حبیب نجّار، شخصیتی مسیحی که در منابع اسلامی به مؤمن آل‌یس ملقب شده است. نام وی در قرآن نیامده ولی در آیات سوره یس در ضمن نقل ماجرای اصحاب القریه پس از اینکه اصحاب قریه، دو رسولی را که برای دعوت آنان به توحید آمده بودند، تکذیب می‌کنند، مردی شتابان از دور دست شهر می‌آید و مردم را به پیروی از رسولان فرا می‌خواند و ایمان خود را به پروردگار آشکار می‌سازد. پس از مرگ وی، قوم او با صیحه‌ای هلاک می‌گردند. در منابع اسلامی، این مرد مؤمن، حبیب نجّار دانسته شده است.
| از شخصیت‌های مسیحی که در قرآن(بدون ذکر نام) به او اشاره شده | |
 قبر منسوب به حبیب نجار در ترکیه | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| لقب/کنیه | مؤمن آل‌یس(در منابع اسلامی) |
| مذهب | مسیحی |
| شهرت | ذکر ماجرای او در سوره یس (آیات ۱۳ تا ۲۹) |
| محل دفن | بازار انطاکیه، ترکیه |
| اطلاعات دیگر | |
| فعالیت‌ها | دعوت مردمش به پیروی از رسولان |
| مرتبط | ستایش شده از او در روایات اهل‌البیت |
در منابع تفسیری و روایی، از حبیب نجّار و ایمان وی تجلیل شده و محل دفن او در بازار انطاکیه در کشور ترکیه است.
نسب و شغل حبیب نجار
نسب حبیب را، حبیب‌بن اَبریا، حبیب‌بن مری و حبیب‌بن اسرائیل ضبط کرده‌اند.[۱]
گویا پسر عموی فرعون زمان خود بوده است.[۲]
در بیشتر منابع او را نجّار گفته‌اند و چون پیش از ایمان آوردن بت‌تراش بوده است٬[۳] با این لقب خوانده شده‌است. برخی نیز گفته‌اند کار او ریسمان‌بافی یا کفاشی بوده است.[۴]
درباره زندگی زاهدانه و رفتارهای عابدانه وی مطالب اندکی در منابع آمده است.[۵]
ماجرای حبیب نجار در منابع اسلامی
نام حبیب نجّار صریحاً در قرآن نیامده، اما در منابع اسلامی، ضمن نقل ماجرای «اصحاب‌القریة» در سوره یس آیات ۱۳ تا ۲۹ به وی اشاره شده است. در تفاسیر و تواریخ اسلامی این داستان با تفصیل بیشتر و گاه با اختلافاتی نقل شده است. بر این اساس، عیسی علیه‌السلام دو تن از حواریون خود را به انطاکیه که در قرآن «القَرْیة» خوانده شده است می‌فرستد. فرستادگان حضرت عیسی در حوالی شهر با چوپان پیری روبه‌رو می‌شوند و او را به پرستش خدا و دین عیسی(ع) دعوت می‌کنند. چوپان از آنان درخواست معجزه می‌کند و او پسر بیمارش را شفا می‌دهند و پیرمرد که همان حبیب نجّار است، به گفته‌های آنان ایمان می‌آورد. دلایل دیگری نیز برای ایمان آوردن حبیب نقل شده است، از جمله اینکه رسولان، پسر او را که هفت روز از مرگش می‌گذشت زنده کردند و دیگر اینکه خودِ حبیب را که به جذام و فلج مبتلا بود٬ شفا دادند.[۶]
فرستادگان پس از ورود به انطاکیه، به دستور پادشاه زندانی می‌شوند. حضرت عیسی، شمعون، بزرگ حواریون را به یاریشان می‌فرستد و آنان در حضور پادشاه معجزاتی از خود نشان می‌دهند، اما پادشاه و اطرافیان او بنابه قولی تصمیم به قتل رسولان می‌گیرند.[۷]
حبیب نجّار هنگامی‌که از این خبر آگاه می‌شود، شتابان خود را به منکران می‌رساند و آنان را به پذیرش یگانه‌پرستی و معاد دعوت می‌کند، وی سه دلیل برای ضرورت تبعیت از پیامبران بیان می‌کند:
- آنان هیچ اجر و مزدی نمی‌خواهند: «اتَّبِعُوا مَنْ لَا يَسْأَلُكُمْ أَجْرًا وَهُمْ مُهْتَدُونَ»[یس–۲۱]
- خالق انسان خداست و به سوی او باز می‌گردد: «وَ مَا لِيَ لَا أَعْبُدُ الَّذِي فَطَرَنِي وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ»[یس–۲۲]
- غیر الله توانایی دور کردن ضرر و جلب منفعت برای خود و دیگران را ندارند: «أَأَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ آلِهَةً إِنْ يُرِدْنِ الرَّحْمَٰنُ بِضُرٍّ لَا تُغْنِ عَنِّي شَفَاعَتُهُمْ شَيْئًا وَلَا يُنْقِذُونِ»[یس–۲۳]
اما مردم به او حمله می‌کنند و او را به طرز فجیعی به قتل می‌رسانند.[۸]
او وارد بهشت می‌شود: «قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ»[یس–۲۶] و آرزو می‌کند قومش می‌دانستند خداوند چگونه او را گرامی داشت: «قالَ يَا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ(۲۶)بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَ جَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ»[یس–۲۷]
آنان بعد از کشتن حبیب نجار چندان عمری نکردند تا اینکه یک صیحه آسمانى آنان را گرفت و ناگهان همگى خاموش شدند[۹]: «إِنْ كَانَتْ إِلَّا صَيْحَةً وَاحِدَةً فَإِذَا هُمْ خَامِدُونَ»[یس–۲۹]
تجلیل از ایمان وی
براساس حدیثی نبوی، حبیب نجّار ملقب به مؤمن آل‌یس٬ حزقیل ملقب به مؤمن آل فرعون٬ و حضرت علی(ع) صِدِّیقان هستند و علی افضل آنهاست. [۱۰] نیز آن حضرت فرموده است آن سه تن حتی لحظه‌ای به خدا کافر نشدند.[۱۱]
از امام کاظم(ع) نقل شده است که «سابقين چهار كس هستند: اول پسر آدم(ع) كه به دست برادرش كشته شد؛ دوم پيشگام امت موسى(ع) كه همان «مؤمن آل فرعون» است؛ سوم پيشگام امت عيسى(ع) يعنى حبيب نجار و چهارم پيشگام امت اسلام؛ يعنى على بن ابى طالب(ع).»[۱۲]
نیز از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است که حبیب نجّار از صدیقان، مقربان الهی و اهل بهشت و یکی از مصادیق «ثُلَّةٌ من الاَوَّلین»[یادداشت ۱] معرفی شده است.[۱۳]
به نوشته برخی منابع، وی پیش از ایمان به رسولان، مشرک بوده است و حتی گفته‌اند هفتاد سال بت می‌پرستیده است،[۱۴] با این حال، وی را در زمره کسانی چون ورقة بن نوفل، بحیرا و قیس بن ساعده شمرده‌اند که پیش از بعثت پیامبر اکرم(ص) به او ایمان داشته‌اند،[۱۵] چنان‌که تصریح شده حبیب نجار ششصد سال پیش از ظهور اسلام، به حضرت محمد(ص) ایمان آورده بوده است.[۱۶]
محل دفن
