مد طعام
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمی‌تواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
مُدِّ طَعام، حدود ۷۵۰ گرم مواد غذایی از آرد، گندم، برنج و خرما است که شاخص اندازه‌گیری مقدار فدیه روزه و کفارات در فقه به شمار می‌آید.
به فتوای فقیهان شیعه، افرادی که به خاطر پیری یا بیماری نمی‌توانند ماه رمضان را روزه بگیرند و یا زن باردار و شیردهی که ترس دارد که روزه گرفتن بر جان خود یا فرزندش ضرر داشته باشد، و عذر آنها تا ماه رمضان سال بعد ادامه دارد، باید به ازای هر روز، یک مد طعام به عنوان فدیه به فقیر بپردازند. همچنین کسی که روزه‌های ماه رمضان را به خاطر عذر شرعی همچون مسافرت و.. نگرفته اگر پس از برطرف شدن عذر، قضای آنها را تا ماه رمضان سال بعد انجام ندهد باید به ازای هر روزه یک مد طعام به عنوان کفاره تأخیر بپردازد.
کفاره ارتکاب برخی از محرمات احرام نیز پرداخت یک مد طعام است.
چیستی و اهمیت
مشهور فقیهان مقدار هر مد را حدود ۷۵۰ گرم و منظور از طعام را گندم، برنج، خرما، آرد و... می‌دانند.[۱] برخی نیز گفته‌اند مقدار هر مد، صد و پنجاه و سه مثقال و نیم معادل ۷۱۹ گرم است[۲] و برخی دیگر مقدار آن را حدود ۹۰۰ گرم می‌دانند.[۳]
مد طعام در فقه به عنوان شاخصی برای اندازه‌گیری مقدار کفارات به کار می‌رود و از آن در کتاب‌های فقهی در احکام روزه،[۴] ظهار، حج (محرمات احرام)،[۵] و کفارات سخن به میان آمده است.
شاخص اندازه‌گیری فدیه
فدیه یا کفاره تأخیر، جایگزینی است که در ازای نگرفتن روزه پرداخت می‌شود.[۶] مواردی که باید یک یا دو مد طعام به عنوان فدیه روزه به فقیر پرداخت شود[۷] عبارت‌اند از:
- تأخیر قضای روزه ماه رمضان تا ماه رمضان سال بعد؛ کسی که قضای روزه ماه رمضان را بدون عذر شرعی تا ماه رمضان سال بعد به تأخیر بیندازد به ازای هر روزه باید یک مد طعام به فقیر بدهد.[۸]
- زن باردار و زنی که بچه شیر می‌دهد به خاطر ترس از ضرر برای خود یا جنینش روزه نمی‌گیرد.[۹]
- کسی که مبتلا به مرض عطش است و نمی‌تواند روزه بگیرد.[۱۰]
- سالمندانی که نمی‌توانند روزه بگیرند یا روزه گرفتن برای آنها مشقت دارد.[۱۱]
احکام
درباره اینکه در این موارد پرداخت یک مد طعام واجب است یا دو مد اختلاف‌نظر وجود دارد[۱۲] هر چند که دو موافق احتیاط است[۱۳] با این حال مراجع تقلید پرداخت یک مد را کافی می‌دانند.[۱۴] همچنین به فتوای مراجع تقلید پرداخت قیمت یک مد طعام به فقیر کافی نیست بلکه باید اصل طعام را به فقیر داد مگر در صورتی که یقین داشته باشد که فقیر با بهای آن مواد خوراکی می‌خرد.[۱۵]
شاخص اندازه‌گیری کفارات
پرداخت یک مد طعام، کفاره انجام برخی از محرمات احرام هم در نظر گرفته شده است مانند:
- کشتن گنجشک در حال احرام[۱۶]
- به‌ازای کوتاه کردن هر ناخن در صورتی که مجموع کمتر از ده ناخن باشد در حال احرام[۱۷]
- ناتوانی از پرداخت کفاره وفا نکردن به عهد و نذر[۱۸]
همچنین گفته‌اند کسی که قضای نافله‌های روزانه برایش مشکل است برای بهره‌مندی از ثواب آنها یک مد طعام به فقیر بدهد.[۱۹]
پانویس
- ↑ بنی‌هاشمی خمینی، رساله توضیح‌المسائل مراجع، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج۱، ص۹۲۸.
