ابوعبدالرحمن سُلَّمی از تابعین و از قاریان مشهور کوفه در صدر اسلام بود. در این که او قرائت قرآن را از کدام‌یک از صحابه پیامبر فراگرفت اختلاف نظر است. بنا به قولی، او قرائت را از امام علی(ع) فراگرفت و آن را به برخی از شاگردان خود به‌ویژه عاصم بن ابی‌النجود کوفی منتقل نمود. از همین رو گفته‌اند قرائت معروف حفص از عاصم از طریق ابوعبدالرحمن سلمی به امام علی(ع) و سپس به پیامبر اسلام(ص) متصل می‌شود.
| از تابعین و یکی از قاریان کوفه | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| وفات | سال ۷۴ هجری قمری در کوفه |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امام علی(ع) • عبدالله بن مسعود • عثمان بن عفان |
| اطلاعات دیگر | |
| تخصص | از قاریان هفت‌گانه در قرن دوم هجری |
| منصب | ریاست قراء و تعلیم قرآن در کوفه |
برخی سُلَّمی را از اصحاب امام علی(ع) دانسته‌اند و برخی دیگر گفته‌اند او از همراهان امام بود، ولی با او به مخالفت برخاست و عثمانی شد. سلمی را در قرائت، ثقه و عظیم الشأن و در حدیث، معتبر دانسته‌اند.
وی در زمان حیات پیامبر(ص) متولد شد و در دوران امارت حجاج بن یوسف و بنا به نقلی در زمان حکومت بشر بن مروان، در عراق در سال ۷۴ هجری قمری وفات یافت.
زندگی‌نامه
عبدالله بن حبیب بن رُبَیْعه ملقب به ابوعبدالرحمن سُلَّمی[۱] از اهالی کوفه و از تابعین و قاریان طبقه دوم بود.[۲] قاریان طبقه دوم گروهی از قاریان قرآن به شمار می‌رفتند که زمان حیات پیامبر(ص) را درک کرده بودند، ولی قرآن را از صحابه نخستین فراگرفته بودند.[۳] سُلَّمی پس از وفات عبدالله بن مسعود صحابی پیامبر، قاری کوفه شد و به‌مدت ۴۰ سال در مسجد کوفه به مردم قرآن آموخت.[۴] او در زمان خلافت عثمان و در دوران امارت حجاج بن یوسف قاری بود[۵] و بنا به نقلی در زمان حکومت بشر بن مروان، در عراق،[۶] در سال ۷۴ هجری قمری وفات یافت.[۷]
مذهب
برقی، محدث و عالم رجالی شیعه قرن سوم هجری قمری، در کتاب رجالش و ابن قتیبه، تاریخ‌نگار حنبلی قرن نهم هجری، او را از اصحاب امام علی(ع) دانسته‌اند.[۸] ابن حَجَر عسقلانی، محدث و رجالی اهل‌سنت در قرن نهم هجری، به نقل از واقدی، مورخ و سیره‌نویس قرن دوم و سوم هجری، گفته است که او از همراهان امام علی(ع) در جنگ صفین بود، اما پس از جنگ، عثمانی[یادداشت ۱]شد.[۹] ابراهیم بن محمد ثقفی کوفی، مورخ شیعه در قرن سوم هجری، در کتاب الغارات گفته است سُلَّمی از اصحاب امام علی(ع) بود که بر سر تقسیم عادلانه بیت‌المال با امام به مخالفت برخاست.[۱۰]
وثاقت و اعتبار
رجال‌شناسان، ابوعبدالرحمن سلمی را در قرائت، ثقه و عظیم الشأن دانسته‌اند.[۱۱] در حدیث نیز او را به عنوان یک راوی معتبر معرفی کرده‌اند و در سند احادیث گوناگون، روایت او از امام علی(ع)، ابن‌مسعود، حذیفة بن یمان، عمر بن خطاب، عثمان بن عفان، سعد بن ابی وقاص، ابودرداء و ابوهریره دیده می‌شود.[۱۲] برقی در کتاب رجالش گفته است که برخی راویان، سلمی را مورد طعن قرار داده و او را تضعیف کرده‌اند.[۱۳]
معرفی قرائت
