بعثت پیامبر(ص)

بِعثَت پیامبر(ص) به معنای برگزیده شدن حضرت محمد(ص) به عنوان پیامبری برای دعوت به حق از سوی خداوند است. پیامبر(ص) پیش از بعثت در غار حرا به عبادت مشغول بود و در سن ۴۰ سالگی به روایتی در ۴۳ سالگی، پس از دریافت اولین وحی از جبرئیل، به رسالت مبعوث شد. بعثت پیامبر را نقطه آغاز دین اسلام و مقدمه‌ای برای پایان بت‌پرستی در حجاز ذکر کرده‌اند. طبق قول مشهور در میان شیعیان، زمان بعثت ۲۷ رجب دانسته شده است و این این روز به عنوان عید مبعث در فرهنگ شیعه شناخته شده است. زمان بعثت را ۵۰۰ تا ۶۰۰ سال پس از پیامبران پیشین ذکر کرده‌اند. کشتن فرزندان، فقر، ناامنی و هرج و مرج از جمله شرایط فرهنگی زمان بعثت توصیف شده است.

معرفی و اهمیت

بعثت پیامبر(ص) به معنای برگزیدن پیامبر اسلام به پیامبری و فرستادن او از سوی خدا برای دعوت به حق است. بعثت پیامبر اسلام(ص) از بزرگ‌ترین نعمت‌های خدا بر مؤمنان برشمرده شده که به گفته مفسران، آیه ۱۶۴ سوره آل‌عِمران بیانگر آن است. علاوه بر این، آیات زیادی از قرآن به موضوع بعثت پرداخته‌اند که از آن جمله است: آیه ۱۹ سوره مائده، آیه ۲۸ سوره فتح، و آیه ۲ سوره جمعه که نشان‌دهنده اهمیت و جایگاه پیامبران در هدایت انسان‌ها به سوی حق است.

جزیرةالعرب در هنگام بعثت

مکارم شیرازی در شرح خطبه ۸۹ نهج‌البلاغه، زمان بعثت پیامبر اسلام(ص) را ۵۰۰ تا ۶۰۰ سال پس از پیامبران پیشین دانسته است. او با استناد به این خطبه، وضعیت فرهنگی آن زمان را به‌صورت زیر توصیف کرده است: جامعه دچار هرج‌ومرج بود، جنگ‌های بیهوده به‌وفور رخ می‌داد، فقر شدید در میان مردم وجود داشت و ناامنی و رفتارهای ناپسندی مانند کشتن فرزندان و مصرف حرام رایج بود.

آغاز رسالت

به گفته پیشوایی، مورخ، پیش از آنکه پیامبر(ص) به رسالت برگزیده شود، اسراری از عالم غیب بر وی آشکار و پیام‌های غیبی به گوشش می‌رسید.محمدحسین رجبی، مورخ، روایتی از امام هادی(ع) نقل کرده که پیامبر(ص) پیش از بعثت به غار حرا می‌رفت و با دیدن نشانه‌های قدرت و رحمت الهی در آسمان‌ها، به عظمت خداوند می‌اندیشید و سپس به عبادت او می‌پرداخت. به گفته سبحانی، مورخ، پیامبر(ص)‌ در غار حرا بود که جبرئیل بر وی نازل شد و آیات نخستین سوره علق را به عنوان طلیعه نبوت نازل کرد. پیامبر(ص) پس از برگزیده شدن به مقام رسالت به منزل خدیجه حرکت کرد و در هنگام رفتن کوه‌ها و صخره‌ها و سنگلاخ‌ها به اعجاز الهی به سخن درآمدند و ادای احترام کردند. آیتی، پژوهشگر تاریخ می‌نویسد، با انذار آغازین سوره مدثر، دعوت رسول خدا(ص) از محیط خانه و زندگی شخصی شروع شد و نخستین کسانی که بعد از خدیجه به پیامبر(ص) ایمان آوردند، حضرت علی(ع) و سپس زید بن حارث بودند.

محمدحسین رجبی، معتقد است که روایت امام هادی(ع) به خوبی حقیقت بعثت و آغاز وحی را روشن می‌کند، در حالی که برخی نقل‌های دیگر همچون داستان ورقه بن نوفل دارای اشکالاتی هستند. تاریخ‌نگاران معاصر با دلایل مختلف داستان ورقه بن نوفل را نقد کرده و آن را رد کرده‌اند.

زمان بعثت پیامبر(ص)

غار حراء، محل بعثت پیامبر(ص) که در کوه نور مکه واقع شده است.

