محسن بن علی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها
imported>Mgolpayegani |
imported>Mgolpayegani |
||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
{{ستون-شروع|2}} | {{ستون-شروع|2}} | ||
#[[احمد بن محمد بن حنبل|احمد حنبل]] (م ۲۴۱ق) در [[مسند احمد|مسند]].<ref> أحمد بن حنبل، مسند، ج۱، ص۹۸</ref> | #[[احمد بن محمد بن حنبل|احمد حنبل]] (م ۲۴۱ق) در [[مسند احمد|مسند]].<ref> أحمد بن حنبل، مسند، ج۱، ص۹۸</ref> | ||
# [[محمد بن اسماعیل بن ابراهیم بن مغیرة بخاری جعفی|بخاری]] (م ۲۵۶ق) در [[الادب المفرد]].<ref> الأدب المفرد، ص۱۷۷</ref> | # [[محمد بن اسماعیل بن ابراهیم بن مغیرة بخاری جعفی|بخاری]] (م ۲۵۶ق) در [[الادب المفرد]].<ref>بخاری، الأدب المفرد، ص۱۷۷</ref> | ||
#[[عبداﷲ بن مسلم دینوری|ابن قتیبه]] (م۲۷۶ ق) در [[المعارف]].<ref>المعارف، ص۲۱۱ </ref> | #[[عبداﷲ بن مسلم دینوری|ابن قتیبه]] (م۲۷۶ ق) در [[المعارف]].<ref>ابن قتیبة، المعارف، ص۲۱۱ </ref> | ||
#[[احمد بن یحیی بن جابر بن داوود بلاذری|بلاذری]] (م۲۷۹ ق) در [[انساب الاشراف]].<ref>انساب الاشراف، ج۲، ص۴۱۱، ج۳، ص۳۶۱</ref> | #[[احمد بن یحیی بن جابر بن داوود بلاذری|بلاذری]] (م۲۷۹ ق) در [[انساب الاشراف]].<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۴۱۱، ج۳، ص۳۶۱</ref> | ||
#[[محمد بن احمد دولابی|دولابی]] (م۳۱۰ ق) [[الذریة الطاهرة]].<ref> الذریة الطاهره، ص۶۱-۶۲</ref> | #[[محمد بن احمد دولابی|دولابی]] (م۳۱۰ ق) [[الذریة الطاهرة]].<ref>دولابی، الذریة الطاهره، ص۶۱-۶۲</ref> | ||
#[[محمد بن جریر بن یزید طبری|طبری]] (م۳۱۰ ق) [[تاریخ الرسل و الملوک]].<ref> تاریخ طبری، ج۴، ص۱۱۸</ref> | #[[محمد بن جریر بن یزید طبری|طبری]] (م۳۱۰ ق) [[تاریخ الرسل و الملوک]].<ref>طبری، تاریخ طبری، ج۴، ص۱۱۸</ref> | ||
#[[محمد بن حبٌان ابن حبٌان تَمیمی بُستی|ابن حبان بستی]] (م۳۵۴ق) در کتاب [[الثقات]].<ref> ابن حبان | #[[محمد بن حبٌان ابن حبٌان تَمیمی بُستی|ابن حبان بستی]] (م۳۵۴ق) در کتاب [[الثقات]].<ref> ابن حبان بستی، الثقات، ج۲، ص۱۴۲</ref> | ||
#[[حاکم نیشابوری]] (م۴۰۵ق) در [[المستدرک علی الصحیحین]].<ref>المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۶۵ و ۱۶۸</ref> | #[[حاکم نیشابوری]] (م۴۰۵ق) در [[المستدرک علی الصحیحین]].<ref>حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۶۵ و ۱۶۸</ref> | ||
#.[[ابن حزم اندلسی]] (م۴۵۶ ق) در [[جمهره انساب العرب]].<ref>ابن | #.[[ابن حزم اندلسی]] (م۴۵۶ ق) در [[جمهره انساب العرب]].<ref>ابن حزم، جمهره انساب العرب، ص ۱۶.</ref> | ||
#[[احمد بن حسین بیهقی|بیهقی]] (م۴۵۸ ق) در [[السنن الکبری]].<ref>بیهقی،السنن الکبری، ج۶، ص۱۶۶، ج۷، ص۶۳</ref> | #[[احمد بن حسین بیهقی|بیهقی]] (م۴۵۸ ق) در [[السنن الکبری]].<ref>بیهقی،السنن الکبری، ج۶، ص۱۶۶، ج۷، ص۶۳</ref> | ||
#[[یوسف بن عبدالله بن محمد بن عبدالبر ابن عاصم نَمری|ابن عبد البر]] قرطبی (م۴۶۳ ق) در [[الاستیعاب فی معرفة الاصحاب|استیعاب]].<ref> ابن عبد البر، ج۴، ص۴۴۸</ref> | #[[یوسف بن عبدالله بن محمد بن عبدالبر ابن عاصم نَمری|ابن عبد البر]] قرطبی (م۴۶۳ ق) در [[الاستیعاب فی معرفة الاصحاب|استیعاب]].<ref> ابن عبد البر، استیعاب، ج۴، ص۴۴۸</ref> | ||
#[[شهرستانی]](م۵۴۸ق) در [[ملل و نحل]].<ref> شهرستانی، الملل والنحل، ج۱، ص۷۷ </ref> | #[[شهرستانی]](م۵۴۸ق) در [[ملل و نحل]].<ref> شهرستانی، الملل والنحل، ج۱، ص۷۷ </ref> | ||
#[[ابن عساکر دمشقی]] (م۵۷۱ ق) در [[تاریخ دمشق]] در شرح حال امام حسن و امام حسین.<ref> ابن عساکر، ترجمة الإمام الحسن بن علی بن أبی طالب علیهما السلام من تاریخ مدینه مشق. ص۱۶</ref> | #[[ابن عساکر دمشقی]] (م۵۷۱ ق) در [[تاریخ دمشق]] در شرح حال امام حسن و امام حسین.<ref> ابن عساکر، ترجمة الإمام الحسن بن علی بن أبی طالب علیهما السلام من تاریخ مدینه مشق. ص۱۶</ref> | ||
#ابن عساکر، ترجمة الإمام الحسین علیه‌السلام من تاریخ.<ref>مدینة دمشق، ص۲۸، ۲۹</ref> | #ابن عساکر، ترجمة الإمام الحسین علیه‌السلام من تاریخ.<ref>ابن عساکر، مدینة دمشق، ص۲۸، ۲۹</ref> | ||
#[[ابن اثیر]](م۶۳۰ ق) در [[اسد الغابه]].<ref>ابن اثیر, اسد الغابة، ج۴، ص۳۰۸</ref> و در کامل<ref> ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص۳۹۷</ref> | #[[ابن اثیر]](م۶۳۰ ق) در [[اسد الغابه]].<ref>ابن اثیر, اسد الغابة، ج۴، ص۳۰۸</ref> و در کامل<ref> ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص۳۹۷</ref> | ||
#سبط ابن الجوزی (م۶۵۴ق) در [[تذکرة الخواص]].<ref> سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ص۵۷</ref> | #سبط ابن الجوزی (م۶۵۴ق) در [[تذکرة الخواص]].<ref> سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ص۵۷</ref> | ||
#[[محب الدین طبری]] (م۶۹۴ ق) [[ذخائر العقبی]].<ref> طبری، احمد بن عبد الله، ذخائر العقبی، ص۱۱۹</ref> | #[[محب الدین طبری]] (م۶۹۴ ق) [[ذخائر العقبی]].<ref> طبری، احمد بن عبد الله، ذخائر العقبی، ص۱۱۹</ref> | ||
#ابوالفداء(م۷۳۲ق) در المختصر فی اخبار البشر.<ref> المختصر فی اخبار البشر، ج۱، ص۲۵۲</ref> | #ابوالفداء(م۷۳۲ق) در المختصر فی اخبار البشر.<ref>ابوالفداء، المختصر فی اخبار البشر، ج۱، ص۲۵۲</ref> | ||
#شهاب الدین نویری (م۷۳۳ ق) در [[نهایة الارب]].<ref> نویری، احمد بن شهاب، نهایة الارب(فارسی)، ج۵، ۲۵۷–۲۵۸</ref> | #شهاب الدین نویری (م۷۳۳ ق) در [[نهایة الارب]].<ref> نویری، احمد بن شهاب، نهایة الارب (فارسی)، ج۵، ۲۵۷–۲۵۸</ref> | ||
# شمس الدین ذهبی (م۷۴۸ ق) در [[سیر اعلام النبلاء]].<ref> ذهبی، ج۳، ص۴۲۵</ref> | # شمس الدین ذهبی (م۷۴۸ ق) در [[سیر اعلام النبلاء]].<ref> ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۴۲۵</ref> | ||
#[[ابن کثیر]] (م ۷۷۴ ق) [[البدایة و النهایة]].<ref> ابن کثیر، البدایة والنهایة، ج۷، ص۳۶۷.</ref> | #[[ابن کثیر]] (م ۷۷۴ ق) [[البدایة و النهایة]].<ref> ابن کثیر، البدایة والنهایة، ج۷، ص۳۶۷.</ref> | ||
#[[محمد بن یوسف بن الحسن بن محمد الزرندی|زرندی]] (م۷۵۰ ق) در [[نظم درر السمطین (کتاب)|نظم درر السمطین]].<ref> | #[[محمد بن یوسف بن الحسن بن محمد الزرندی|زرندی]] (م۷۵۰ ق) در [[نظم درر السمطین (کتاب)|نظم درر السمطین]].<ref> زرندی، نظم درر السمطین، ص۳۷</ref> | ||
#هیثمی (م۸۰۷ ق) در مجمع الزوائد.<ref>هیثمی، ج ۸، ص۵۲ </ref> | #هیثمی (م۸۰۷ ق) در مجمع الزوائد.<ref>هیثمی، مجمع الزوائد، ج ۸، ص۵۲ </ref> | ||
#[[ابن حجر عسقلانی]](م۸۵۲ ق) در [[الاصابه]].<ref> ابن حجر عسقلانی، الاصابة، ج۶، ص۱۹۱</ref> | #[[ابن حجر عسقلانی]] (م۸۵۲ ق) در [[الاصابه]].<ref> ابن حجر عسقلانی، الاصابة، ج۶، ص۱۹۱</ref> | ||