در منابع متقدم، محل دفن حبیب نجّار بازار انطاکیه ذکر شده است،[۱۷] اما به گزارش منابع جدید، مقبره وی در مشرق انطاکیه، در دامنه کوه سلبیوس، که جبل حبیب نجّار نامیده می‌شود، قرار دارد.[۱۸] در خیابان اصلی انطاکیه نیز مسجدی به نام حبیب نجّار هست که ابتدا کلیسای جامع انطاکیه بوده و در دوره اسلامی، مسجد شده است.[۱۹] در منبعی قدیمی نیز از وجود این مسجد خبر داده شده است.[۲۰] همچنین در یکی از تراجم نسبتآ متأخر، از قریه‌ای به نام سیدی حبیب نجّار سخن گفته شده است.[۲۱] در انطاکیه امروزی قریه‌ای به این نام وجود ندارد، اما ناحیه هم‌جوار مسجد حبیب نجّار، داربوس نام دارد که شاید همان قریه باشد.[۲۲]
در منابع مسیحی
برای یافتن پیشینه تاریخی ماجرای حبیب نجّار در منابع مسیحی، به‌ویژه در عهد جدید، [یادداشت ۲]تلاش‌هایی شده است. گاهی حبیب نجّارِ منابع اسلامی را با یکی از پیامبران عهد جدید به نام آغابوس[۲۴] یکی دانسته‌اند.[۲۵] همچنین در برخی منابع، به قرابت معنایی نام تئوفیلس (به معنای دوستدار خدا)، که در عهد جدید آمده،[۲۶] با نام حبیب نجّار توجه شده است[۲۷] اما براساس توضیحات مفسران مسیحی عهد جدید، تطبیق این دو فرد صحیح به نظر نمی‌رسد.[۲۸] علاوه بر این، گفته شده که حبیب نام چند تن از شهدای مسیحی بوده است.[۲۹]
نگارخانه
-
مسجد حبیب نجار در انطاکیه ترکیه
-
تصویری دیگر از مسجد حبیب نجار
-
ورودی مسجد حبیب نجار
-
مناره مسجد حبیب نجار
پانویس
- ↑ ابن سلیمان، تفسیر مقاتل‌بن سلیمان، ۱۹۷۹م٬ ج۳، ص۵۷۷؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۲۲ق٬ ج۱۹، ص۴۱۹؛ ثعلبی، قصص‌الأنبیاء، المکتبة الثقافیة، ص۳۶۵.
- ↑ سبزوارى نجفى٬ ارشاد الاذهان٬ ۱۴۱۹ق٬ ص۳۹۳.
- ↑ مقدسی، البدء و التاریخ، مكتبة الثقافة الدينية، ج۳، ص۱۳۰؛ زمخشری، الكشاف، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۰.
- ↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۲۲ق٬ ج۱۹، ص۴۱۹؛ ماوردى، النکت و العیون، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۱۳؛ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۲۱ق، ج ۵، ص۲۶۱.
- ↑ ثعلبی، قصص الأنبیاء، المکتبة الثقافیة.
- ↑ طبرسی٬ مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۶۵۵.
- ↑ ابن سلیمان٬ تفسیر مقاتل‌بن سلیمان، ۱۹۷۹م، ج۳، ص۵۷۵-۵۷۷؛ ثعلبی، الکشف و البیان، ۱۴۲۲ق، ج۸، ص۱۲۴-۱۲۵.
- ↑ ابن سلیمان، تفسیر مقاتل‌بن سلیمان، ۱۹۷۹م، ج ۳، ص۵۷۵-۵۷۷؛ ثعلبی، الکشف و البیان، ج ۸، ص۱۲۴-۱۲۵.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ۱۴۲۱ق٬ ج۵، ص۲۶۱
- ↑ فيض كاشانى، الأصفی، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۱۰۳۴.
- ↑ ثعلبی، قصص‌الأنبیاء، المکتبة الثقافیة، ص۳۶۶؛ طبرسی، مجمع البیان٬ ۱۳۷۲ش، ج ۸، ص۶۵۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۳۲۵.
- ↑ رک: ابن سلیمان، تفسیر مقاتل‌بن سلیمان، ۱۹۷۹م٬ ج ۳، ص۵۷۸؛ کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۳۵۴، ۴۶۵؛ صدوق، الامالی، ۱۴۰۰ق، ص۳۸۵.
- ↑ ابن سلیمان، تفسیر مقاتل‌بن سلیمان، ۱۹۷۹م، ج۳، ص۵۷۶؛ قرطبى، الجامع لاحکام القرآن، دارالفکر، ج ۱۵، ص۱۸.
- ↑ رک: بغوی، ج ۱، ص۷۹؛ فخر رازی، ج ۳، ص۱۰۴
- ↑ قرطبى، الجامع لاحکام القرآن٬ دارالفکر، همانجا
- ↑ مقدسی، البدء و التاریخ، مكتبة الثقافة الدينية، ج ۳، ص۱۳۰-۱۳۱؛ نیز رک: هروی، ص۱۷؛ یاقوت حموی، ج ۱، ص۳۸۷.
- ↑ رک: د. اسلام، چاپ دوم، ذیل مادّه؛ بوسه، ص۱۵۷
- ↑ بوسه، ص۱۵۶
- ↑ رک: ابن‌عبدربّه، العقد الفرید، ۱۴۰۸ق٬ ج ۶، ص۲۶۸
- ↑ رک: محبی، خلاصة الاثر فى اعیان القرن الحادى عشر، دارصادر، ج۲، ص۱۴۰
- ↑ بوسه، ص۱۵۷
- ↑ کتب «عهد عتیق» و «عهد جدید» به چه کتاب هایی گفته می شود؟
- ↑ درباره او رک: کتاب اعمال رسولان، ۱۰:۲۱۱۱
- ↑ برای نمونه رک: بلاغی، حجة التفاسیر و بلاغ الاکسیر٬ ۱۳۴۵ش ٬ ج ۶، ص۱۲؛ برای رد این نظر رک: د. اسلام، همانجا
- ↑ رک: انجیل لوقا، ۳:۱
- ↑ رک: کاشانی، ج ۷، ص۴۷۷، پانویس؛ بوسه، ص۱۵۹
- ↑ رک: بروس، ص۱۲۱۳؛ دانشنامه معیار کتاب مقدّس، ذیل "Theophilus"؛ Busse, "Antioch and its prophet Habib al-Najjar"، ص۱۵۸-۱۵۹
- ↑ رک: Busse, "Antioch and its prophet Habib al-Najjar"٬ ص۱۷۰.
یادداشت
- ↑ منظور آیه شریفه ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ(سوره واقعه آیه ۱۳) می‌باشد که در آن گروهی از متقدمان٬ که تعدادشان اندک است٬ مقربان الهی معرفی شده اند
- ↑ عهد جديدكتب مقدس مسيحيان است که شامل ۲۷ كتاب است چهار كتاب آن كه «اناجيل اربعه» نام دارند به وسيله شاگردان مسيح(علیه السلام)، يا شاگردان شاگردان مسيح(علیه السلام) نوشته شده و بيست و دو كتاب از آن، نامه هايى است كه پولس و رجال برجسته ديگر مسيحيت براى مناطق مختلف فرستاده اند و آخرين كتاب آن هم كتاب «مكاشفات يوحنا» است كه شرح مكاشفات او را می دهد. [۲۳] پایگاه اطلاع رسانی دفتر ایت الله مکارم
منابع
- قرآن.
- کتاب مقدّس.
- عهد جدید.
- صدوق٬ علی‌بن‌محمدبن‌بابویه، امالى الصدوق، بیروت ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
- ابن‌عبدربّه، شهاب الدین٬ العقد الفرید، بیروت٬ چاپ على شیرى، ۱۴۰۸ـ۱۴۱۱/ ۱۹۸۸ـ۱۹۹۰.
- فایوى بروس، فردریک٬ تفسیر کتاب اعمال رسولان، ترجمه ریتا نیسان و شموئیل ایطالیایى، بی‌جا: شوراى کلیساهاى جماعت ربانى، آموزشگاه کتاب مقدّس،] بی‌تا.
- بغوى، حسین‌بن مسعود٬ تفسیر البغوى المسمّى معالم التنزیل، بیروت٬ چاپ خالد عبدالرحمان العک و مروان سوار، ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
- بلاغى، عبدالحجه٬ حجة التفاسیر و بلاغ الاکسیر(من لایحضُرُه المفسر و التفسیر)، قم٬ ۱۳۴۵ش.
