مسجد تنعیم
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | محمد بن علی شافعی |
| کاربری | مسجد • میقات |
| مکان | مکه |
| نام‌های دیگر | مسجد عایشه • مسجد عمره |
| وقایع مرتبط | احرام پیامبر(ص) |
| مشخصات | |
| ظرفیت | ۱۵۰۰۰ نفر |
| مساحت | ۶۰۰۰ مترمربع |
| وضعیت | فعال |
| امکانات | وضوخانه • محل غسل و احرام • پارکینگ خودرو |
| معماری | |
| بازسازی | در سال‌های مختلف |
مسجد تَنعیم یا مسجد عایشه و مسجد عُمره از مساجد شهر مکه و یکی از میقات‌های حج است. این مسجد در مسیر مدینه به مکه و در ورودی شهر قرار داشت اما پس از توسعه مکه به آن متصل گردید. گفته شده چون پیامبر(ص) در این مکان، احرام بسته بود، مسجدی در آن بنا نهاده شد. مسجد تنعیم در سال‌های مختلف، مرمت و تجدید بنا شد که گسترده‌ترین بازسازی آن، در دوره حکومت فهد بن عبدالعزیز پادشاه سعودی صورت گرفت و وسعت آن به ۶۰۰۰ متر مربع افزایش یافت. این مسجد، امروزه محل احرام‌بستن مردم مکه و حج‌گزارانی است که قصد مناسک حج عمره را دارند. قبرستان شهدای واقعه فخ در نزدیکی مسجد تنعیم قرر دارد.
اهمیت و جایگاه
مسجد تنعیم نزدیک‌ترین میقات برای مردم مکه و زائران خانه خداست که از آنجا برای عمره، احرام می‌بندند.[۱] این مسجد در منطقه تنعیم یا نُعمان و میان دو کوه به نام ناعم و نعیم واقع شده است.[۲] دلیل نام‌گذاری مسجد تنعیم به این اسم، وجود درختی به همین نام در این منطقه بوده است.[۳]
گفته شده بانی مسجد، محمد بن علی شافعی است[۴] و در مکان احرام پیامبر(ص) در مراسم حجةالوداع، مسجد را بنا نهاد و نام آن را تنعیم گذارد.[۵] این مسجد به "مسجد عایشه" نیز شهرت دارد؛ زیرا در روایتی آمده است که رسول خدا به همسرش عایشه دستور داد تا به‌همراه برادرش عبدالرحمن بن ابوبکر از این محل مُحرِم شوند.[۶] چون حج‌گزاران برای انجام عمره مفرده از این مسجد مُحرِم می‌شوند و اینکه بنا بر نقلی پیامبر(ص) از این مکان، احرام بست به "مسجد عمره" نیز مشهور است.[۷]
بازسازی‌ها
مسجد تنعیم بارها تجدید بنا و بازسازی شده است. والی مکه در سال ۲۴۰ق مسجد را ترمیم کرد و بر چاهی که داخل آن بود، گنبدی بنا نهاد.[۸]
کتیبه‌ای بر جای مانده در مسجد نشان می‌دهد که بازسازی مسجد در سال ۳۱۰ق به‌دست مقتدر عباسی صورت گرفته و در آن به مسجد عایشه تصریح شده است.[۹]
ابوالنصر استرآبادی از ایرانیانی بود که هنگام ورود به مکه در سال ۴۶۶ق به تعمیر مسجد پرداخت و برای این که به یادگار بماند، نامش را روی سنگی در دیوار شرقی مسجد نوشت.[۱۰]
کتیبه سنگی دیگری هم در مسجد موجود است که تجدید بنای آن را در سال ۶۱۹ق توسط ابوالمظفر صلاح‌الدین یوسف نشان می‌دهد.[۱۱]
رسول جعفریان به مرمت مسجد تنعیم در دوره عثمانی اشاره می‌کند که بازسازی صورت گرفته، ولی مسجد در آن دوران فاقد سقف بوده است. دیگر بازسازی در سال ۱۳۹۸ق بوده که زیبا و شکیل انجام شد و وسعت آن به ۱۲۰۰ متر رسید.[۱۲]
