ینبع: تفاوت میان نسخه‌ها
جز ویرایش شکلی |
جز ویرایش شکلی |
(بدون تفاوت)
| |
نسخهٔ ۱۷ ژوئن ۲۰۱۹، ساعت ۱۲:۴۹
 موقعیت جغرافیایی شهر ینبع | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور | عربستان |
| استان | مدینه |
| اطلاعات تاریخی | |
| پیشینه اسلام | سال دوم هجری قمری توسط مسلمانان |
| پیشینه تشیع | صدر اسلام |
| مکان‌های تاریخی | کوه رضوی |
یَنبُع شهری در غرب مدینه است که به چشمه‌های فراوان آن شهرت داشته و کوه رَضْویٰ در آن قرار دارد. این شهر در سال دوم هجری به تصرف مسلمانان درآمد.
ینبع پس از رخدادهایی در اختیار امام علی(ع) قرار گرفت و آن حضرت با بهبود زراعت، این منطقه را به موقوفه‌ای برای علویان تبدیل کرد و فرزندان امام حسن(ع) نیز در این منطقه سکنا گزیدند.
پناه آوردن مروان بن حکم به امام سجاد(ع) در این شهر هنگام واقعه حره، و مخفی شدن نفس زکیه در آن منطقه از جمله رخدادهای تاریخی در این منطقه است.
موقعیت
ینبع شهری در ساحل دریای سرخ[۱] از نواحی حجاز[۲] به‌عنوان بخشی از مدینه[۳] و در غرب آن[۴] به فاصله هفت[۵] و یا نُه منزلی[۶] آن قرار گرفته است. برخی مسافت میان آن و مدینه را در حدود چهار روز دانسته‌اند[۷] و امروزه در حدود ۲۲۵ کیلومتر با این شهر فاصله دارد.[۸]
این منطقه در گذشته دارای نخلستان‌ها، زراعت[۹] و چشمه‌های فراوانی(حدود ۱۷۰)[۱۰] بوده است[۱۱] که به سبب فزونی چشمه‌هایی که از زمین می‌جوشید به آن ینبع گفته‌اند[۱۲]
ینبع در مسیر کاروان‌های حج که از سوی مصر[۱۳] و شام[۱۴] به مدینه و مکه در حرکت بودند، قرار داشته است. در غرب این شهر و به فاصله یک منزلی آن کوه رَضْوی قرار دارد.[۱۵]
از چهره‌های شناخته شده این شهر حسن بن قاسم بن محمد است که در سال ۶۶۴ق از ینبع به مغرب رفت.[۱۶] او نیای شرفای علوی مغرب بود که در آن منطقه حکومتی تشکیل دادند.[۱۷]
رخدادهای تاریخی
ینبع در دومین غزوه پیامبر(ص)[۱۸] به نام غزوه ذوالعشیره، در سال دوم هجری قمری، بدون جنگ به دست مسلمانان افتاد.[۱۹] این منطقه توسط پیامبر(ص) به برخی از مسلمانان واگذار شد.[۲۰] آنها تلاش‌های ناموفقی برای زراعت در آن انجام دادند؛ و در همان زمان از سوی امیرمؤمنان(ع) خریداری شد و در آن به کشت و زرع و استخراج آب پرداخت.[۲۱] البته برخی معتقدند که این منطقه از سوی پیامبر(ص)[۲۲] و یا عمر[۲۳] به علی(ع) به صورت اقطاع واگذار گردید.
بعدها سود محصولات این منطقه از سوی امام حسین(ع) در اختیار عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب قرار گرفت و او نیز پس از مدتی این مکان را به معاویه واگذار نمود؛[۲۴] البته برای آل‌علی همچنان در آن منطقه مستقلاتی باقی بود؛ به‌گونه‌ای که امام سجاد(ع) در زمان واقعه حره به ینبع رفت[۲۵] و بنا به نقلی مروان را نیز به همراه خاندان خود به ینبع برد.[۲۶]
عبدالله بن حسن مثنی در عهد سفاح تلاش کرد تا آن را از خلیفه بگیرد[۲۷] و منجر شد که مشاجراتی بین فرزندان علی(ع) بر سر موقوفات ینبع رخ دهد[۲۸] و سرانجام توسط مهدی عباسی به علویان واگذار شد.[۲۹]
نفس زکیه نیز در عهد منصور به منطقه ینبع و کوه رضوی پناه برده و در آنجا مخفی شد[۳۰] به هر حال در منابع از موقوفات فراوان امیرمؤمنان(ع) در این منطقه سخن گفته شده[۳۱] و اکثر اهالی آن را انصار،[۳۲]حسنیان،[۳۳] و زیدیه[۳۴] و البته قبیله جهنیه[۳۵] دانسته‌اند.
پانویس
منابع
- ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
- ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
- ابن حبیب بغدادی، محمد، المنمق فی اخبار قریش، تحقیق خورشید احمد فاروق، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۵ق.
- ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و ...، تحقیق خلیل شحادة، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق.
- احمد، علی صالح، حجاز در صدر اسلام، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، نشر مشعر، ۱۳۷۵ش.
- اصفهانی، ابو الفرج علی بن الحسین، مقاتل الطالبیین، تحقیق سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.
- بغدادی، ابن عبد الحق، صفی الدین عبد المومن، مراصد الإطلاع علی أسماء الأمکنة و البقاع، دارالجیل، بیروت، ۱۴۱۲ق.
