عاصم بن ابی النجود کوفی

عاصم بن ابی النجود کوفی

اطلاعات کلی
مذهب	شیعه
زادروز	بین سال‌های ۴۱-۶۰
زادگاه	کوفه
محل زندگی	کوفه
اطلاعات علمی
استادان	ابوعبدالرحمن سلمی، زر بن حبیش

عاصم بن بهدله ابی النجود اسدی کوفی (؟-۱۲۷ یا ۱۲۸ق) از تابعین و یکی از قاریان سبعه است. وی قرائتش را از ابو عبدالرحمن سلمی آموخته که سلمی نیز از امام علی (ع) فراگرفته است؛ همچنین عاصم قرائت خود را به زر بن حبیش که قرائت را از عبدالله بن مسعود آموخته بود عرضه می‌کرد. بنابراین عاصم با یک واسطه راوی قرائت حضرت علی (ع) است؛ به همین جهت گفته‌اند فصیح‌ترین قرائات قرائت عاصم می‌باشد، زیرا وی قرائت اصیل را آورده‌است. عاصم پس از وفات استادش، ابی عبدالرحمن سلمی، ریاست قراء و تعلیم قرآن را در کوفه به دست گرفت. ابوبکر بن عیاش و حفص بن سلیمان قرائت را از وی نقل کردند. حفص قرائت عاصم را دقیق‌تر و مضبوط‌تر می‌دانست و قرائت عاصم به وسیله او منتشر شده و تا امروز در اکثر کشورهای اسلامی قرائت حفص از عاصم رایج و متداول است. عاصم به اذعان قریب به اتفاق سیره نویسان و صاحبنظران، شیعه بوده است.

زندگی‌نامه

بنابر گفته برخی نام پدر عاصم، بهدله بوده است. برخى نیز نام پدر وی را عبید و نام مادر وى را بهدله دانسته‌‏اند. وى در دوران امارت معاویه بن ابی سفیان به دنيا آمد. بنابراین تولد وی بین سال‌های ۴۱-۶۰ قمری رخ داده است. عاصم در سال ۱۲۷ یا ۱۲۸ قمری در شهر کوفه از دنیا رفت.

ابو بكر بن عياش، راوى عاصم، رويدادى را از آخرين لحظات زندگى عاصم نقل كرده و می‌گويد:

«وارد بر عاصم شدم در حالى كه ساعات پايان عمر خود را طى می‌كرد، شنيدم كه آيه‏‌اى را به روش تحقيق و به صورتى كه گويا آن را در نماز می‌خواند، قرائت می‌‏كرد و آن اين آيه بود: «و ردُّوا الى اللّه مولاهم الحقَّ و ضلّ عنهم ماكانوا يفترون»

عاصم همانند استادش، نابينا بود و غالباً يك نفر عصاكش داشت كه او را جابجا می‌كرد.

قرائت عاصم از منظر دانشمندان اسلام

عاصم در بين قرّاء، معروف به خصوصيات و خصلت‌هايى ممتاز بوده كه شخصيتى قابل توجه به او بخشيده است. وى ضابطى بی‌نهايت استوار و در دریافت قرآن از ديگران بسيار محتاط بوده است، لذا قرائت را از كسى غير از ابو عبد الرحمان سلمى كه از على (ع) فرا گرفته بود، اخذ نمی‌كرد و آن‌را بر زرّ بن حبيش كه قرائت را از ابن مسعود آموخته بود، عرضه می‌كرد.

ابوبکر بن عياش شاگرد عاصم می‌گويد:

«عاصم به من گفت: هيچ‌كس جز ابوعبدالرحمان، حرفى از قرآن را براى من قرائت نكرد و من هر وقت كه از پيش وى باز می‌گشتم، مسموعات خود را درباره قرآن به زرّ بن حبيش عرضه می‌كردم. ابوعبدالرحمان نيز قرائت را از حضرت على و زرّ بن حبيش از عبد اللّه بن مسعود، اخذ كرده بودند».

ابراهيم بن محمد نفطويه (متوفاى ۳۲۳ق) كه پنجاه سال آموزش قرائت را به عهده داشت؛ هر وقت كه جلسه خود را آغاز می‌كرد، قرآن را به قرائت عاصم می‌خواند و پس از آن به قرائت‌هاى ديگر می‌پرداخت.