اساسی‌ترین توسعه و بازسازی در دوران فهد بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی صورت گرفت که مسجد را از نو ساختند و مساحتش را به ۶۰۰۰ متر مربع افزایش دادند.[۱۳]
ویژگی‌ها
مسجد تنعیم ابتدا در مسیر مدینه به مکه و در ورودی شهر قرار داشت اما با توسعه مکه، اکنون در داخل شهر واقع شده است.[۱۴]
مساحت مسجد ۶۰۰۰ متر مربع است و امکان نمازگزاردن ۱۵۰۰۰ نفر در آن وجود دارد. مکان اصلی مسجد با مکان‌های پیرامونی آن نظیر وضوخانه، محل غسل و احرام و پارکینگ خودرو از خدماتی است که در کنار مسجد، حدود ۸۴۰۰۰ متر مربع برآوُرد شده است.[۱۵] مسجد تنعیم دقیقاً در مرز حرم واقع شده و ستون‌هایی در وسط و کنار خیابان مسجد برای این امر، علامت‌گذاری شده‌اند.[۱۶]
در نزدیکی این مسجد، قبرستان شهدای فخ واقع شده است.[۱۷]
پانویس
- ↑ حسنی، سیری در اماکن سرزمین وحی، ۱۳۷۱ش، ص۱۲۹.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۹ش، ص۱۷۷.
- ↑ شریفی، نماد و رمزواره‌های حج، ص۶۵۶.
- ↑ حمو، معرفی اماکن مکه مکرمه، ۱۳۹۱ش، ص۷۵.
- ↑ قائدان، درسنامه اماکن مذهبی مکه مکرمه و مدینه منوره، ۱۳۹۰ش، ص۸۱.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۴ق، ج۱۱، ص۲۱۷.
- ↑ شریفی، نماد و رمزواره‌های حج، ص۶۵۶.
- ↑ قائدان، درسنامه اماکن مذهبی مکه مکرمه و مدینه منوره، ۱۳۹۰ش، ص۸۱.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۹ش، ص۱۷۷و۱۷۸.
- ↑ تنعیم، سایت نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، ۱۳۹۳ش.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۹ش، ص۱۷۷و۱۷۸.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۹ش، ص۱۷۷و۱۷۸.
- ↑ قائدان، درسنامه اماکن مذهبی مکه مکرمه و مدینه منوره، ۱۳۹۰ش، ص۸۱و۸۲.
- ↑ حسنی، سیری در اماکن سرزمین وحی، ۱۳۷۱ش، ص۱۲۹.
- ↑ حمو، معرفی اماکن مکه مکرمه، ۱۳۹۱ش، ص۷۵.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۹ش، ص۱۷۸.
- ↑ قائدان، درسنامه اماکن مذهبی مکه مکرمه و مدینه منوره، ۱۳۹۰ش، ص۸۲.
یادداشت
منابع
- تنعیم، سایت نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، تاریخ انتشار: ۲۱ تیر ۱۳۹۳ش.
- جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۹ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، آل‌البیت، ۱۴۱۴ق.
- حسنی، علی‌اکبر، سیری در اماکن سرزمین وحی، تهران، بعثه مقام معظم رهبری معاونت آموزش و تحقیقات، ۱۳۷۱ش.
- حمو، محمود محمد، معرفی اماکن مکه مکرمه، ترجمه: مرتضی حسینی فاضل، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۱ش.
- شریفی، مجتبی، نماد و رمزواره‌های حج، تهران، نشر مشعر.
- قائدان، اصغر، درسنامه اماکن مذهبی مکه مکرمه و مدینه منوره، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۰ش.