#[[ابن دمشقی]] (م۸۷۱ ق) در [[جواهر المطالب]].<ref> ابن دمشقی، ج۲، ص۱۲۱</ref> | #[[ابن دمشقی]] (م۸۷۱ ق) در [[جواهر المطالب]].<ref> ابن دمشقی، ج۲، ص۱۲۱</ref> | ||
#[[صالحی شامی]] (م۹۴۲ ق) در [[سبل الهدی و الرشاد]].<ref> شامی، ج ۶، ص۳۵۸، ج۱۱، ص۵۰، ۵۵</ref> | #[[صالحی شامی]] (م۹۴۲ ق) در [[سبل الهدی و الرشاد]].<ref> شامی، سبل الهدی و الرشاد، ج ۶، ص۳۵۸، ج۱۱، ص۵۰، ۵۵</ref> | ||
#[[سلیمان بن ابراهیم قندوزی|قندوزی]] (م۱۲۹۴ ق)در[[ینابیع المودة]].<ref> قندوزی، ج۲، ص۶۷، ۱۴۲</ref> | #[[سلیمان بن ابراهیم قندوزی|قندوزی]] (م۱۲۹۴ ق) در [[ینابیع المودة]].<ref> قندوزی، ینابیع المودة، ج۲، ص۶۷، ۱۴۲</ref> | ||
# صفوری شافعی نزهة المجالس و منتخب النفائس.<ref>نزهة المجالس ومنتخب النفائس، ج ۲ ص ۱۷۷ </ref> | # صفوری شافعی در نزهة المجالس و منتخب النفائس.<ref>صفوری شافعی، نزهة المجالس ومنتخب النفائس، ج ۲ ص ۱۷۷ </ref> | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
نسخهٔ ۱۷ فوریهٔ ۲۰۱۸، ساعت ۱۰:۲۴
| نام | محسن بن علی بن ابی طالب |
|---|---|
| درگذشت | پس از رحلت پیامبر(ص) - سال ۱۱ هجری |
| مدفن | بنا بر نقلی در خانه امام علی(ع) |
| پدر | امام علی(ع) |
| مادر | فاطمه زهرا(س) |
| طول عمر | بنابر اعتقاد شیعیان قبل از تولد سقط شده است. |
| امامزادگان مشهور | |
| عباس بن علی • زینب کبری • فاطمه معصومه • سید محمد • شاهچراغ • سیده نفیسه سایر امامزادگان | |
محسن بن علی(ع) پنجمین فرزند حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) که قبل از تولد، هنگام هجوم طرفداران خلافت ابوبکر به خانه حضرت علی(ع) برای بیعت گرفتن از او، سقط شد و به شهادت رسید. تاریخ دقیق شهادت وی مشخص نیست ولی بنابر گزارش‌های تاریخی با فاصله چهل روز یا بیشتر بعد از رحلت پیامبر(ص) اتفاق افتاده‌است.
معرفی
براساس برخی روایات، پیامبر(ص) نام پسر سوم فاطمه زهرا (س) را محسن نهاد.[۱]
با توجه به عقیده شیعه که محسن قبل از تولد از دنیا رفته، منابع شیعی تنها از زمان شهادت وی یاد کرده و به تولد او نپرداخته‌اند؛ اما دانشمندان اهل سنت درباره ولادت و وفات محسن دو گونه نظر داده‌اند؛ شمار اندکی از آنان ولادت و وفات او را در حیات رسول اکرم(ص) دانسته‌اند. اما اکثر منابع آنان درباره زمان ولادت او سکوت کرده و فقط خبر درگذشت او در کودکی را آورده‌اند، این مطلب از عبارات آنان به‌دست می‌آید، به عنوان مثال:
ابن حزم، ابن حجر، ابو الفداء و قندوزی عبارت «مات صغیرا» (در کودکی مرد)[۲]
ابن دمشقی و ابن کثیر با عبارت «مات و هو صغیر» (درگذشت در حالی که کوچک بود)[۳]
طبری و ابن اثیر با عبارت «توفی صغیرا» (در کودکی در گذشت)[۴]
ابن قتیبه و احمد طبری با لفظ «فهلک و هو صغیر» (در کودکی از دنیا رفت)[۵] و «هلک صغیرا» (در کودکی مرد)[۶]
سبط بن الجوزی با واژه «مات طفلا» [۸]
صالحی شامی و ابن صباغ مالکی با عبارت «مات سقطا» (در کودکی سقط شد)[۹]
در هیچ یک از این منابع عبارت «فی حیاه النبی» وجود ندارد. عبارات منقول حتی بر مرده به دنیا آمدن محسن نیز دلالت دارد. تنها ابن حزم عبارت «مات صغیرا جدا إثر ولادته»[۱۰] را آورده است که حداکثر بر زنده به دنیا آمدن او دلالت دارد. از الفاظ به کار رفته در عبارات ایشان بر نمی‌آید که ولادت و وفات محسن در حیات رسول الله (ص) بوده است یا بعد از آن.