- ↑ شعرانی، تبصره المتعلمین، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۱۰۳.
- ↑ نگاه کنید به بنی‌هاشمی خمینی، رساله توضیح‌المسائل مراجع، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج۱، ص۹۲۸.
- ↑ علامه مجلسی، بیست و پنج رساله فارسی، ۱۴۱۲ق، ص۳۹۳.
- ↑ علامه حلی، ارشاد الاذهان، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۱۹.
- ↑ صدر، ماوراءالفقه، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۱۲۰.
- ↑ صدر، ماوراءالفقه، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۱۲۰.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة‌الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۴۹۶.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة‌الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۴۴۹.
- ↑ نراقی، تذکرة الاحباب، ۱۴۲۵ق، ص۱۴۷.
- ↑ نجفی، مجمع الرسائل، ۱۴۱۵ق، ص۴۳۴؛ نراقی، تذکرة الاحباب، ۱۴۲۵ق، ص۱۴۶.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به علامه مجلسی، بیست و پنج رساله فارسی، ۱۴۱۲ق، ص۳۹۳.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة‌الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۴۴۷و۴۵۱.
- ↑ نگاه کنید به بنی‌هاشمی خمینی، رساله توضیح‌المسائل مراجع، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج۱، ص۹۴۸.
- ↑ «کفاره روزه و مقدار آن»، دفتر حفظ و نشر آثار.
- ↑ علامه حلی، ارشاد الاذهان، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۱۹.
- ↑ محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۲۷۱.
- ↑ مکارم، الفتاوی الجدیده، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۳۲۶.
- ↑ نراقی، تحفه رضویه، ۱۴۲۶ق، ص۴۶۰.
منابع
- بنی‌هاشمی خمینی، محمدحسن، رساله توضیح المسایل (مراجع)، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم دفتر نشر اسلامی.
- حکیم، سید محسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، دارالتفسیر، ۱۴۱۶ق.
- شعرانی، ابوالحسن، تبصرة المتعلمین فی احکام الدین- ترجمه و شرح (فقه فارسی)، تهران، منشورات اسلامیه، ۱۴۱۹ق.
- صدر، سید محمد، ماوراء الفقه، تصحیح جعفر هادی دجیلی، بیروت، دار الاضواء للطباعة و النشر و التوزیع، ۱۴۲۰ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، تحقیق: فارس حسون، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۰ق.
- علامه مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بیست و پنج رساله فارسی، تصحیح: سید مهدی رجائی، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی، ۱۴۱۲ق.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تصحیح عبدالحسین محمدعلی بقال، مؤسسه اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، الفتاوی الجدیده، تصحیح: ابوالقاسم علیان نژادی و کاظم خاقانی، قم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام، ۱۴۲۷ق.
- نجفی، محمدحسن، مجمع الرسائل (محشّٰی) همراه با حواشی تعدادی از فقهای بزرگ، مشهد، مؤسسه صاحب الزمان علیه‌السلام، ۱۴۱۵ق.
- نراقی، احمد بن محمدمهدی، تذکرة الاحباب، تصحیح: پژوهشگاه علوم و فرهنگ، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۲۵ق.
- نراقی، محمدمهدی، تحفه رضویه، تصحیح: پژوهشگاه علوم و فرهنگ، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۲۶ق.
| وقایع |  | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| آیینها | |||||
| عبادات |
| ||||
| احکام روزه | یوم الشک • روزه مسافر • افطار • سحری • مبطلات روزه • مد طعام • کفاره روزه • روزهخواری • بقای بر جنابت • کفاره جمع • رؤیت هلال | ||||
| مناسبتها | |||||
| وابسته | آیه روزه • حدیث صوموا تصحوا • استهلال • خطبه شعبانیه • زکات فطره • نماز عید • عید فطر • ستاد استهلال • آیه ۱۸۵ سوره بقره • روزه پیشواز | ||||