- بلاذری، أحمد بن یحیی، فتوح البلدان، بیروت، دار و مکتبة الهلال، ۱۹۸۸م.
- بلعمی، تاریخنامه طبری، تحقیق محمد روشن، تهران، البرز، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش.
- حافظ ابرو، عبدالله بن لطف الله، جغرافیای حافظ ابرو، تحقیق صادق سجادی، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۷۵ش.
- حمیری، محمد بن عبدالمنعم، الروض المعطار فی خبر الأقطار، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون، چاپ دوم، ۱۹۸۴م.
- زرکلی، خیرالدین، الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ هشتم، ۱۹۸۹ق.
- سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، البلدانیات، تحقیق حسام بن محمد قطان، ریاض، دار العطاء، ۱۴۲۲ق.
- سلاوی، احمد، الاستقصاء لاخبار الدول المغرب الاقصی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۸ق.
- سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الأنساب، تحقیق عبد الرحمن بن یحیی المعلمی، حیدرآباد، مجلس دائرة المعارف العثمانیة، ۱۳۸۲ق.
- سمهودی، علی بن احمد، وفاء الوفاء بأخبار دارالمصطفی، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۲۰۰۶م.
- شراب، محمد محمد حسن، المعالم الأثیرة فی السنة و السیرة، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۱ق.
- صالحی شامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۴ق.
- صبری پاشا، ایوب، صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین، ۱۴۲۴ق، قاهره، دارالافاق العربیه، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.
- کحالة، عمر رضا، معجم قبائل العرب القدیمة و الحدیثة، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ هفتم، ۱۴۱۴ق.
- کلبی، هشام بن محمد، الأصنام (تنکیس الأصنام)، تحقیق احمد زکی باشا، تهران، افست، نشر نو، چاپ دوم، ۱۳۶۴ش.
- مسعودی، علی بن الحسین، التنبیه و الإشراف، تصحیح عبدالله اسماعیل الصاوی، قاهرة، دارالصاوی، بی‌تا.
- مسعودی، علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، قم، دارالهجرة، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- مقدسی، محمد بن أحمد، أحسن التقاسیم فی معرفة الأقالیم، قاهرة، مکتبة مدبولی، چاپ سوم، ۱۴۱۱ق.
- واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمی، چاپ سوم، ۱۴۰۹ق.
- یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله، یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۹۵م.
- یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
- ↑ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۶، ص۲۸۳؛ احمد، حجاز در صدر اسلام، ۱۳۷۵ش، ص۹۷.
- ↑ کحاله، معجم قبائل العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۶؛ مقدسی، احسن التقاسیم، ۱۴۱۱ق، ص۲۹.
- ↑ سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج۱۳، ص۵۲۸؛ کلبی، الأصنام، ۱۳۶۴ش، ص۹.
- ↑ صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص: ۱۴۶
- ↑ سخاوی، البلدانیات، ۱۴۲۲ق، ص۲۹۸؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰.
- ↑ مسعودی، التنبیه و الإشراف، قاهره، ص۲۰۳؛ حمیری، الروض المعطار، ۱۹۸۴ق، ص۶۲۱.
- ↑ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶، ج۴، ص۱۶۶.
- ↑ صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۱۴۶.
- ↑ حافظ ابرو، جغرافیا، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۲۱۸.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶، ج۴، ص۱۶۶.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶، ج۴، ص۱۶۶.
- ↑ سخاوی، البلدانیات، ۱۴۲۲ق، ص۲۹۸.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰.
- ↑ بغدادی، مراصد الإطلاع، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۴۸۵؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰.
- ↑ سلاوی، احمد، الاستقصاء، ۱۴۲۸ق، ج1، ص۴۲۷.
- ↑ سلاوی، احمد، الاستقصاء، ۱۴۲۸ق، ج1، ص۴۲۷.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۲۸۱.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۶۶؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۴۰۸.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱،ص۲۰؛ صالحی شامی، سبل الهدی، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۹.
- ↑ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶، ج۴، ص۱۶۶؛ احمد، حجاز در صدر اسلام، ۱۳۷۵ش، ص۹۸.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰.
- ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸ق، ص۲۴؛ بغدادی، مراصد الإطلاع، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۴۸۵.
- ↑ احمد، حجاز در صدر اسلام، ۱۳۷۵ش، ص۹۹.
- ↑ بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۴، ص۷۱۸.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۸۵؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۴، ص۱۱۳.
- ↑ احمد، حجاز در صدر اسلام، ۱۳۷۵ش، ص۹۹.
- ↑ اصفهانی، مقاتل الطالبیین، بیروت، ص۱۸۹.
- ↑ احمد، حجاز در صدر اسلام، ۱۳۷۵ش، ص۹۹.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۷، ص۵۳۵.
- ↑ احمد، حجاز در صدر اسلام، ۱۳۷۵ش، ص۹۸، یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰.
- ↑ ابن جوزی، المنتظم، بیروت، ج۱، ص۱۴۲.
- ↑ ابن‌خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۳۵. یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰.
- ↑ سخاوی، البلدانیات، ۱۴۲۲ق، ص۲۹۸.
- ↑ ابن حبیب، المنمق، ۱۴۰۵ق، ص۱۳۳؛ شراب، المعالم الأثیرة، ۱۴۱۱ق، ص۳۰۱.