فاطمه دختر امام حسین(ع): تفاوت میان نسخه‌ها
جز ←منابع |
|||
| خط ۸۸: | خط ۸۸: | ||
* ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دار بیروت، ۱۴۰۵ق. | * ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دار بیروت، ۱۴۰۵ق. | ||
* ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ،۱۴۲۱ق. | * ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ،۱۴۲۱ق. | ||
* ابن‌قتیبه، المعارف، چاپ محمداسماعیل | * ابن‌قتیبه، المعارف، چاپ محمداسماعیل عبدالله صاوی، بیروت، ۱۳۹۰ق. | ||
* اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، به تحقیق کاظم المظفر، نجف اشرف، المکتبة الحیدریة، ۱۳۸۵ق. | * اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، به تحقیق کاظم المظفر، نجف اشرف، المکتبة الحیدریة، ۱۳۸۵ق. | ||
* سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، قم، الشریف الرضی،۱۴۱۸ق. | * سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، قم، الشریف الرضی،۱۴۱۸ق. | ||
نسخهٔ ۱۵ نوامبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۰:۲۹
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نام | فاطمه دختر امام حسین(ع) |
| مذهب | شیعه |
| زادروز | ۵۱ق |
| محل زندگی | مدینه |
| سوگواری محرم | |
|---|---|
 تابلوی عصر عاشورا یکی از آثار نگارگری محمود فرشچیان | |
| رویدادها | |
| نامه‌های کوفیان به امام حسین(ع) • نامه امام حسین(ع) به اشراف بصره • روز عاشورا • واقعه کربلا • واقعه عاشورا (از نگاه آمار) • روزشمار واقعه عاشورا • اسیران کربلا | |
| افراد | |
| امام حسین(ع) • علی اکبر • علی‌اصغر • عباس بن علی • حضرت زینب(س) • سکینه بنت حسین • فاطمه دختر امام حسین • مسلم بن عقیل • شهیدان کربلا • اسیران کربلا | |
| جای‌ها | |
| حرم امام حسین(ع) • تل زینبیه • حرم حضرت عباس(ع) • گودال قتلگاه • بین‌الحرمین • نهر علقمه | |
| مناسبت‌ها | |
| تاسوعا • عاشورا • دهه محرم • اربعین • دهه صفر | |
| مراسم | |
| مرثیه‌خوانی • نوحه • تعزیه • روضه • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سقاخانه • سنج و دمام • دسته عزاداری • شام غریبان • تشت‌گذاری • نخل‌گردانی • قمه‌زنی • راهپیمایی اربعین • تابوت‌گردانی • مراسم تابوت | |
فاطمه بنت حسین بن علی بن ابی‌طالب(ع) بزرگ‌ترین دختر امام حسین(ع). مادرش امّ اسحاق دختر طلحة بن عبیدالله است. فاطمه در واقعه کربلا حضور داشت و اسیر شد و در کوفه خطبه خواند و کوفیان را نکوهش کرد. بنابر حدیث امام باقر(ع)، امام حسین(ع) قبل از شهادت، ودایع امامت و وصایای مکتوب خود را به او سپرد و او بعداً آنها را به امام سجاد(ع) داد. وی از پدرش و برادرش امام سجاد(ع) روایت نقل کرده است.
معرفی
فاطمه دختر حسین بن علی بن ابی‌طالب(ع) و ام‌اسحاق دختر طلحه بن عبیدالله است.[۱] تاریخ دقیق تولد فاطمه مشخص نیست؛ ولی چون مادرش، نخست همسر امام حسن(ع) بود و بعد از شهادت وی (۴۹ یا ۵۰ق)، به همسری امام حسین(ع) درآمد، تولد وی بعد از شهادت امام حسن(ع) بوده است؛ بنابراین می‌توان احتمال قوی داد در سال ۵۱ هجری به دنیا آمده است.[۲] فاطمه را بزرگ‌ترین دختر امام حسین(ع) دانستنه‌اند.[۳] نقل شده است امام حسین(ع) از میان دو دخترش (فاطمه و سکینه)، فاطمه را شبیه‌ترینِ آن دو به فاطمه بنت رسول الله خواند. این هنگامی بود که حسن مُثَنّی ـ فرزند امام حسن(ع) ـ فاطمه را از امام حسین(ع) خواستگاری کرد.[۴] فاطمه و حسن مثنی پیش از واقعه کربلا ازدواج کردند.[۵]
حضور در کربلا و اسارت