احمد بن حنبل نيز قرائت عاصم را بر ديگر قرائت‌ها ترجيح می‌داد؛ زيرا مردم كوفه كه اهل علم و فضيلت بودند، قرائت عاصم را پذيرفته بودند. همان‌طور كه ذهبى نقل كرده است:

«احمد بن حنبل گفته است: عاصم مورد وثوق بود و من‏ قرائت او را اختيار كرده‌ام».

و می‌گويد:

«بالاترين چيزى كه براى ما به وقوع پيوست به دست آوردن قرائت قرآن عظيم از طريق عاصم است». او سپس اسناد خود را متصلاً تا حفص نقل می‌كند كه او از عاصم و عاصم از ابوعبدالرحمان سلمى و وى از حضرت على و از زرّ بن حبيش و او از ابن مسعود گرفته و اين دو (على و ابن مسعود) آن‌را از پیامبر(ص) اخذ كرده و پيامبر نيز به واسطه جبرئیل از خداوند گرفته است.

از اين‌رو، همواره بزرگان و شاخص‌هاى فقهاى امامیه، قرائت عاصم به ‏روايت حفص را ترجيح داده و برگزيده‌اند؛ زيرا آن‌را يگانه قرائت برتر و مطابق با لهجه فصيح قريش كه قرآن بر وفق آن نازل گشته می‌دانستند كه عرب و مسلمانان بر آن توافق دارند.

ابن شهرآشوب در كتاب خود المناقب گويد:

«عاصم قرائت را از ابوعبدالرحمان سلمى فرا گرفته، كه او نيز قرائت تمامى قرآن را از على امير مؤمنان (ع) دريافت نموده» و اضافه می‌كند «فصيح‌ترين قرائات، قرائت عاصم است، زيرا از ريشه آن فرا گرفته و هر آنچه ديگران كج رفته‌اند، او راه استوار را انتخاب نموده است».

همچنين علامه‏ حلی در كتاب المنتهی گويد: «بهترين قرائت‌ها نزد من، قرائت عاصم است».

شخصيت علمى و دينى

عاصم از ديدگاه دانشمندان شيعه و نيز علماء اهل سنت، شخصيتى بارز و با تقوى و مورد اعتماد در قرائت بوده است. آنان وى را جامع فصاحت و قرائت صحيح و تجوید معرفى كرده و صاحب صوت خوش و دلنواز دانسته‌‏اند. قاضی نورالله شوشتری، عبدالجلیل قزوینی و نيز سید حسن صدر، به تشيّع عاصم تصريح دارند، به همين جهت قاطبه دانشمندان شيعه، قرائت عاصم را فصيح‌‏ترين قراءات دانسته‏‌اند. چنانكه جزرى نيز در رده‏‌بندى قراءات قرّاء سبعه، قرائت عاصم را افصح القراءات ناميده است.

تشیع عاصم

بنا بر نظر قریب به اتفاق سیره نویسان چهار تن از قرّاء هفتگانه یعنی عاصم‏ بن أبى النجود، ابوعمر بن العلاء، حمزةبن حبيب و على بن حمزه كسائى شيعه اهل‏بيت (ع) بوده و مذهب آنان را ثابت و مورد قبول ارباب سيره دانسته‏‌اند.

شيخ عبدالجليل رازى معتقد است، آيين اكثر پيشوايان و استادان قرائت بوده است و اكثر قراء مكى و مدنى و كوفى و بصرى، عدليه و شيعه بوده‏ا‌ند نه مشبهه و خوارج و جبری و روايات آنان نيز منقول از اميرالمؤمنين على (ع) است.

ابن شهر آشوب و شیخ ابوالفتوح رازی از عاصم به عنوان مقتدای شیعه نام می‌برند.

قیس آل قیس در کتاب خویش آورده است: «عاصم از تابعان و محبین خاندان پیامبر بود چنان که قرائت خویش را از شیخین و از ابو عبدالرحمن سلمی و او هم از امیرالمؤمنین علی فرا گرفته است.»

جستارهای وابسته

• قراء سبعه
• ابوبکر بن عیاش
• حفص بن سلیمان

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع