نهج الفصاحه (کتاب)

نهج الفصاحه

اطلاعات کتاب
نویسنده	ابوالقاسم پاینده (۱۲۸۷-۱۳۶۳ش)
تاریخ نگارش	۱۳۲۴ش
موضوع	اخلاق و فضایل اخلاقی
زبان	عربی- فارسی
مجموعه	۱ مجلد
اطلاعات نشر
ناشر	سازمان انتشارات جاویدان
تاریخ نشر	۱۳۲۴ش

نهج الفصاحه، کتابی حاوی کلمات قصار و نیز برخی خطبه‌های پیامبر اکرم(ص) در اخلاق و فضایل اخلاقی، گردآوری و ترجمه ابوالقاسم پاینده.

علّت نامگذاری این مجموعه به نهج الفصاحه به سبب حدیث پیامبر(ص) است که فرموده‌اند: «‌انا افصح العرب؛ من فصیح‌ترین فرد عرب هستم».

موضوع کتاب

مؤلّف سخنان پیامبر را در موضوع فضایل و اخلاق آورده و از آوردن احادیث فقهی و... خودداری کرده است. او خود درباره موضوع کتاب و نیز دقتی که به کار برده است می‌گوید:

من این مجموعه از حدیث شریف پیمبر را ضمن فحص و بحث متون به سال‌ها پرداختم و چیزی از نقد عمر بر آن صرف کردم و در نقد آن به امکان خویش کوشیدم و اگر با همه دقت از آن غفلت که در نهاد انسان هست حدیثی ناسره در این میان آمده مشوش نیستم که چیزی به عمد بر پیمبر نبسته‌ام و نقل حدیث دیگران با علم به ضعف نکرده‌ام و هم مجوز دیگر داشته‌ام که مجموعه ما احادث حلال و حرام نیست، حدیث خیر و فضیلت و صلاح و کمال است و ائمه سلف تساهل در اسناد این گونه احادیث را به اتفاق روا داشته‌اند.

بعضی از کلمات این مجموعه از امام علی(ع) نیز نقل شده و در بعضی موارد در مفهوم، معنی و حتی لفظ یکسانند. سبب این توارد را مؤلّف چنین بیان می‌کند:

توارد بسیاری از کلمات و اخبار منتسب به علی(ع) با احادیث و کلمات پیامبر دیده می‌شود، که در گمان بعضی‌ها این نتیجه اشتباه راویان است. ولی حقیقت این است که تقارب و تشابه معنوی که میان محمد و علی -علیهما السلام- وجود دارد، این تشابه را به وجود آورده است.

مؤلف کتاب

ابوالقاسم پاینده، مترجم، نویسنده و روزنامه نگار معاصر ایرانی. در ۱۲۸۷ش در نجف آبادِ اصفهان به دنیا آمد. تحصیلات مقدماتی را در زادگاهش گذراند و از ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۹ش در اصفهان به فراگیری علوم منقول و معقول پرداخت، از جمله نزد شیخ محمود مفید و شیخ محمد گنابادی، معروف به خراسانی، منطق و فلسفه خواند.

پاینده در ۱۳۱۱ش به تهران عزیمت کرد و کار روزنامه نگاری را ادامه داد. او مترجم و نویسنده‌ای پرکار بود. تسلط او بر زبان و ادب فارسی و عربی (وی با انگلیسی و فرانسه هم آشنایی داشت) و تجربة ممتدش در روزنامه نگاری، نثری روان و بی‌غلط به او بخشیده بود که ویژگی برجسته آثارش و باعث توفیق آنها بود. از این میان، اهمیت کار پاینده بیشتر در ترجمه‌های فصیح و جذابی است که از عربی به عمل آورده و نثر آنها، در عین امروزین بودن، یادآور فخامت متون کهن فارسی است. ترجمة او از قرآن، که اولین بار در ۱۳۳۶ش منتشر شد و نقطة عطفی در ترجمه‌های معاصر قرآن است، همچنان موفق و ممتاز به شمار می‌آید و می‌توان آن را مهمترین اثر پاینده دانست. مزیت عمدة این ترجمه سادگی و روانی آن است. پاینده در ادبیات داستانی نیز بی‌نام نیست؛ او مجموعه هایی از داستان کوتاه و داستانهایی بلند منتشر کرد. پاینده مشاغل دولتی هم داشت. او پس از اقامت در تهران در وزارت پست و تلگراف و تلفن استخدام شد و سپس خود را به وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه منتقل کرد. مدتی دبیر فرهنگستان ایران بود و در ۱۳۲۶ش به ریاست ادارة تبلیغات منصوب شد. همچنین، در دوره دوم مجلس مؤسسان و دوره‌های بیست و یکم و بیست و دوم مجلس شورای ملی نمایندة نجف آباد بود از پاینده حدود چهل اثر منتشر شده است.

ساختار کتاب

این مجموعه مشتمل بر ۳۲۲۷ حدیث است به همراه دو ضمیمه: ضمیمه اول خطبه هایی از آن حضرت و ضمیمه دوم تمثیلات ایشان است.

مؤلف همچنین مقدمه‌ای مفصل نگاشته است و در آن به تبیین انگیزه نگارش نهج الفصاحه، فصاحت پیامبر، تاریخ پیامبر و موضوعات دیگر پرداخته است.

ترتیب و چینش احادیث این کتاب به ترتیب الفبایی و بر اساس حرف اول از کلمه آغازین حدیث است. در ترجمه‌ها و تنظیم‌های بعدی، احادیث کتاب را بر اساس موضوع آنها دسته بندی کرده‌اند.

انتشار

کتاب حاضر، در یک جلد به زبان عربی به همراه ترجمه فارسی، در سال ۱۳۲۴ برای بار اول منتشر شد. ترجمه فارسی روبه روی احادیث در یک صفحه به چاپ رسیده است. در سال ۱۳۳۶، به همراه مقدمه‌ای مفصل از آقای پاینده مجددا منتشر شد. به همّت سازمان انتشارات جاویدان در سال ۱۳۶۲ برای بار دوّم به چاپ رسیده است.

این کتاب در سال‌های بعد با فصل بندی‌ها و ترجمه‌های جدید توسط ناشران مختلفی به چاپ رسیده است؛ مانند (به ترتیب زمان نشر):

• رهگشای انسانیت، سخنان گهربار حضرت رسول اکرم(ص)، ترجمه ابراهیم احمدیان، قم، گلستان ادب، ۱۳۸۱.
• نهج الفصاحه: کلمات قصار پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم همراه با فهرست تفصیلی، نمایه موضوعی و...، به کوشش علی شیروانی، قم، دار الفکر.
• نهج الفصاحه، مجموع سخنان و خطبه‌های حضرت رسول اکرم، گردآورنده ابوالقاسم پاینده، تصیح و تنظیم عبدالرسول پیمانی و محمدامین شریعتی، اصفهان، خاتم الانبیاء، ۱۳۸۳.

منابع

• نهج الفصاحه، مجموع سخنان و خطبه‌های حضرت رسول اکرم، گروآورنده ابوالقاسم پاینده، تصیح و تنظیم عبدالرسول پیمانی و محمدامین شریعتی، اصفهان، خاتم الانبیاء، ۱۳۸۳.
• نهج الفصاحه: کلمات قصار پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم همراه با فهرست تفصیلی، نمایه موضوعی و...، به کوشش علی شیروانی، قم، دار الفکر.
• رهگشای انسانیت، سخنان گهربار حضرت رسول اکرم(ص)، ترجمه ابراهیم احمدیان، قم، گلستان ادب، ۱۳۸۱.

پیوند به بیرون

سیری در نهج الفصاحه