پرش به محتوا

عاصم بن ابی النجود کوفی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی شیعه
imported>Mgolpayegani
imported>Mgolpayegani
خط ۸۶: خط ۸۶:
:::«او مردی متبحر در صرف و نحو و قرائت بود و در زمان خویش یگانه... قرآن را با صدایی نیکو می خواند و در قرائت و تلاوت قرآن از فصیحان بوده است...»<ref>شوشتری، قاضی نورالله، مجالس المومنین، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۵۴۸-۵۴۹</ref>
:::«او مردی متبحر در صرف و نحو و قرائت بود و در زمان خویش یگانه... قرآن را با صدایی نیکو می خواند و در قرائت و تلاوت قرآن از فصیحان بوده است...»<ref>شوشتری، قاضی نورالله، مجالس المومنین، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۵۴۸-۵۴۹</ref>


[[قاضی نورالله شوشتری]]،<ref>شوشتری، قاضی نورالله، مجالس المومنین، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۵۴۸-۵۴۹</ref> عبدالجلیل قزوینی<ref>قزوینی رازی، عبدالجلیل، نقض، ۱۳۵۸ش، ص۲۱۳</ref> و نيز [[سید حسن صدر]]، به تشيّع عاصم تصريح دارند، به همين جهت قاطبه دانشمندان شيعه، قرائت عاصم را فصيح‌‏ترين قراءات دانسته‏‌اند. چنانكه جزرى نيز در رده‏‌بندى قراءات قرّاء سبعه، قرائت عاصم را افصح القراءات ناميده است.<ref>جرزى، محمد بن محمد، تحبیر التیسیر فی قرائات العشر، دارالفرقان، ص۱۰۹.</ref>
قاطبه دانشمندان شيعه، قرائت عاصم را فصيح‌‏ترين قراءات دانسته‏‌اند. چنانكه جزرى نيز در رده‏‌بندى قراءات قرّاء سبعه، قرائت عاصم را افصح القراءات ناميده است.<ref>جرزى، محمد بن محمد، تحبیر التیسیر فی قرائات العشر، دارالفرقان، ص۱۰۹.</ref>


==ویژگی قرائت عاصم==
==ویژگی قرائت عاصم==

نسخهٔ ‏۱۴ مهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۱۲:۳۲

عاصم بن ابی النجود کوفی
اطلاعات کلی
مذهبشیعه
زادروزبین سال‌های ۴۱-۶۰
زادگاهکوفه
محل زندگیکوفه
اطلاعات علمی
استادانابوعبدالرحمن سلمی، زر بن حبیش


عاصم بن بهدله ابی النجود اسدی کوفی (؟-۱۲۷ یا ۱۲۸ق) از تابعین و یکی از قاریان سبعه است. وی قرائتش را از ابو عبدالرحمن سلمی آموخته که سلمی نیز از امام علی (ع) فراگرفته است؛ همچنین عاصم قرائت خود را به زر بن حبیش که قرائت را از عبدالله بن مسعود آموخته بود عرضه می‌کرد. بنابراین عاصم با یک واسطه راوی قرائت حضرت علی (ع) است؛ به همین جهت گفته‌اند فصیح‌ترین قرائات قرائت عاصم می‌باشد، زیرا وی قرائت اصیل را آورده‌است. عاصم پس از وفات استادش، ابی عبدالرحمن سلمی، ریاست قراء و تعلیم قرآن را در کوفه به دست گرفت. ابوبکر بن عیاش و حفص بن سلیمان قرائت را از وی نقل کردند. حفص قرائت عاصم را دقیق‌تر و مضبوط‌تر می‌دانست و قرائت عاصم به وسیله او منتشر شده و تا امروز در اکثر کشورهای اسلامی قرائت حفص از عاصم رایج و متداول است. عاصم به اذعان قریب به اتفاق سیره نویسان و صاحبنظران، شیعه بوده است.

زندگی‌نامه

بنابر گفته برخی نام پدر عاصم، بهدله بوده است.[۱] برخى نیز نام پدر وی را عبید و نام مادر وى را بهدله دانسته‌‏اند.[۲] وى در دوران امارت معاویه بن ابی سفیان به دنيا آمد. بنابراین تولد وی بین سال‌های ۴۱-۶۰ قمری رخ داده است.[۳] عاصم در سال ۱۲۷ یا ۱۲۸ قمری در شهر کوفه از دنیا رفت.[۴]

ابو بكر بن عياش، راوى عاصم، رويدادى را از آخرين لحظات زندگى عاصم نقل كرده و می‌گويد:

«وارد بر عاصم شدم در حالى كه ساعات پايان عمر خود را طى می‌كرد، شنيدم كه آيه‏‌اى را به روش تحقيق و به صورتى كه گويا آن را در نماز می‌خواند، قرائت می‌‏كرد و آن اين آيه بود: «و ردُّوا الى اللّه مولاهم الحقَّ و ضلّ عنهم ماكانوا يفترون»[۵][۶]

عاصم همانند استادش، نابينا بود و غالباً يك نفر عصاكش داشت كه او را جابجا می‌كرد.[۷]


تشیع عاصم

بنا بر نظر قریب به اتفاق سیره نویسان چهار تن از قرّاء هفتگانه یعنی عاصم‏ بن أبى النجود، ابوعمر بن العلاء، حمزةبن حبيب و على بن حمزه كسائى شيعه اهل‏ بيت (ع) بوده و مذهب آنان را ثابت و مورد قبول ارباب سيره دانسته‏‌اند.[۸]

شيخ عبدالجليل رازى معتقد است، آيين اكثر پيشوايان و استادان قرائت بوده است و اكثر قراء مكى و مدنى و كوفى و بصرى، عدليه و شيعه بوده‏ا‌ند نه مشبهه و خوارج و جبری و روايات آنان نيز منقول از اميرالمؤمنين على (ع) است.[۹]

ابن شهر آشوب و شیخ ابوالفتوح رازی از عاصم به عنوان مقتدای شیعه نام می‌برند.[۱۰]

آیت‌الله خوئی در کتاب البیان درباره عاصم آورده است:

«ابوبکر عاصم فرزند ابی النجود اسدی از آزاد شدگان خاندان اسد بود و از مردم کوفه. او از قاریان هفتگانه قرآن و بر مذهب شیعه است و قرآن را بر «عبدالله بن الرحمن بن حبیب سلمی» که او هم شیعه و پیرو علی علیه السلام است و همچنین بر «زربن حبیش» و «ابوعمرو شیبانی» قرائت کرده است.»[۱۱]

قیس آل قیس در کتاب خویش آورده است: «عاصم از تابعان و محبین خاندان پیامبر بود چنان که قرائت خویش را از شیخین و از ابو عبدالرحمن سلمی و او هم از امیرالمؤمنین علی فرا گرفته است.»[۱۲]

شخصيت علمى و دينى

عاصم از ديدگاه دانشمندان شيعه و نيز علماء اهل سنت، شخصيتى بارز و با تقوى و مورد اعتماد در قرائت بوده است. آنان وى را جامع فصاحت و قرائت صحيح و تجوید معرفى كرده و صاحب صوت خوش و دلنواز دانسته‌‏اند.[۱۳]

محمد باقر خوانساری در کتاب روضات الجنات در شرح حال عاصم نوشته است:

«او از پارساترین و پرهیزکارترین قاریان بود و رای وی درست‌ترین آرا و در قرائت از همهٔ قاریان تلاش بیشتری انجام می‌داد.»[۱۴]

قاضی نورالله شوشتری هم در کتاب مجالس المومنین آورده است:

«او مردی متبحر در صرف و نحو و قرائت بود و در زمان خویش یگانه... قرآن را با صدایی نیکو می خواند و در قرائت و تلاوت قرآن از فصیحان بوده است...»[۱۵]

قاطبه دانشمندان شيعه، قرائت عاصم را فصيح‌‏ترين قراءات دانسته‏‌اند. چنانكه جزرى نيز در رده‏‌بندى قراءات قرّاء سبعه، قرائت عاصم را افصح القراءات ناميده است.[۱۶]

ویژگی قرائت عاصم

عاصم در بين قرّاء، معروف به خصوصيات و خصلت‌هايى ممتاز بوده كه شخصيتى قابل توجه به او بخشيده است. وى ضابطى بی‌نهايت استوار و در دریافت قرآن از ديگران بسيار محتاط بوده است، لذا قرائت را از كسى غير از ابو عبد الرحمان سلمى كه از على (ع) فرا گرفته بود، اخذ نمی‌كرد و آن‌را بر زرّ بن حبيش كه قرائت را از ابن مسعود آموخته بود، عرضه می‌كرد.

ابوبکر بن عياش شاگرد عاصم می‌گويد:

«عاصم به من گفت: هيچ‌كس جز ابوعبدالرحمان، حرفى از قرآن را براى من قرائت نكرد و من هر وقت كه از پيش وى باز می‌گشتم، مسموعات خود را درباره قرآن به زرّ بن حبيش عرضه می‌كردم. ابوعبدالرحمان نيز قرائت را از حضرت على و زرّ بن حبيش از عبد اللّه بن مسعود، اخذ كرده بودند».[۱۷]

شیوه قرائت عاصم کوفی را ترتیل آرام و پیوسته، اما نه بی حال و سست، بلکه توام با طنین و آهنگ وصف کرده‌اند. عاصم به همزه‌ها و مدها عنایت داشت و محکم و استوار قرائت می‌کرد و فصاحت و اتقان و تحریر و تجوید را یکجا جمع کرده بود. [۱۸]

راویان قرائت عاصم

گروه بی شماری با واسطه و بدون واسطه، قرائت عاصم را روایت کرده‌اند که عبارتند از: ابان بن تغلب شیعی؛ ابان بن یزید عطار؛ حفص بن سلیمان؛ حماد بن سلمه؛ حماد بن یزید؛ سلیمان بن مهران اعمش؛ ابوبکر بن عیاش؛ ضحاک بن میمون؛ ابوعمرو بن علاء؛ خلیل بن احمد؛ حمزة بن حبیب. همچنین عده دیگری تمام یا قسمتی از قرائات عاصم را روایت کرده‌اند.

در این جمع، دو نفر به نام‌های حفص و ابوبکر بن عیاش شهرت بیشتری دارند که می‌گویند این دو نفر قرائت عاصم را بدون واسطه از خود وی روایت کرده‌اند:

  • ابوعمر حفص بن سلیمان بن مغیره بزاز اسدی کوفی (۹۰-۱۸۰ق) مشهور به حفص. او ربیب (پسر همسر) عاصم بود. نوشته‌اند که حفص، پنج آیه به پنج آیه قرآن را از عاصم یاد می‌گرفت.

ابوبکر خطیب می‌نویسد:

«پیشینیان حفص را از نظر قدرت حافظه بر ابوبکر بن عیاش برتر می‌دانند چه او تمام وجوه قرائت عاصم را به یاد داشت... دقیق‌ترین روایت از عاصم همان روایت حفص است.»

حفص، مردم مکه و بغداد و کوفه را اقراء می‌کرد. او تشیع خود را از استاد خویش یعنی عاصم گرفت. حفص هم مانند استاد خویش در بین قاریان هفتگانه، مقامی بالا دارد و قرائت او در بین مسلمانان گسترش یافت. قرائتی را که عاصم به حفض یاد داده بود همان بود که خود از ابو عبدالرحمن سلمی آموخته بود و او هم آن را از علی علیه السلام آموخته بود.[۱۹]

حفص از بین شاگردان عاصم، بهترین بود و داناترین فرد به قرائت او بود. او از شعبه (ابوبکر) راوی دیگر عاصم، ثقه‌تر است و به همین دلیل قرآن بر اساس قرائت حفص در بین مسلمانان نوشته شد. ذهبی در کتاب خویش آورده:

«حفص در نقل حدیت حافظهٔ خوبی نداشت ولی در قرائت قرآن مورد اطمینان است. وی گفته است که با عاصم در قرائت قرآن هیچ مخالفتی نکرده است مگر در یک حرف از سورهٔ روم، الله الذی خلقکم من ضعف که حفص کلمه ضعف را با ضمه خوانده است، ولی عاصم آن را با فتحه خوانده است.»[۲۰]

در واقع، قرائت حفص همان قرائت عموم مسلمانان است؛ زيرا حفص و استاد او عاصم شديداً به آنچه كه با قرائت و روايت صحيح و متواتر ميان مسلمانان موافق بود، پایبند بودند. و اين قرائت را عاصم به شاگرد خود حفص آموخته است.[۲۱]

  • ابوبکر شعبة بن عیاش اسدی کوفی (۹۵-۱۹۳ق) قرآن را سه بار بر عاصم خواند و بر عطاء بن سائب و اسلم منقری و عمر عرضه کرد. ابوبکر از پیشوایان اهل سنت بود و حدود هفت سال پیش از مرگش سمت اقراء و بررسی قرائت دیگران را رها کرد؛ در عین حال، عالمی عامل و دانشمندی بزرگ بود.[۲۲]

قرائت عاصم از منظر دانشمندان اسلام

عاصم در بين قرّاء، معروف به خصوصيات و خصلت‌هايى ممتاز بوده كه شخصيتى قابل توجه به او بخشيده است.

ابراهيم بن محمد نفطويه (متوفاى ۳۲۳ق) كه پنجاه سال آموزش قرائت را به عهده داشت؛ هر وقت كه جلسه خود را آغاز می‌كرد، قرآن را به قرائت عاصم می‌خواند و پس از آن به قرائت‌هاى ديگر می‌پرداخت.[۲۳]

احمد بن حنبل نيز قرائت عاصم را بر ديگر قرائت‌ها ترجيح می‌داد؛ زيرا مردم كوفه كه اهل علم و فضيلت بودند، قرائت عاصم را پذيرفته بودند.[۲۴] همان‌طور كه ذهبى نقل كرده است:

«احمد بن حنبل گفته است: عاصم مورد وثوق بود و من‏ قرائت او را اختيار كرده‌ام».[۲۵]

و می‌گويد:

«بالاترين چيزى كه براى ما به وقوع پيوست به دست آوردن قرائت قرآن عظيم از طريق عاصم است». او سپس اسناد خود را متصلاً تا حفص نقل می‌كند كه او از عاصم و عاصم از ابوعبدالرحمان سلمى و وى از حضرت على و از زرّ بن حبيش و او از ابن مسعود گرفته و اين دو (على و ابن مسعود) آن‌را از پیامبر(ص) اخذ كرده و پيامبر نيز به واسطه جبرئیل از خداوند گرفته است.[۲۶]

از اين‌رو، همواره بزرگان و شاخص‌هاى فقهاى امامیه، قرائت عاصم به ‏روايت حفص را ترجيح داده و برگزيده‌اند؛ زيرا آن‌را يگانه قرائت برتر و مطابق با لهجه فصيح قريش كه قرآن بر وفق آن نازل گشته می‌دانستند كه عرب و مسلمانان بر آن توافق دارند.

ابن شهرآشوب در كتاب خود المناقب گويد:

«عاصم قرائت را از ابوعبدالرحمان سلمى فرا گرفته، كه او نيز قرائت تمامى قرآن را از على امير مؤمنان (ع) دريافت نموده» و اضافه می‌كند «فصيح‌ترين قرائات، قرائت عاصم است، زيرا از ريشه آن فرا گرفته و هر آنچه ديگران كج رفته‌اند، او راه استوار را انتخاب نموده است».[۲۷]

همچنين علامه‏ حلی در كتاب المنتهی گويد: «بهترين قرائت‌ها نزد من، قرائت عاصم است».[۲۸]

جستارهای وابسته

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

  • ابن حجر عسقلانی، أحمد بن علی، تهذیب التهذیب، هند، مطبعة دائرة المعارف النظامیة، چاپ اول، ۱۳۲۶ق.
  • ابن حجر عسقلانی، أحمد بن علی، لسان المیزان، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
  • ابن خیاط، خلیفة، تاریخ خلیفة بن خیاط، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق.
  • ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی‌طالب (علیهم السلام)، قم، انتشارات علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ق.
  • جرزى، محمد بن محمد، تحبیر التیسیر فی قرائات العشر، عمان، دارالفرقان.
  • جزری، محمد بن محمد، غایة النهایة فی طبقات القراء، مصر، دار الصحابه للتراث، ۱۴۲۹ق.
  • خوانسارى،سيد محمد باقر، روضات الجنّات فى احوال العلماء و السادات، ايران، ۱۳۴۱ق.
  • خویى، سيد ابوالقاسم، البيان فى تفسير القرآن، بیروت، ۱۳۸۵ق.
  • خویی، سید ابوالقاسم، البیان فی تفسر القرآن، قم، موسسة احیاء الآثار الامام خویی، ۱۴۳۰ق.
  • ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، بیروت، موسسة الرسالة، ۱۴۱۴ق.
  • ذهبی، محمد بن أحمد، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، بیروت، دار المعرفة للطباعة النشر، چاپ اول، ۱۳۸۲ق.
  • زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۹۹۲م.
  • شوشتری، قاضی نورالله، مجالس المومنین، تهران، اسلامیه، ۱۳۷۷ش.
  • صدر، سید حسن، شیعه بنیانگذاران فرهنگ اسلام (ترجمه کتاب تاسیس الشیعه)، مترجم علی مشتاق عسگری محلاتی تهران دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۱ش.
  • علامه حلّی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
  • فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
  • قزوینی رازی، عبدالجلیل، نقض، تهران، انجمن آثار ملی، ۱۳۵۸ش.
  • معرفت، ‏محمد هادى، علوم قرآنی، قم، مؤسسه فرهنگى التمهید، چاپ چهارم، ۱۳۸۱ش.
  1. خویى، سيد ابوالقاسم، البيان فى تفسير القرآن، ۱۳۸۵ق، ص۹۵.
  2. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ۱۹۹۲م، ج۳، ص۲۴۸.
  3. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلا، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۲۵۶
  4. ابن خیاط، تاریخ خلیفة بن خیاط، ۱۴۱۵ق، ص۲۴۷؛ جرزى، محمد بن محمد، تحبیر التیسیر فی قرائات العشر، دارالفرقان، ص۱۰۹.
  5. سوره یونس: آیه ۳۰
  6. خوانسارى،سيد محمد باقر، روضات الجنّات فى احوال العلماء و السادات، ۱۳۴۱ق، ج۵، ص۵؛ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلا، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۲۶۰
  7. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلا، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۲۵۶
  8. صدر، سید حسن، شیعه بنیانگذاران فرهنگ اسلام، ۱۳۸۱ش، ص۵۴۶
  9. قزوینی رازی، عبدالجلیل، نقض، ۱۳۵۸ش، ص۲۱۳
  10. صدر، سید حسن، شیعه بنیانگذاران فرهنگ اسلام، ۱۳۸۱ش، ص۵۴۶
  11. خویی، سید ابوالقاسم، البیان فی تفسر القرآن، ۱۴۳۰ق، ج۱، ص۱۲۹
  12. آل قیس، قیس، الایرانیون و الادب العربی، تهران، ج۱، ص۲۴
  13. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلا، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۲۵۹
  14. خوانسارى،سيد محمد باقر، روضات الجنّات فى احوال العلماء و السادات، ۱۳۴۱ق، ج۵، ص۵
  15. شوشتری، قاضی نورالله، مجالس المومنین، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۵۴۸-۵۴۹
  16. جرزى، محمد بن محمد، تحبیر التیسیر فی قرائات العشر، دارالفرقان، ص۱۰۹.
  17. ذهبی، محمد بن احمد، معرفة القراء الكبار على الطبقات و الأعصار، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۲۰۸
  18. فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «قرائت عاصم»، ج۱، ص۳۷۰۰
  19. جزری، محمد بن محمد، غایة النهایة فی طبقات القراء، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۳۸۵-۳۸۶
  20. خویی، سید ابوالقاسم، البیان فی تفسر القرآن، ۱۴۳۰ق، ج۱، ص۱۳۰
  21. معرفت، ‏محمد هادى، علوم قرآنی، ص۲۳۵.
  22. فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «قرائت عاصم»، ج۱، ص۳۷۰۰
  23. ابن حجر عسقلانی، أحمد بن علی، لسان المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۱۰۹.
  24. ابن حجر عسقلانی، أحمد بن علی، تهذیب التهذیب، ۱۳۲۶ق، ج۵، ص۳۹.
  25. ذهبی، محمد بن أحمد، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، ۱۳۸۲ق، ج۲، ص۳۵۸.
  26. ذهبی، محمد بن احمد، معرفة القراء الكبار على الطبقات و الأعصار، ج۱، ص۲۱۰.
  27. ابن شهر آشوب، مناقب آل أبی‌طالب (علیهم السلام)، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۴۳.
  28. علامه حلّی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۶۴.