- ثعلبى، احمد بن محمد٬ قصص الأنبیاء المسمى عرائس المجالس، بیروت٬ المکتبة الثقافیة، بی‌تا.
- ثعلبى، احمد بن محمد٬ الکشف و البیان، المعروف تفسیر الثعلبى، بیروت٬ چاپ على عاشور، ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
- زمخشرى٬ محمود٬ الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل٬ بيروت٬ دار الكتاب العربي٬ چ۳ ٬ ۱۴۰۷ق.
- سیوطى، عبدالرحمان‌بن ابی‌بکر٬ الدر المنثور فى التفسیر بالمأثور، بیروت٬ چاپ نجدت نجیب، ۱۴۲۱/۲۰۰۱.
- سبزوارى نجفى٬ محمد بن حبيب الله٬ ارشاد الاذهان الى تفسير القرآن٬ بيروت٬ دار التعارف للمطبوعات٬ چ۱ ٬ ۱۴۱۹ق.
- فيض كاشانى٬ ملا محسن٬ الأصفى فى تفسيرالقرآن٬ تحقيق: محمدحسين درايتى و محمدرضا نعمتى٬ قم٬ مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامی٬ چ۱ ٬ ۱۴۱۸ق.
- طبرسى٬ فضل بن حسن٬ مجمع البيان فى تفسير القرآن٬ با مقدمه محمد جواد بلاغى٬ تهران٬ انتشارات ناصر خسرو٬ چ۳ ٬ ۱۳۷۲ش.
- طبری٬ محمد بن جرير٬ جامع البيان عن تأويل آي القرآن٬ تحقيق: الدكتور عبد الله بن عبد المحسن التركي٬ بیروت٬ دار هجر للطباعة والنشر والتوزيع والإعلان٬ ط۱، ۱۴۲۲ق.
- فخر رازى، محمدبن عمر٬ التفسیر الکبیر، قاهره٬ بی‌تا، چاپ افست تهران، بی‌تا.
- قرطبى، محمد بن احمد٬ الجامع لاحکام القرآن، بیروت٬ دارالفکر، بی‌تا.
- کاشانى، فتح‌اللّه‌بن شکراللّه٬ منهج الصادقین فى الزام المخالفین، با مقدمه و پاورقى و تصحیح ابوالحسن شعرانى، تهران٬ چاپ علی‌اکبر غفارى، ۱۳۷۸ش.
- کوفى، فرات‌بن ابراهیم کوفى، تفسیر فرات الکوفى، چاپ محمدکاظم محمودى، تهران ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
- ماوردى، علی‌بن محمد٬ النکت و العیون: تفسیر الماوردى، بیروت٬ چاپ عبدالمقصودبن عبدالرحیم، ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
- محبى٬ محمدامین‌بن فضل‌اللّه ، خلاصة الاثر فى اعیان القرن الحادى عشر، بیروت: دارصادر، بی‌تا.
- ابن سلیمان، مقاتل٬ تفسیر مقاتل‌بن سلیمان، چاپ عبداللّه محمود شحاته،] قاهره [۱۹۷۹ـ ۱۹۸۹.
- مقدسى، مطهر بن طاهر٬ البدء و التاریخ، بور سعيد، مكتبة الثقافة الدينية، بى‌تا.
- هروى، علی‌بن ابی‌بکر٬ الاشارات الى معرفة الزیارات، قاهره٬ چاپ على عمر، ۱۴۲۳/۲۰۰۲.
- یاقوت حموى.
- Heribert Busse, "Antioch and its prophet Habib al-Najjar", Jerusalem studies in Arabic and Islam, vol. 24 (2000).
- EI2, s.v. "Habib - al - Nadj djar" (by G. Vajda).
- The International standard Bible encyclopedia, ed. Geoffrey W. Bromiley, Michigan: William B. Eerdmans, 1979-1988, s.v. "Theophilus" (by T. E. Provence).
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام