مائة منقبة (کتاب)

مائة منقبة

اطلاعات کتاب
نویسنده	ابن شاذان قمی (۳۳۵-۴۲۰ق)
تاریخ نگارش	قرن چهارم
موضوع	مناقب امام علی(ع)
سبک	روایی
زبان	عربی
اطلاعات نشر
ناشر	مدرسة الامام المهدی
تاریخ نشر	۱۴۰۷ق

مائةُ مَنْقَبَة مِنْ مَناقِب امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب وَ الأئمة مِنْ وُلْده(ع) معروف به فضائل ابن شاذان کتابی شامل صد کرامت و فضایل امام علی(ع) از منابع اهل‌سنت است و آن را محمد بن احمد بن على قمی معروف به ابن شاذان قمی، فقیه و محدث امامی در قرن چهارم و پنجم هجری نوشته است.

درباره مؤلف

مقالهٔ اصلی: ابن شاذان قمی

ابوالحسن محمد بن احمد بن علی قمی معروف به ابن شاذان قمی، در میانه سال‌های ۳۷۴ تا ۴۲۰ق در قید حیات بوده است؛ بنابراین او از علمای قرن چهارم و پنجم هجری قمری است. اولین محلی که برای زندگی او ذکر شده، کوفه است که در آنجا در سال ۳۷۴ق از حسین بن احمد روایت شنیده است.

نام کتاب

برخی این کتاب را «إیضاح دفائن النواصب فی مأة منقبة من مناقب علی بن أبی‌طالب» دانسته‌اند؛ اما آقابزرگ تهرانی، مأة منقبة را کتابی در فضائل اهل بیت(ع) و «إیضاح دفائن النواصب» را کتابی دیگر از ابن شاذان و در ردّ مخالفین اهل بیت و شیعه می‌داند. نسخه‌‌ای از کتاب ایضاح تا قرن ۱۴ قمری در کتابخانه میرزا یحیی اصفهانی موجود بوده اما امروزه اثری از آن یافت نمی‌شود.

انگیزه نگارش

از مقدمه‌ای که مؤلف بر کتابش نوشته، چنین به دست می‌آید که گویا بعضی از دوستداران حضرت علی(ع) از او درخواست کردند کتابی در فضائل و مناقب حضرت علی بن ابی‌طالب(ع) بنویسد. ابن شاذان در پاسخ او می‌نویسد:

«از من درخواست کردی کتابی در مقام و شأن و فضائل امیرمؤمنان به رشته تحریر درآورم، من آن‌چه را در خواست کردی و بدان رغبت داشتی در این کتاب که شامل صد فضیلت از فضائل علی(ع) و امامان از فرزندان اوست، با استناد به روایات اهل سنت برایت جمع آوری کردم؛ و اختصار را رعایت کردم تا خسته و ملول نشوی. پس به این کتاب چنگ بزن تا رشد بیابی و آن را حفظ کن. خداوند ما را به راه حق و صواب رهنمون سازد و از خیر و پاداش فراوان محروم نکند. .»

اهمیت

کتاب حاضر از منابع مهم روایی شیعه است که بزرگانی چون سید بن طاووس در الیقین، علامه مجلسی در بحارالانوار، سید هاشم بحرانی در غایة المرام و علامه امینی در الغدیر، برخی از احادیثِ کتب خود را از آن نقل کرده‌اند. علاوه بر این، چون مؤلف احادیث را از منابع اهل سنت نقل کرده است همین امر سبب شده است که این کتاب نزد اهل سنت هم مقبول باشد و بزرگانی از اهل تسنن، مطالب و روایات آن را در کتاب‌هایشان بیاورند، مانند، خوارزمی در دو اثرش مناقب و مقتل الحسین(ع)، ابوعبیدالله شافعی در کفایة الطالب، حمویی جوینی در فرائد السِمطین.

نمونه‌هایی از مناقب

منقبت اول: پیامبر اکرم (ص) به امام علی(ع) فرمود: من سید و آقای همه مردم هستم از آغاز تا پایان، و تو ای علی پس از من ( در رتبه پس از من) آقا و سرور تمام مردمان هستی، و نخستین نفر از ما همانند آخرین نفر است و آخرین نفر از ما همانند نخستین نفر است( همه در مناقب یکسانیم).

منقبت صدم: پیامبر خدا(ص) فرمود: همانا خداوند متعال برای برادرم فضائلی قرار داده که قابل شمارش نیست، هر کسی یک فضیلت از از آن فضائل را یاد کند وبدان اعتراف نماید خداوند تمام گناهان گذشته و آینده اش را می بخشد؛ و هر کسی فضیلتی ا فضائلش را بنویسد تا زمانی که نشانی از آن نوشته باشد فرشتگان برایش استغفار می‌کنند؛ و هرکسی گوش به فضیلتی از فضائلش بسپرد تمام گناهانی را که با شنیدن مرتکب شده می‌آمرزد؛ و هر کسی در کتاب فضائلش بنگرد خداوند تمام گناهانی را که با چشم مرتکب شده می بخشد. آنگاه پیامبر(ص) افزود: نگاه به علی بن ابی طالب عبادت است و یادِ علی عبادت است و خداوند ایمان هیچ یک از بندگانش را جز با ولایت علی و بیزاری از دشمنانش نمی‌پذیرد.

ویژگی‌ها

مؤلف بر آن بوده که تنها از روایات اهل سنت در فضائل اهل بیت استفاده نماید و چنین کرده است.
مؤلف نظم خاصی برای ذکر احادیث قرار نداده و تنها ترتیب مشخص برای کتاب همان عنوان روایات صدگانه است.

نسخه‌ها

1. نسخه کتابخانه آیت‌الله سید مصطفی خوانساری که به‌دست پدرش سید احمد خوانساری در سال ۱۳۲۸ق استنساخ شده است.
2. نسخه کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی که بر روی آن به‌خط عزالدین حسنی عاملی کرکی در سال ۹۸۴ق نوشته شده است.

چاپ‌ها، ترجمه‌ها و نسخه‌ها

این کتاب در سال ۱۳۴۹ق در نجف چاپ شد.

این کتاب دوبار با تحقیق چاپ شده است. یک‌بار با تحقیق نبیل رضا علوان توسط انتشارات مدرسه امام مهدی منتشر شده و بار دیگر ایاد کمالی اصل نیز این کتاب را تصحیح و ترجمه کرده و توسط انتشارات جوانان موفق با نام سر دلبران منتشر شده است.

• این کتاب با ترجمه محمد حسینی نیا با عنوان صهبای سخندانی در ترجمه و شرح صد مناقب امیرالمومنین علی (ع) از ابن شاذان قمی (م ۴۲۰ ق) در تهران توسط نشر راگا در سال ۱۳۹۶ش. چاپ شده است.
• نمی از یم: چهل حدیث در فضائل علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) زبده‌ای از کتاب "مائه منقبه" ابن شاذان قمی. گردآورنده محمدکاظم بهنیا،تهران نشر درج ۱۳۷۸ش.
• ترجمه‌ای از کتاب توسط طه طرزی درسال ۱۳۹۹ش. از سوی انتشارات فادی به چاپ رسیده است.

منابع

• ابن شاذان قمی، محمد بن احمد، مائة منقبة، قم، مدرسة الإمام المهدی(ع)، ۱۴۰۷ق.
• احمدی، مهدی، تاریخ حدیث شیعه در سده‌های چهارم تا هفتم هجری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۹ش.
• تهرانی، آقابزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالأضواء.
• مائةُ مَنْقَبَة مِنْ مَناقِب امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب وَ الأئمة مِنْ وُلْده، کتابخانه دیجیتال نور، تاریخ بازدید: ۱۶ اسفند ۱۳۹۹ش.
• سایت خانه کتاب وادبیات ایران؛https://ketab.ir/book/79fa7450-28b8-4d6e-aad8-9cae3fddf8d1