره • آیه ۲۵۹ سوره بقره • آیه ۴۹ سوره آل‌عمران • آیه ۱۱۰ سوره آل‌عمران • آیه ۱۶۹ سوره آل‌عمران • آیه ۶۴ سوره نساء • آیه ۵۴ سوره مائده • آیه ۵۶ سوره مائده • آیه ۶۹ سوره مائده • آیه ۲۲ سوره انبیاء • آیه ۵۹ سوره انعام • آیه ۱۰۸ سوره انعام • آیه ۱۲۴ سوره انعام • آیه ۹۶ سوره اعراف • آیه ۱۴۳ سوره اعراف • آیه ۲۰ سوره توبه • آیه ۴۲ سوره یوسف • آیه ۹۷ سوره یوسف • آیه ۱۱ سوره رعد • آیه ۶۷ سوره اسراء • آیه ۶۹ سوره انبیاء • آیه ۱۰۵ سوره انبیاء • آیه ۱۰۷ سوره انبیاء • آیه ۳۲ سوره حج • آیه ۷۷ سوره حج • آیه ۲۰ سوره عنکبوت • آیه ۲۸ سوره سبأ • آیه ۱۸ سوره فاطر • آیه ۳۰ سوره فصلت • آیه ۲۱ سوره حشر • آیه ۴۹ سوره شوری • آیه ۱۴۴ سوره آل‌عمران • آیه ۴۰ سوره حج • آیه ۱۹سوره آل‌عمران • آیه ۳ سوره مائده • آیه ۲ سوره حجرات
آیات فقهی • آیات اخلاقی