روزه سکوت
روزه سکوت به عملی است گفته می‌شود که انسان به قصد تقرّب به خداوند، در قسمتی از روز و یا تمام آن سخن نگوید. از برخی آیات قرآن به دست می‌آید روزه سکوت در بنی‌اسرائیل رایج بوده است. از نظر دانشمندان شیعه و اهل‌سنت روزه سکوت حرام است. عده‌ای این عمل را بدعت تلقی کرده‌اند؛ مستند آنان روایاتی است که از روزه سکوت نهی کرده است.
به‌باور امام خمینی، سکوت بدون قصد روزه، هرچند تمام روز را در برگیرد حرام نیست.
مفهوم و پیشینه روزه سکوت
روزه سکوت به عملی گفته می‌شود که انسان به‌قصد تقرّب به خدا و به نیت روزه، از ابتدای صبح تا شب و یا قسمتی از روز را صحبت نکند.[۱] فقهای شیعه از حکم روزه سکوت و نیز سکوت بدون قصد روزه در طول روز سخن گفته‌اند.[۲]
علامه مجلسی از محدثان شیعه (درگذشته ۱۱۱۰ق) بر این باور است که روزه سکوت در بنی‌اسرائیل جایز بود و یکی از شروط ریاضت میان عابدان بنی‌اسرائیل به شمار می‌رفت ولی در اسلام نسخ گردید.[۳] همچنین از آیه ۲۶ سوره مریم استفاده کرده‌اند که روزه سکوت نزد بنی‌اسرائیل مشروع بوده؛ ولی اسلام از آن نهی کرده است.[۴] در برخی روایات از روزه سکوت به «زَمٌّ» (افساری که برای هدایت شتر استفاده می‌شد و عابدان بنی‌اسرائیل چیزی شبیه به آن را در دهان قرار می‌دادند تا در طول روز سخن نگویند)[۵] تعبیر شده است.[۶] برخی، روزه سکوت را نوعی ریاضت برشمرده‌اند.[۷]
حرمت روزه سکوت
روزه سکوت از منظر شیعه[۸] و اهل‌سنت[۹] حرام شمرده شده است.
دیدگاه شیعه
عالمان شیعه روزه سکوت را در ردیف روزه‌های حرام قرار داده‌اند.[۱۰] دلیل حرمت روزه سکوت را روایات فراوانی دانسته‌اند که در نکوهش این عمل از پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع)، صادر شده است.[۱۱] حر عاملی (درگذشته ۱۱۰۴ق) در وسائل الشیعه، روایات این باب را در بخشی مجزا آورده است.[۱۲] فاضل لنکرانی (درگذشته ۱۳۸۶ش) از فقیهان شیعه معتقد است کارهایی که بر روزه‌دار واجب و یا حرام است در شرع اسلام مشخص شده و روزه سکوت جزو آن موارد نیست، پس انجام آن بدعت و حرام است.[۱۳]
امام خمینی سکوت بدون قصد روزه را هرچند شامل تمام روز باشد بلامانع دانسته است.[۱۴]
دیدگاه اهل‌سنت
فقیهان اهل‌سنت ضمن نقل روایاتی در این زمینه از پیامبر(ص)، روزه سکوت را حرام شمرده‌اند.[۱۵] برای نمونه ابوحنیفه (درگذشته ۱۵۰ق) امام حنفیان اهل‌سنت،[۱۶] زَمَخشَری (درگذشته ۵۳۸ق) از مفسران اهل‌سنت[۱۷] و ابن‌قُدامِه (درگذشته ۶۲۰ق)[۱۸] از جمله عالمانی هستند که به حرمت روزه سکوت اشاره کرده‌اند.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۵۵۵.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۵۵۵.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۸، ص۴۰۴.
- ↑ مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، ذیل واژه روزه سکوت.
- ↑ شیخ صدوق، خصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۱۳۸.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۵۲۴.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۱۳۷۲ش، ج۲۹، ص۲۹۱.
- ↑ برای نمونه: شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۷۹.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به اصفهانی، مسند ابوحینفه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۹۲
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۲۱ق، ج۱۷، ص۱۲۵.
- ↑ ذهنی تهرانی، المباحث الفقهیه، ۱۳۶۶ق، ج۵، ص۲۶۰.
- ↑ حر عاملی، هدایة الامة، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۲۸۹.
- ↑ فاضل موحدی لنکرانی، تفصیل الشریعة، ۱۴۲۶ق، ج۸، ص۳۳۶.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۵۵۵.
- ↑ ابن‌قدامه، المغنی، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۷۶.
- ↑ اصفهانی، مسند ابوحینفه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۹۲.
- ↑ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۶.
- ↑ ابن‌قدامه، المغنی، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۷۶.
منابع
- قرآن.
- ابن‌قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی فی فقه، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۵ق.
- اصفهانی، احمد بن عبدالله، مسند ابوحنیفه، تصحیح: نظرمحمد فاریابی، ریاض، مکتبه کوثر، ۱۴۱۵ق.
- حر عاملی، محمد، وسائل الشیعه، تصحیح: مؤسسه آل البیت(ع)، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، ۱۴۰۹ق.
- حر عاملی، محمد، هدایة الامة الی احکام الائمه، تصحیح: گروه حدیث، مشهد، آستان رضوی، ۱۴۱۴ق.
- خمینی، سید روح‌الله، تحریر الوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۲ش.
- ذهنی تهرانی، محمدجواد، المباحث الفقهیه فی شرح الروضة البهیه، قم، وجدانی، ۱۳۶۶ش.
- زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، خصال، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، قم، جامع مدرسین، ۱۳۶۲ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تصحیح: علی‌اکبر غفاری قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- فاضل موحدی لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعه(صوم)، قم، مرکز فقه الائمة الاطهار(ع)، ۱۴۲۶ق.
- مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، قم، مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، ۱۳۸۲ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، تصحیح: جمعی از محققان، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، قم، صدرا، چاپ هشتم، ۱۳۷۲ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، تصحیح: جعفر حلی، بیروت، دار احیا التراث العربی، بی‌تا.