فاطمه و همسرش حسن مُثَنّی در واقعه عاشورا حضور داشتند.[۶] حسن در روز عاشورا همراه امام حسین(ع) شجاعانه جنگید و زخمی و اسیر شد. دایی‌اش، اسماء بن خارجه فزاری وی را نجات داد. او در کوفه تحت درمان قرار گرفت و با بازیافتن سلامت خود به مدینه بازگشت.[۷] فاطمه به همراه دیگر اعضای خاندان امام حسین(ع)، به اسارت به کوفه و شام برده شد.[۸] برخی از ماجراهای هجوم به خیمه‌ها و دوران اسارت اهل بیت پیامبر(ص) از او نقل شده است.[۹] میان او و یزید در دربار شام سخنانی رد و بدل گردید.[۱۰] احمد بن علی طبرسی، بحث‌های او با اهل کوفه را آورده است.[۱۱]
جایگاه
انتقال ودایع امامت
بنابر حدیثی از امام باقر(ع)، امام حسین(ع) قبل از شهادت، ودایع امامت و وصایای مکتوب خود را به فاطمه سپرد و او بعدا آنها را به امام سجاد(ع) تحویل داد.[۱۲]
روایت حدیث
فاطمه از تابعین و از راویان حدیث بوده است او از پدرش امام حسین(ع) و عبدالله بن عباس و اسماء بنت عُمَیس، روایت کرده است.[۱۳] نقل شده است که وی از مادر بزرگش حضرت فاطمه(س)، دختر پیامبر(ص)، به‌صورت مرسل روایت کرده است، و نیز از پدرش حسین بن علی(ع) و عمه‌اش زینب(س) دختر امام علی(ع) و برادرش علی بن الحسین(ع) و عبدالله بن عباس و عایشه و اسما بنت عمیس و بلال نیز به‌گونه مرسل، روایت کرده است.[۱۴] پسران فاطمه، عبدالله، حسن و ابراهیم، پسران حسن بن حسن (نوه‌های فاطمه)، محمد بن عبدالله بن عمرو، شیبه بن نعامه، یعلی بن ابی یحیی، عایشه دختر طلحه، عماره بن غزیه، ام ابی مقداد هشام بن زیاد، و ام الحسن دختر جعفر بن حسن بن حسن، از او روایت کرده‌اند.[۱۵]
فاطمه را ثقه و از طبقه چهارم راویان دانسته‌اند.[۱۶]
خطبه در کوفه
فاطمه هنگامی که در اسارت بود در کوفه خطبه‌ای خوانده است. او در این خطبه مصیبت‌هایی را که از جانب کوفیان به اهل‌بیت امام حسین رسیده است یادآور می‌شود. محتوای خطبه عبارت است از:
- حمد و ثناء خداوند و اقرار به رسالت پیامبر (ص).
- شهادت امام حسین (ع).
- عدم یاری کوفیان و شهادت امام علی (ع).
- جایگاه و فضائل اهل‌بیت (ع).
- سرزنش کوفیان.
- وعده عذاب دنیوی و اُخروی به کوفیان.[۱۷]
در سوگ حسن مثنی
گفته شده فاطمه پس از درگذشت حسن مُثَنّی، یک سال بر مزار او به سوگ نشست و روزها روزه می‌گرفت و شب‌ها به عبادت می‌پرداخت.[۱۸]
فاطمه پس از درگذشت حسن مثنی، با عبدالله بن عمرو بن عثمان بن عفان ازدواج کرد.[۱۹] پس از مرگ عبدالله، عبدالرحمان‌بن ضحاک، والی مدینه، از فاطمه خواستگاری کرد که او نپذیرفت.[۲۰]
فاطمه از حسن مثنی، چهار فرزند به نام‌های عبدالله، ابراهیم، حسن و زینب داشت[۲۱] و از همسر دومش عبدالله بن عمرو بن عثمان، دارای سه فرزند به نام‌های محمد دیباج، قاسم و رقیه شد.[۲۲] بیشتر فرزندان و نوادگان وی، در مبارزه با خلفای بنی عباس به شهادت رسیدند یا زندانی شدند.[۲۳]
وفات
گفته شده است فاطمه دختر امام حسین(ع) در حدود سال ۱۱۷ هجری و در مدینه درگذشت.[۲۴] همچنین برخی از مورخان بدون اشاره به تاریخ وفات، گفته‌اند او در هنگام وفات، نود سال داشته است.[۲۵] در دیگر منابع آمده وی در زمان خلافت هشام بن عبدالملک (حکومت: ۱۰۵-۱۲۵ق) درگذشت.[۲۶] قبری در قبرستان باب الصغیر به وی منسوب است.[۲۷]
پانویس
منابع
- ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
- ابن‌حِبّان،محمدبن احمد، صحیح ابن حبان، بیروت، موسسه الرسالة، ۱۴۱۴ق.
- ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دار بیروت، ۱۴۰۵ق.
- ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ،۱۴۲۱ق.
- ابن‌قتیبه، المعارف، چاپ محمداسماعیل عبدالله صاوی، بیروت، ۱۳۹۰ق.
- اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، به تحقیق کاظم المظفر، نجف اشرف، المکتبة الحیدریة، ۱۳۸۵ق.
- سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، قم، الشریف الرضی،۱۴۱۸ق.
- سیدبن طاووس، لهوف، ترجمه عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، قم، نوید اسلام، ۱۳۷۸ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الامالی، تهران، نشر کتابچی، ۱۳۷۶ش.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، ۱۴۱۳ق.
- صفار قمی، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد (ص)، به تصحیح محسن کوچه‌باغی، قم، مکتبه نجفی، ۱۴۰۴ق.
- طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی أهل اللجاج، تحقیق ابراهیم بهادری، قم، نشر اسوه، ۱۴۱۶ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، ۱۹۶۷م.
- علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه وفاء، ۱۴۰۳ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، به تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.
- محمدی ری شهری، دانشنامه امام حسین(ع): برپایه قرآن و حدیث، قم، دار الحدیث، ۱۳۸۸ش.
- مِزّی، یوسف‌‌‌بن عبدالرحمان، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت، ۱۴۰۵ق.
- بخاری ، محمدبن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت دار ابن کثیر، ۱۴۱۰ق.
- بیهقی، علی بن زید، لباب الانساب والالقاب والاعقاب، قم، مکتبه مرعشی،۱۴۱۰ق.
- عسقلانی، ابن حجر، تقریب التهذیب، دمشق، دار الرشید، ۱۴۱۲ق.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج ۲، ص ۴۹۱؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۴۵، ص ۳۲۹؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص ۲۱۴.
- ↑ محمدی ری شهری، دانشنامه امام حسین(ع)، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۳۵۱
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۶۴؛ ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۴، ص۸۶.
- ↑ رجوع کنید به: شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۵. اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۳۸۵ق، ص۱۲۲.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۲۱ق، ج۷۰، ص۱۷؛ ابن قتیبه، المعارف ، ۱۳۹۰ق، ص۲۱۳؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۸، ص ۴۷۳.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۵ و ۱۲۱.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد،۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۵؛ ابن‌طاووس، لهوف، ۱۳۷۸ش، ص۶۳.
- ↑ ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق،ج۴، ص۸۶؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج ۲، ص ۱۲۱
- ↑ ر.ک: صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۱۶۴؛ شیخ مفید، الارشاد،۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۲۱.
- ↑ ر.ک: طبری، تاریخ الطبری، ۱۹۶۷م، ج ۵، ص ۴۶۴
- ↑ طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۱۶ق، ج ۲، ص ۲۷۲۹.
- ↑ صفّار قمی، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۸۵؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص ۳۰۳.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۲۱ق، ج ۷۰، ص ۱۰؛ مزّی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۵ق، ج ۳۵، ص ۲۵۴-۲۵۵.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۲۱ق، ج۷۰، ص۱۰؛ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۵ق، ج۳۵، ص۲۵۴؛
- ↑ ابن عساکر، تاریخ دمشق،۱۴۲۱ق، ج۷۰، ص۱۰؛ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۵ق، ج۳۵، ص۲۵۴؛
- ↑ عسقلانی، تقریب التهذیب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۶۵۷
- ↑ طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۱۰۴-۱۰۸.
- ↑ بخاری، صحیح البخاری،۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۴۶؛ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۵ق، ج۶، ص۹۵؛ علامه مجلسی، بحارالانوار،۱۴۰۳ق، ج۴۴، ص۱۶۷؛ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۲۱ق، ج۷۰، ص۱۹؛ مفید، الارشاد ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۶.
- ↑ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۵ق، ج۳۵، ص۲۵۶؛ اصفهانی، مقاتل الطالبین،۱۳۸۵ق، ص۱۶۷
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۸، ص ۴۷۴.
- ↑ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۵ق، ج۳۵، ص۲۵۶؛ بیهقی، لباب الانساب،۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۸۵؛
- ↑ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۵ق، ج۳۵، ص۲۵۶؛ ابن قتیبه، المعارف ،۱۳۹۰ق، ص ۱۹۹
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۵۳۶
- ↑ بن جوزی، تذکره الخواص، ۱۴۱۸ق، ص۲۵۱.
- ↑ ابن‌حِبّان، صحیح، ۱۴۱۴ق، ج ۵، ص ۳۰۱.
- ↑ ابن‌عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۲۱ق، ج ۷۰، ص ۱۷.
- ↑ زیارتگاه‌های اهل بیت و اصحاب ائمه (ع) در سوریه نوشته احمد خامه‌یار فصلنامه وقف میراث جاویدان، شماره ۷۶، زمستان ۱۳۹۰، صص۸۷-۱۲۶