پیامبر(ص)‌ در روز دوشنبه و در سن ۴۰ سالگی و به روایتی در ۴۳ سالگی با نزول وحی الهی در غار حراء به رسالت مبعوث شد. سید جعفر مرتضی، مورخ، با استناد به روایات اهل بیت(ع) و ادعای اجماع علامه مجلسی، قول مشهور در میان شیعیان را زمان بعثت را ۲۷ رجب ذکر می‌کند. برخی منابع تاریخی، زمان بعثت را در ماه رمضان و یا ماه ربیع‌الاول ذکر کرده‌اند. طبق گفته مورخان، بعثت پیامبر(ص)، چهل سال پس از عام الفیل و در بیستمین سال حکومت خسرو پرویز بر ایران روی داده است.

جایگاه بعثت در فرهنگ شیعی

تمبر یادبود مبعث

در فرهنگ شیعه، ۲۷ رجب به عنوان عید مبعث شناخته می‌شود و جشن‌هایی به همین مناسبت برگزار می‌گردد. این روز در ایران و برخی از مناطق عراق تعطیل رسمی است.

مبعث در اشعار

حافظ

ستاره‌ای بدرخشید و ماه مجلس شد

دل رمیده ما را رفیق و مونس شد

نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت

به غمزه مسئله آموز صد مُدرّس شد

ژولیده نیشابوری

آن شب سکوت خلوت غار حرا شکست

با آن شکست، قامت لات و عزا شکست

آمد به گوش ختم رسولان ندا، بخوان!

مُهرِ سکوتِ لعلِ بشر زان ندا شکست

با خواندن نخوانده الفبا، طلسم جهل

در سرزمین رکن و مقام عصا شکست

حمید رضا برقعی

بشر رسید به آیین راستین امشب

خدا نمود برون، دست از آستین امشب

رسید حلقهٔ توحید را نگین امشب

طلوع کرد رُخِ آفتابِ دین امشب

ظهور مکتبِ «خیرالورا» مبارک‌باد

طلوع نور ز غار حرا مبارک باد

بشارت ای، همهٔ دختران زنده به گور

محمد آمده، پایان گرفته سلطه زور

اعمال روز مبعث

در روایات برای شب و روز مبعث اعمالی ذکر شده است که انجام آن مستحب است.

شب بیست و هفتم	غسل کردن خواندن دعای اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُك بِالتَّجَلِّى الْأَعْظَمِ فِى هٰذِهِ اللَّيْلَةِ مِنَ الشَّهْرِ الْمُعَظَّمِ، وَالْمُرْسَلِ الْمُكَرَّمِ... زیارت امیرالمومنین(ع) خواندن دوازده رکعت نماز که در هر رکعت سوره‌های حمد، فلق و ناس را یکبار و نیز اخلاص چهار بار خوانده می‌شود و بعد از اتمام نماز، گفته شود: "لا اله الا الله والله اکبر الحمدلله وسبحان الله ولا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم" از این شب با نام «لیلة المَحیا» به معنای شب احیا و شب زنده‌داری نیز نام برده شده است.
روز بیست و هفتم	غسل کردن روزه گرفتن صلوات فرستادن زیارت امیرالمومنین(ع) زیارت پیامبر(ص) خواندن دوازده رکعت نماز که در هر رکعت سوره حمد و یس را بخواند پس از نماز، چهار بار سوره حمد را بخواند و سپس چهار بار بگوید: "لا اله الا الله والله اکبر والحمد لله وسبحان الله ولا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم" و بعد چهار بار بگوید: " الله ربی لا اشرک به شیئا"

تک نگاری

• تاریخ عصر بعثت، محمدحسین رجبی.
• جهان در عصر بعثت به نوشته محمدجواد باهنر و اکبر هاشمی رفسنجانی

• تاریخ اسلام: عرصه‌ی دگراندیشی و گفت‌وگو (عصر بعثت). نوشته حسین علیزاده و عبدالمجید معادیخواه.
• ای‌ ج‍ام‍ه‌ ب‍ر س‍ر ک‍ش‍ی‍ده‌ ب‍رخ‍ی‍ز!: داس‍ت‍ان‌ ب‍ع‍ث‍ت‌ پ‍ی‍ام‍ب‍ر(ص‌)، ن‍وی‍س‍ن‍ده‌ م‍ح‍م‍درض‍ا س‍رش‍ار.

پیوند به بیرون

• دانشنامه اسلامی