پیشنمازی زن
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
پیشنمازی زن یا امامت زن در نماز جماعت، طبق نظر مشهور فقیهان، اگر برای زنان باشد صحیح است، اما در صورت حضور مرد در میان مأمومین، فقیهان اتفاق نظر دارند که امامت زن جایز نیست.
فقیهانی همچون سید ابوالقاسم خویی و لطفالله صافی گلپایگانی، پیشنمازی زن برای بانوان را مکروه شمرده و امام خمینی و محمد فاضل لنکرانی، بنابر احتیاط آن را صحیح نمیدانند. یوسف بن احمد بحرانی، فقیه شیعه سده دوازدهم هجری نیز امامت زن برای زنان را تنها در نمازهای مستحبی که میتوان به جماعت خواند، مانند نماز باران، صحیح شمرده است. گفته شده که اختلافنظر در حکم پیشنمازی زن ناشی از تفاوت روایات است.
حکم شرعی
پیشنمازی زن در نماز جماعت از مسائل فقهی است که میان مذاهب اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است.[۱] در این زمینه دو حالت در نظر گرفته میشود:[۲] در حالت نخست، اگر مأمومین مرد یا ترکیبی از مرد و زن باشند، فقیهان شیعه[۳] و اهلسنت[۴] اتفاق نظر دارند که امام جماعت نمیتواند زن باشد؛ ازاینرو امامت زن در نماز جمعه را نیز صحیح نمیدانند.[۵]
در حالت دوم، زمانی که تمام مأمومین زن باشند، صاحب جواهر، از فقهای قرن سیزدهم قمری، نظر مشهور فقیهان شیعه را جواز پیشنمازی زن دانسته است.[۶] شیخ طوسی (درگذشت: ۴۶۰ق) در اینباره ادعای اجماع دارد.[۷] با این حال، برخی فقیهان همچون سید ابوالقاسم خویی (درگذشته ۱۳۷۱ش) و لطفالله صافی گلپایگانی، (درگذشته ۱۴۰۰ش) پیشنمازی زن برای زنان را مکروه دانستهاند.[۸]
گروهی دیگر، مانند صاحب حدائق، از فقیهان شیعه در قرن دوازدهم قمری، بر این باورند که امامت زن در نمازهای مستحبی، مانند نماز استسقاء و نماز عید فطر و قربان، جایز است، اما در نمازهای واجب صحیح نیست.[۹] از سوی دیگر، امام خمینی و محمد فاضل لنکرانی (درگذشته ۱۳۸۶ش) معتقدند که بنابر احتیاط واجب، امام جماعت زنان نیز باید مرد باشد.[۱۰] در میان مذاهب اهلسنت نیز، غیر از مالکیه، دیگر مذاهب جواز پیشنمازی زن برای زنان را پذیرفتهاند.[۱۱]
مستند فتوای فقیهان
محقق حلّی، فقیه شیعه در قرن هفتم قمری، عدم جواز پیشنمازی زن برای مردان را مورد اتفاق عالمان دانسته و به روایتی[۱۲] از پیامبر اسلام مستند کرده است.[۱۳] وی معتقد است که در اسلام، زنان به رعایت حیا و پوشیدگی مأمور شدهاند، در حالی که امام جماعت باید آشکار و شناختهشده باشد.[۱۴]
گفته شده که اختلاف در حکم پیشنمازی زن برای زنان، ناشی از تفاوت در روایات، و مبتنی بر سه گونه روایت است:[۱۵]
- روایات جواز مطلق: این دسته از احادیث بهطور کلی، اقتدا به زن در نمازهای مستحب و واجب را جایز میدانند.[۱۶]
- روایات عدم جواز: این احادیث صراحتاً امامت زن را نادرست دانستهاند.[۱۷]
- روایات دارای تفصیل: این گروه از احادیث میان نمازهای واجب و مستحب[۱۸] و در برخی موارد میان نماز میت و سایر نمازها[۱۹] تفاوت قائل شدهاند.
بر پایه روایتی که ابنسعد، مورخ و سیرهنویس قرن سوم هجری، در کتاب الطبقات الکبری آورده، پیامبر(ص) به زنی به نام اُمّوَرقه برای امامت نماز جماعت برای اهل خانهاش اجازه داد.[۲۰] حسن الصفار (زاده ۱۹۵۸م) امام جمعهٔ شهر قطیف با استناد به این اجازهٔ پیامبر اکرم(ص) معتقد است امروزه نیز میتوان از زنان برای امامت در نماز جماعت در اجتماعات مخصوص خودشان بهره برد.[۲۱]
پانویس
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به محقق حلّی، المعتبر، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۳۸؛ ابنادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ح۱، ص۲۸۱؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۳۶؛ بنیهاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۷۹۰.