در این که سُلَّمی قرائت قرآن را از کدام یک از صحابه اخذ کرد و به چه کسی عرضه نمود، اختلاف نظر است.[۱۴] برخی گفته‌اند که وی قرآن را از امام علی(ع)، عثمان و عبدالله بن مسعود فراگرفت و بر آنان عرضه نمود.[۱۵] از برخی دیگر نقل شده که او قرآن را از امام علی(ع) آموخت و بر عثمان عرضه نمود.[۱۶] همچنین گفته شده که قرآن را از عثمان اخذ نمود و بر امام علی(ع) عرضه کرد.[۱۷] محمدهادی معرفت به نقل از ذهبی گفته است که سُلَّمی قرآن را از عبدالله بن مسعود گرفت و بر امام علی(ع) عرضه کرد.[۱۸]
ابن‌مجاهد (۲۴۵ق-۳۲۴ق)، قرائت‌شناس اهل بغداد و نخستین کسی که قرائت‌های هفت‌گانه را رسمیت بخشید، در کتاب «السبعة فی القرائات» در روایتی به نقل از خود سُلَّمی که در آن مشایخ قرائت خویش را نام می‌برد، تنها نام عثمان، ابن‌مسعود و اُبَیّ بن کَعب را ذکر کرده است.[۱۹] برخی بر این نظرند که سلمی قرآن را از امام علی(ع) اخذ کرد و همه آن را تنها بر او عرضه نمود.[۲۰]
راویان قرائت سُلَّمی
گفته می‌شود راویان زیادی قرائت ابوعبدالرحمن سلمی را روایت کرده‌اند که معروف‌ترین آن‌ها، عاصم بن ابی النجود کوفی معروف به عاصم، از قاریان هفت‌گانه است.[۲۱] ابوبکر بن عیاش (از راویان قرائت عاصم) می‌گوید: «عاصم به من گفت، هیچ‌کس غیر از ابو عبد الرحمن سلمی قرآن را به من نیاموخت و من وقتی از نزد وی بر می‌گشتم آن را بر زَر بن حَبیش عرضه می‌کردم».[۲۲] برخی قرائت‌شناسان، سند قرائت عاصم را از طریق ابوعبدالرحمن سلمی به امام علی(ع) و سپس به پیامبر(ص) متصل دانسته‌اند.[۲۳]
پانویس
- ↑ ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، مؤسسة الرسالة، ج۵، ص۱۸۳-۱۸۴.
- ↑ معرفت، التمهید فی علوم القرآن، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۱۸۹.
- ↑ معرفت، التمهید فی علوم القرآن، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۱۸۹.
- ↑ ذهبی، معرفه القراء الکبار، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۷؛ ابن جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ۱۳۵۱ق، ج۱، ص۴۱۳.
- ↑ شمس الدین الذهبی، معرفة القرّاء الکبار، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۸.
- ↑ ابراهیم، ذیول تاریخ الطبری، دار المعارف، ص۶۶۳.
- ↑ ذهبی، معرفة القراء الکبار، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۰.
- ↑ برقی، رجال برقی، انتشارات دانشگاه تهران، ص۵؛ ابن قتیبه، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۵۲۸.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، مؤسسة الرسالة، ج۵، ص۱۸۴.
- ↑ ثقفی، الغارات، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۵۶۷-۵۶۸.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به ذهبی، معرفه القراء الکبار، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۰؛ ابن جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ۱۳۵۱ق، ج۱، ص۴۱۴.
- ↑ بخش فقه علوم قرآنی و حدیث دایرة المعارف بزرگ اسلامی، «ابوعبدالرحمن سلمی»، ص۶۷۸-۶۷۹.
- ↑ برقی، رجال برقی، انتشارات دانشگاه تهران، ص۵.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به ذهبی، معرفه القراء الکبار، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۷؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۴۳؛ ابن جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ۱۳۵۱ق، ج۱، ص۴۱۳؛ معرفت، التمهید فی علوم القرآن، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۱۸۹.
- ↑ ذهبی، معرفه القراء الکبار، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۷.
- ↑ ذهبی، معرفه القراء الکبار، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۷.
- ↑ ابن جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ۱۳۵۱ق، ج۱، ص۴۱۳.
- ↑ معرفت، التمهید فی علوم القرآن، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۱۸۹.
- ↑ ابن‌مجاهد، السبعة فی القرائات، ۱۴۰۰ق، ص۶۹.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۴۳؛ ضباع، الإضائة فی بیان اصول القرائة، ۱۴۲۰ق، ص۷۲؛ جمل، المغنی فی علم التجوید بروایة حفص عن عاصم، مکتبة سمیر منصور، ص۴۶.
- ↑ ابن‌جزری، غایة النهایة فی الطبقات القراء، ۱۳۵۱ق، ج۱، ص۴۱۳؛ معرفت، التمهید فی علوم القرآن، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۱۸۹.
- ↑ معرفت، التمهید من علوم القرآن، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۲۴۶.
- ↑ ابن‌جزری، النشر فی القرائات، دار الکتب العلمیة، ج۱، ص۱۵۶؛ معرفت، التمهید فی علوم القرآن، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۲۴۶؛ باز، مباحث فی علم القرائات مع بیان اصول روایة حفص، ۱۴۲۵ق، ص۸۵.
یادداشت
- ↑ کسانی که اعتقاد به مظلومیت عثمان داشتند و کشتن او را ناحق می‌دانستند و در زمان معاویه مورد حمایت بودند. رهبران این حزب عایشه و طلحه و زبیر بودند.(جعفریان، «شکل گیری مذهب شیعی و عثمانی و ادامه آن با روی کار آمدن دولت عباسی».)
منابع
- ابراهیم، محمد ابوالفضل، ذیول تاریخ طبری، قاهره، دار المعارف، بی‌تا.
- ابن‌جزری، محمد بن محمد، النشر فی القرائات، بیروت، دار الکتب العلمیة، بی‌تا.
- ابن‌جزری، محمد بن محمد، غایة النهایة فی طبقات القراء، بی‌جا، مكتبة ابن‌تیمیة، ۱۳۵۱ق.
- ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، بی‌جا، مؤسسة الرسالة، بی‌تا.
- ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، قم، انتشارات علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ق.
- ابن‌مجاهد، احمد بن موسی، السبعة فی القرائات، مصر، دار المعارف، چاپ دوم، ۱۴۰۰ق.
- باز، محمد بن عباس، مباحث فی علم القرائات مع بیان اصول روایة حفص، مصر، دار الکلمة، ۱۴۲۵ق.
- بخش فقه علوم قرآنی و حدیث دایرة المعارف بزرگ اسلامی، «ابوعبدالرحمن سلمی»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی(ج۵)، تهران، ۱۳۷۲ش.
- برقی، ابوجعفر، رجال برقی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، بی تا.
- ثقفی، ابراهیم بن محمد، الغارات، قم، دار الکتاب الاسلامی، ۱۴۱۱ق.
- جعفریان، «شکل گیری مذهب شیعی و عثمانی و ادامه آن با روی کار آمدن دولت عباسی»، کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران، تاریخ بازدید ۲۰ مهر ۱۴۰۲ش.
- جمل، عبدالرحمن یوسف، المغنی فی علم التجوید بروایة حفص عن العاصم، غزه، مکتبة سمیر منصور، بی‌تا.
- ذهبی، شمس الدین ابو عبدالله، معرفة القراء الکبار علی الطبقات و الاعصار، بیروت، دار الكتب العلمیة، ۱۴۱۷ق.
- ضباع، محمدعلی، الإضائة فی بیان اصول القرائة، قاهره، المکتبة الازهریة للتراث، ۱۴۲۰ق.
- معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، قم، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید، ۱۴۲۸ق.