محسن در منابع
در اکثر منابع تاریخی و نسب شناسی شیعی و اهل سنت، از محسن یاد شده و احادیث و گزارش‌های تاریخی زیادی اصل وجود چنین شخصیتی را ثابت دانسته‌اند، اگر چه بین منابع شیعی و اهل سنت در هنگام تولد و نحوه وفات وی اختلاف است.
منابع شیعی
منابع شیعی، علت شهادت محسن بن علی (ع) را سقط شدن دانسته‌اند؛ اما در کیفیت، زمان و مسبب آن اختلاف دارند. منابع شیعه قریب به اتفاق نام محسن را به‌عنوان فرزند حضرت فاطمه(س) آورده‌اند، که برخی از آنها عبارتند از:
- یعقوبی (م۲۹۲ ق) در تاریخ یعقوبی.[۱۱]
- مسعودی (م۳۴۶ ق) در مروج الذهب.[۱۲]
- محمد بن سلیمان کوفی (زنده در سال ۳۰۰ ق) در کتاب مناقب امیرالمؤمنین.[۱۳]
- خصیبی (م۳۳۴ ق) در الهدایة الکبری.[۱۴]
- قاضی نعمان صاحب دعائم (م۳۶۳ ق) در شرح الاخبار.[۱۵]
- شیخ مفید (م ۴۱۳ق) الارشاد.[۱۶]
- علی بن محمد علوی عمری (م حدود ۴۶۰ ق) در المجدی فی انساب الطالبیین.[۱۷]
- طبرسی (م۵۴۸ ق) در اعلام الوری.[۱۸]
- ابن شهر آشوب (م ۵۸۸ق) مناقب آل ابی طالب.[۱۹]
- اربلی (م۶۹۳ق) در کشف الغمة فی معرفة الائمة.[۲۰]
منابع اهل سنت
منابع اهل سنت که محسن را جزء فرزندان حضرت فاطمه (س) شمرده‌اند عبارتند از:
- احمد حنبل (م ۲۴۱ق) در مسند.[۲۱]
- بخاری (م ۲۵۶ق) در الادب المفرد.[۲۲]
- ابن قتیبه (م۲۷۶ ق) در المعارف.[۲۳]
- بلاذری (م۲۷۹ ق) در انساب الاشراف.[۲۴]
- دولابی (م۳۱۰ ق) الذریة الطاهرة.[۲۵]
- طبری (م۳۱۰ ق) تاریخ الرسل و الملوک.[۲۶]
- ابن حبان بستی (م۳۵۴ق) در کتاب الثقات.[۲۷]
- حاکم نیشابوری (م۴۰۵ق) در المستدرک علی الصحیحین.[۲۸]
- .ابن حزم اندلسی (م۴۵۶ ق) در جمهره انساب العرب.[۲۹]
- بیهقی (م۴۵۸ ق) در السنن الکبری.[۳۰]
- ابن عبد البر قرطبی (م۴۶۳ ق) در استیعاب.[۳۱]
- شهرستانی(م۵۴۸ق) در ملل و نحل.[۳۲]
- ابن عساکر دمشقی (م۵۷۱ ق) در تاریخ دمشق در شرح حال امام حسن و امام حسین.[۳۳]
- ابن عساکر، ترجمة الإمام الحسین علیه‌السلام من تاریخ.[۳۴]
- ابن اثیر(م۶۳۰ ق) در اسد الغابه.[۳۵] و در کامل[۳۶]
- سبط ابن الجوزی (م۶۵۴ق) در تذکرة الخواص.[۳۷]
- محب الدین طبری (م۶۹۴ ق) ذخائر العقبی.[۳۸]
- ابوالفداء(م۷۳۲ق) در المختصر فی اخبار البشر.[۳۹]
- شهاب الدین نویری (م۷۳۳ ق) در نهایة الارب.[۴۰]
- شمس الدین ذهبی (م۷۴۸ ق) در سیر اعلام النبلاء.[۴۱]
- ابن کثیر (م ۷۷۴ ق) البدایة و النهایة.[۴۲]
- زرندی (م۷۵۰ ق) در نظم درر السمطین.[۴۳]
- هیثمی (م۸۰۷ ق) در مجمع الزوائد.[۴۴]
- ابن حجر عسقلانی (م۸۵۲ ق) در الاصابه.[۴۵]
- ابن دمشقی (م۸۷۱ ق) در جواهر المطالب.[۴۶]
- صالحی شامی (م۹۴۲ ق) در سبل الهدی و الرشاد.[۴۷]
- قندوزی (م۱۲۹۴ ق) در ینابیع المودة.[۴۸]
- صفوری شافعی در نزهة المجالس و منتخب النفائس.[۴۹]
شهادت
نحوه شهادت
بسیاری از منابع شهادت محسن را مصادف با حمله به بیت حضرت زهرا(س) در جریان بیعت گرفتن از حضرت علی(ع) دانسته‌اند. شهرستانی (م ۵۴۸ق) در کتاب الملل و النحل به نقل از ابراهیم بن سیار معروف به نظام (م۲۳۰ ق) یکی از بزرگان معتزله نقل می‌کند که ضربه در به پهلوی فاطمه(س) در آن روز موجب سقط محسن شد، وی می‌گوید:
- ضرب بطن فاطمه یوم البیعه حتی القت الجنین من بطنها وکان یصیح احرقوا دارها بمن فیها[۵۰]
- روز بیعت چنان بر شکم فاطمه زدند که بچه‌اش سقط شد و فریاد می‌زد: خانه‌اش را با هر کس داخل آن است بسوزانید!
نظام به دلیل این عقیده و برخی عقاید دیگر از سوی برخی از اهل سنت تکفیر شده است.[۵۱]
همچنین ابن ابی الحدید نیز در داستان مناظره با استادش ابوجعفر نقیب به سقط محسن در جریان بیعت اشاره می‌کند.[۵۲]
بنابراین سقط محسن در جریان بیعت‌خواهی طرفداران ابوبکر از علی(ع) پس از رحلت رسول خدا(ص) بوده است.
تاریخ شهادت
تاریخ دقیق شهادت محسن مشخص نیست. ولی با تفحص در گزارش‌های تاریخی می‌توان نتیجه گرفت، این واقعه پس از رحلت پیامبر(ص) با فاصله یک ماه یا بیشتر صورت گرفته‌است. بدین جهت آنچه مشهور است که هجوم به خانه حضرت علی(ع) با فاصله چند روزه از رحلت رسول اکرم (ص) اتفاق افتاده، صحیح نمی‌باشد.
این اشتباه از آنجا ناشی شده که طبق گزارش‌های تاریخی، هجوم به بیت فاطمه (س) چند بار اتفاق افتاده‌است. در هجوم اول درگیری صورت نگرفته تا منجر به شهادت محسن شود. بعضی با تصور اینکه در هجوم اول، جریان آتش زدن درب خانه اتفاق افتاده شهادت محسن را چند روز پس از رحلت پیامبر (ص) دانسته‌اند.
با این تعبیر ایام محسنیه که در اوایل ربیع الاول گرفته می‌شود با گزارش‌های تاریخی تطبیق ندارد. دلایلی برای اثبات این موضوع وجود دارد؛ از جمله تحرکات اجتماعی و سیاسی حضرت زهرا(س) که نشان از عدم بیماری ایشان است و همچنین برگشت سپاه اسامه بن زید و ربط آن به حمله به خانه حضرت علی (ع).
محل دفن
هیچ‌یک از منابع معتبر و دست اول تاریخی و مقاتل، به محل دفن حضرت محسن(ع)اشاره نکرده‌اند.اما در روایتی آمده است که حضرت علی(ع) به فضه خادم حضرت زهرا فرمود بدن محسن را در آستانه خانه دفن کند.[۵۳]
عذاب قاتل وی
ابن قولویه در کامل الزیارات حدیثی نقل می‌کند که طبق آن، اولین شخص از اولاد رسول خدا (ص) که در قیامت به پرونده‌اش رسیدگی می‌شود محسن است، سپس قاتلش مورد مواخذه قرار می‌گیرد. پس از آن نوبت به قنفذ می‌رسد.[۵۴]
جستارهای وابسته
پانویس
الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود
منابع
- ابن ابی الحدید(م۶۵۶ق), شرح نهج البلاغة، تحقیق حمحد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ط۲,دار احیاء الکتب العربیه, قاهره, ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م افست قم ۱۴۰۴ق.
- ابن اثیر, عز الدین علی بن ابی الکرم (م۶۳۰ق)، اسد الغابة فی معرفه الصحابه، تهران، اسماعیلیان, بی‌تا.
- ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر-دار بیروت، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م.
- ابن حبان بستی (م ۳۵۴ق)، کتاب الثقات، چاپ أول، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیة، (مجلس دائرة المعارف العثمانیة. بحیدر آباد الدکن الهند)، ۱۳۹۳ق.
- ابن حجر، احمد بن علی العسقلانی (م۸۵۲ق)، الاصابة فی تمییز الصحابه، تحقیق، الشیخ عادل احمد عبد الموجودالشیخ علی محمد معوض, بیروت، ط۱، دارالکتب العلمیه, ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
- ابن حزم، ابومحمد علی بن احمد بن حزم الاندلسی (م۴۵۶)، جمهرة انساب العرب، تحقیق لجنه من العلماء، ط ۱، بیروت، دار الکتب العلملیه، ۱۴۰۳ ق/۱۹۸۳ م.
- ابن دمشقی، شمس الدین أبی البرکات محمد بن أحمد الدمشقی الباعونی الشافعی (م ۸۷۱ ه)، جواهر المطالب فی مناقب الإمام علی بن أبی طالب علیه‌السلام، تحقیق: الشیخ محمد باقر المحمودی، قم، مجمع إحیاء الثقافة الاسلامیة، الطبعة الأولی، ۱۴۱۵ق.
- ابن شهر آشوب, محمد بن علی مازندرانی (م۵۸۸ه)، مناقب آل ابی طالب، تحقیق لجنه من اساتذه النجف, نجف، مکتبه الحیدریه,۱۳۷۶ق/۱۹۵۶م.
- ابن صباغ، علی بن محمد بن أحمد المالکی المکی (م ۸۵۵ هق) الفصول المهمة فی معرفة الأئمة، تحقیق: علیه سامی الغریری، قم،دار الحدیث، ۱۳۷۹ ش، ص۱۲۵.
- ابن عبد البر، یوسف بن عبد الله قرطبی، (م۴۶۳ق)، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، تحقیق, الشیخ علی محمد معوض-الشیخ عادل احمد عبد الموجود، ط۱، بیروت، دار الکتب العلمیه, ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
- ابن عساکر، الحافظ أبی القاسم علی بن الحسن بن هبة الله الشافعی المعروف بابن عساکر(م ۵۷۱ ق)، ترجمة الإمام الحسن بن علی بن أبی طالب علیهما السلام من تاریخ مدینه مشق، تحقیق: الشیخ محمد باقر المحمودی، بیروت، موسسه المحمودی للطباعه و النشر، الطبعه الاولی،۱۴۰۰ق/ ۱۹۸۰م.
- ابن عساکر، ترجمة الإمام الحسین علیه‌السلام من تاریخ مدینة دمشق، تحقیق: الشیخ محمد باقر المحمودی، قم، مجمع إحیاء الثقافة الاسلامیة، الطبعة الثانیة، ۱۴۱۴ ه.
- ابن قتیبه، عبد الله بن مسلم دینوری، المعارف، تحقیق, ثروت عکاشه, ط۱, قم، منشورات الشریف الرضی, ۱۴۱۵ ق/۱۳۷۳ ش.
- ابن کثیر، ابوالفداء اسماعیل بن کثیر الدمشقی(م۷۷۴ق), تحقیق, علی شیری, البدایة والنهایة، ط۱, بیروت،دار احیاء التراث العربی, ۱۴۰۸ق.
- ابوالفداء، اسماعیل بن عباد، المختصر فی اخبار البشر.
- أحمد بن حنبل، مسند و بهامشه منتخب کنز العمال فی سنن الأقوال والافعال، بیروت،دار صادر، بی‌تا.
- اربلی، ابو الحسن علی بن عیسی بن أبی الفتح الأربلی (م ۶۹۳ ه)، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، بیروت،دار الأضواء، ط ۲، ۱۴۰۵ ه/ ۱۹۸۵ م،
- بخاری، امام محمد بن إسماعیل، (م ۲۵۶ ه(، الأدب المفرد، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیة، الطبعة الأولی، ۱۴۰۶ ه - ۱۹۸۶ م.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق, سهیل زکار و ریاض زرکلی, ط ۱, بیروت،دار الفکر, ۱۴۱۷ ق/۱۹۹۶م.
- بیهقی, احمد بن الحسین بن علی,(م۴۵۸ق), السنن الکبری، بیروت،دار الفکر, بی‌تا.
- خصیبی، أبی عبد الله الحسین بن حمدان (م۳۳۴ هق)، الهدایة الکبری، بیروت، مؤسسة البلاغ للطباعة والنشر والتوزیع، لبنان. الطبعة الرابعة، ۱۴۱۱ ه - ۱۹۹۱ م، ص۳۹۲ و ص۴۱۷.
- ذهبی، شمس الدین محمد بن عثمان(م ۷۴۸ق)، سیر اعلام النبلاء، تحقیق, شعیب الارنووط-ابراهیم الزبیق,ط۹, بیروت، موسسه الرساله, ۱۴۱۳ ق.
- دولابی، ابوبشر احمد بن حماد(م۳۱۰), الذریة الطاهره، تحقیق,سعد المبارک حسن, ط۱, کویت،دار السلفیه, ۱۴۰۷ق، ص۶۱ -۶۲.
- زرندی، جمال الدین محمد بن یوسف بن الحسن بن محمد الزرندی الحنفی المدنی (م ۷۵۰ق)، نظم درر السمطین فی فضائل المصطفی والمرتضی والبتول والسبطین، بی‌جا، الطبعة الأولی، ۱۳۷۷ ه - ۱۹۵۸ م.
- سبط بن جوزی، تذکرة الخواص.
- سبزواری،ملااسماعیل، جامع النورین، تهران، علمیه اسلامیه، بی‌تا، ص ۲۰۶.
- سید مرتضی، الشافی فی الإمامة، شریف مرتضی، مؤسسة الصادق ع، تهران، ۱۴۱۰ ق، چاپ دوم، تحقیق و تعلیق از سید عبد الزهراء حسینی.
- شیخ طوسی، تلخیص الشافی، انتشارات المحبین، قم، ۱۳۸۲ ش، چاپ اول، ملاحظات مقدمه و تحقیق از حسین بحر العلوم.
- صفوری شافعی، عبد الرحمن بن عبد السلام(۸۹۴ق)،نزهة المجالس ومنتخب النفائس، المطبعه الکاستلیة، مصر، ۱۲۸۳ق.
- شامی، محمد بن یوسف صالحی(م۹۴۲ق), سبل الهدی والرشاد فی سیره خیر العباد، تحقیق, الشیخ عادل احمد عبد الموجود, بیروت، ط۱,دار الکتب العلمیه, ۱۴۱۴ق، ج ۶، ص۳۵۸ و ج ۱۱، ص۵۰ و ص۵۵.
- شهرستانی، أبی الفتح محمد بن عبد الکریم بن أبی بکر أحمد (م ۴۷۹ - ۵۴۸)، الملل والنحل، تحقیق: محمد سید گیلانی، بیروت،دار المعرفة، بی‌تا.
- شیخ مفید, محمدبن‌نعمان, (م ۴۱۳ق)، الارشاد، تحقیق, موسسه آل‌البیت لتحقیق‌التراث, قم، ط ۱, دارالمفید, قم بی‌تا.
- طبرسی, الفضل بن الحسن(م۵۴۸ ه), اعلام الوری باعلام الهدی، تحقیق, موسسه آل البیت لاحیاء التراث,قم، ط۱,موسسه آل البیت, ۱۴۱۷ق.
- طبری، محمد بن جریر (م ۳۱۰)، تاریخ الرسل والامم والملوک، تحقیق : مراجعة وتصحیح وضبط : نخبة من العلماء الأجلاء، الطبعه الرابعة، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۳ - ۱۹۸۳ م، قوبلت هذه الطبعة علی النسخة المطبوعة بمطبعة "بریل" بمدینة لندن فی سنة ۱۸۷۹ م).
- طبری، محمدبن جریر(م قرن ۴)، دلائل الامامة، به تحقیق قسم الدراسات الإسلامیة - مؤسسة البعثة، قم، مؤسسة البعثة، ۱۴۱۳ق.
- طبری، احمد بن عبد الله(م ۶۹۴ق)، ذخائر العقبی، قاهره، مکتبة القدسی لصاحبها حسام الدین القدسی، عن نسخة‌دار الکتب المصریة، ونسخة الخزانة التیموریة، تهران، انتشارات جهان، ۱۳۵۶.
- علوی, علی بن محمد العلوی العمری النسابه(مق ۵), المجدی فی انساب الطالبیین، تحقیق, احمد مهدوی دامغانی, قم، ط۱, مکتبه المرعشی, ۱۴۰۹ق.
- قاضی نعمان, ابوحنیفه نعمان بن محمد التمیمی المغربی(م۳۶۳ق), شرح الاخبار فی فضایل الایمة الاطهار، تحقیق, السید محمد الحسینی الجلالی, قم، ط۲, موسسه النشر الاسلامی,۱۴۱۴ق، ج ۳، ص۸۸.
- قندوزی، الشیخ سلیمان بن إبراهیم الحنفی (۱۲۲۰ - ۱۲۹۴ ه)، ینابیع المودة لذوی القربی، تحقیق: سید علی جمال أشرف الحسینی، تهران،دار الأسوة للطباعة والنشر، الطبعة الأولی، ۱۴۱۶ ه. ق.
- کوفی، محمد بن سلیمان الکوفی القاضی، مناقب الامام أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب علیه‌السلام، تحقیق: الشیخ محمد باقر المحمودی، قم، مجمع احیاء الثقافة الاسلامیة، الطبعة الأولی، محرم الحرام ۱۴۱۲ ق.
- مسعودی, علی بن الحسین(م۳۴۶) مروج الذهب و معادن الجوهر، قم، ط۲,دار الهجره, ۱۳۶۳ ش/۱۹۶۵ م.
- نویری، احمد بن شهاب، نهایة الارب(فارسی)، ج ۵، ۲۵۷ – ۲۵۸.
- نیشابوری، محمد بن محمد حاکم (م۴۰۵ق), المستدرک علی الصحیحین، تحقیق, یوسف المرعشلی, بیروت،دار المعرفه, ۱۴۰۶ق.
- هلالی، سلیم‌بن قیس، کتاب سلیم‌بن قیس الهلالی، به تحقیق محمدباقر انصاری، قم، هادی چاپ اول، ۱۴۰۵ق.
- هیثمی، الحافظ نور الدین علی بن أبی بکر (م ۸۰۷ ق)، مجمع الزواید و منبع الفواید، بیروت،دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۸ ه. - ۱۹۸۸ م.
- یعقوبی, احمد بن واضح(م۲۸۲), تاریخ الیعقوبی، بیروت،دار صادر, بی‌تا.
- یوسفی غروی، محمدهادی، موسوعه‌التاریخ الاسلامی، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۲۹ق.
- ↑ شیخ مفید،ارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۱، ص۳۵۵
- ↑ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ج۱۶، ص۳۷؛ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۲۴۴؛ ابو الفداء، المختصر فی اخبار البشر، ج۱، ص۲۵۲؛ قندوزی، ينابيع المودة لذوي القربي، ج۲، ص۶۷
- ↑ ابن دمشقی، جواهر المطالب فی مناقب الإمام علی بن أبی طالب علیہ السلام، ج۲، ص۱۲۱؛ ابن کثیر، البدایة والنهایة، ج۷، ص۳۶۷
- ↑ طبری، تاریخ الرسل والامم والملوک، ج۴، ص۱۱۸؛ ابن اثیر، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، ج۳، ص۳۹۷
- ↑ ابن قتیبه، المعارف ، ص۲۱۱
- ↑ ابن قتیبه، المعارف، ص۲۱۱؛ طبری، ذخائر العقبی، ص۵۵
- ↑ بلاذری، انساب الاشرف، ج۲، ص۴۱۱
- ↑ سبط بن الجوزی، تذكرة الخواص، ص۵۷
- ↑ شامی، سبل الهدی والرشاد فی سیرة خیر العباد، ج۱، ص۵۰؛ ابن صباغ، الفصول المهمة ص۱۲۵.
- ↑ ابن حزم، جمهرة انساب العرب ، ص۱۶
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص۲۱۳
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ج ۳، ص۶۳
- ↑ کوفی، مناقب امیرالمؤمنین، ص۲۲۱ و ص۲۵۳
- ↑ خصیبی، الهدایة الکبری، ص۳۹۲ و ص۴۱۷
- ↑ قاضی نعمان، شرح الاخبار، ج ۳، ص۸۸
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ج ۱، ص۳۵۴ -۳۵۵
- ↑ عمری، المجدی، ص۱۲
- ↑ طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، ج۱، ص۳۹۵
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۱۳۳
- ↑ اربلی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ج۲، ص۶۷
- ↑ أحمد بن حنبل، مسند، ج۱، ص۹۸
- ↑ بخاری، الأدب المفرد، ص۱۷۷
- ↑ ابن قتیبة، المعارف، ص۲۱۱
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۴۱۱، ج۳، ص۳۶۱
- ↑ دولابی، الذریة الطاهره، ص۶۱-۶۲
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ج۴، ص۱۱۸
- ↑ ابن حبان بستی، الثقات، ج۲، ص۱۴۲
- ↑ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۶۵ و ۱۶۸
- ↑ ابن حزم، جمهره انساب العرب، ص ۱۶.
- ↑ بیهقی،السنن الکبری، ج۶، ص۱۶۶، ج۷، ص۶۳
- ↑ ابن عبد البر، استیعاب، ج۴، ص۴۴۸
- ↑ شهرستانی، الملل والنحل، ج۱، ص۷۷
- ↑ ابن عساکر، ترجمة الإمام الحسن بن علی بن أبی طالب علیهما السلام من تاریخ مدینه مشق. ص۱۶
- ↑ ابن عساکر، مدینة دمشق، ص۲۸، ۲۹
- ↑ ابن اثیر, اسد الغابة، ج۴، ص۳۰۸
- ↑ ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص۳۹۷
- ↑ سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ص۵۷
- ↑ طبری، احمد بن عبد الله، ذخائر العقبی، ص۱۱۹
- ↑ ابوالفداء، المختصر فی اخبار البشر، ج۱، ص۲۵۲
- ↑ نویری، احمد بن شهاب، نهایة الارب (فارسی)، ج۵، ۲۵۷–۲۵۸
- ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۴۲۵
- ↑ ابن کثیر، البدایة والنهایة، ج۷، ص۳۶۷.
- ↑ زرندی، نظم درر السمطین، ص۳۷
- ↑ هیثمی، مجمع الزوائد، ج ۸، ص۵۲
- ↑ ابن حجر عسقلانی، الاصابة، ج۶، ص۱۹۱
- ↑ ابن دمشقی، ج۲، ص۱۲۱
- ↑ شامی، سبل الهدی و الرشاد، ج ۶، ص۳۵۸، ج۱۱، ص۵۰، ۵۵
- ↑ قندوزی، ینابیع المودة، ج۲، ص۶۷، ۱۴۲
- ↑ صفوری شافعی، نزهة المجالس ومنتخب النفائس، ج ۲ ص ۱۷۷
- ↑ شهرستانی، ج۱، ص۵۷-۵۸
- ↑ شهرستانی، ج۱، ص۵۷–۵۸
- ↑ شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۹۲–۱۹۳
- ↑ جامع النورین، ص۲۰۶
- ↑ کامل الزیارات، النص، ص۳۳۴