- ↑ رجبی، «امامت زن برای زن در نماز جماعت از منظر مذاهب فقهی»، ص۷۴ و ۷۵.
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به جزیری و دیگران، الفقه علی المذاهب الأربعة، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۴۷؛ ابنادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ح۱، ص۲۸۱؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۳۶؛ بنیهاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۷۹۰.
- ↑ جزیری و دیگران، الفقه علی المذاهب الأربعة، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۴۷.
- ↑ شهید ثانی، روض الجنان، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۷۶۸.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۳۷.
- ↑ شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۶۲.
- ↑ خویی، موسوعة الإمام الخوئی، ۱۴۱۸ق، ج۱۷، ص۳۶۹؛ بنیهاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۷۹۰.
- ↑ بحرانی، الحدائق الناضرة، ۱۴۰۵ق، ج۱۱، ص۱۸۹؛ بنیفضل، مدارک تحریر الوسیلة، ۱۳۸۰ش، ج۳، ص۵۷۷.
- ↑ بنیهاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۷۹۰.
- ↑ جزیری و دیگران، الفقه علی المذاهب الأربعة، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۴۷.
- ↑ محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۳۳۳، حدیث ۳۷۱۵.
- ↑ محقق حلّی، المعتبر، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۳۸.
- ↑ محقق حلّی، المعتبر، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۳۸.
- ↑ رجبی، «امامت زن برای زن در نماز جماعت از منظر مذاهب فقهی»، ص۷۵-۷۷.
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۳۱، حدیث ۲۳؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، بیتا، ج۸، ص۳۳۶، حدیث ۱۰.
- ↑ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، بیتا، ج۸، ص۳۳۴، حدیث ۴.
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۹۶؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، بیتا، ج۸، ص۳۳۳-۳۳۴، حدیث ۱.
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۷۵؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، بیتا، ج۸، ص۳۳۴، حدیث ۳.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۳۵.
- ↑ «مفارقة بین التنظیر وواقع المرأة الدینی»، مکتبة الشیخ حسن الصفار.
منابع
- ابنادریس حلّی، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، محقق و مصحح: موسوی، حسن بن احمد، ابن مسیح، ابو الحسن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
- ابنسعد کاتب واقدی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق: عطا، محمد عبد القادر، دار الکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، محقق و مصحح: ایروانی، محمد تقی، مقرم، سید عبد الرزاق، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۵ق.
- بنیفضل، مرتضی، مدارک تحریر الوسیلة، تهران، تنظیم و نشر آثار امام خمینی( ره)، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
- بنیهاشمی خمینی، سید محمدحسین، توضیح المسائل مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، ۱۴۲۴ق.
- جزیری، عبد الرحمن، و دیگران، الفقه علی المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت وفقاً لمذهب أهل البیت(ع)، بیروت، دار الثقلین، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- خویی، سید ابوالقاسم، موسوعة الإمام الخوئی، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، تحقیق مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث قم، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، بیتا (نسخه مدرسه فقاهت).
- رجبی، حسین، «امامت زن برای زن در نماز جماعت از منظر مذاهب فقهی»، در نشریه پژوهشنامه مذاهب اسلامی، شمارهٔ ۱، ۱۳۹۳ش.
- شهید ثانی، زین الدین بن علی، روض الجنان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۲ق.
- شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، محقق، موسوی خرسان، حسن، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، محقق و مصحح: خراسانی، علی، شهرستانی، سید جواد، طه نجف، مهدی، عراقی، مجتبی، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.
- محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.
- محقق حلّی، نجم الدین جعفر بن حسن، المعتبر فی شرح المختصر، قم، مؤسسه سید الشهداء(ع)، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.
- «مفارقة بین التنظیر وواقع المرأة الدینی»، مکتبة الشیخ حسن الصفار، تاریخ نشر: ۸ دسامبر ۲۰۲۲م، تاریخ بازدید: ۱۳ خرداد ۱۴۰۴ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محقق و مصحح: قوچانی، عباس، آخوندی، علی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.