سوره قارعه

سوره قارعه

عادیات سوره عادیات قارعه تکاثر سوره تکاثر
شماره سوره	۱۰۱
جزء	۳۰
نزول
ترتیب نزول	۳۰
مکی/مدنی	مکی
اطلاعات آماری
تعداد آیات	۱۱
تعداد کلمات	۳۶
تعداد حروف	۱۶۰

سوره قارعه صد و یکمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء سی‌ام جای دارد. نام سوره از واژه «القارعه» در آیه اول گرفته شده که یکی از نام‌های قیامت و به معنای کوبنده است. سوره قارعه درباره قیامت و وقایع آن است و از پاداش کارهای نیک و مجازات گناهان سخن می‌گوید. در روایات آمده است، هر کس این سوره را تلاوت کند، پرونده اعمالش در روز قیامت پربار خواهد بود.

معرفی

• نامگذاری

نام سوره از واژه «القارعه» در آیه اول گرفته شده‌است. قارعه به معنای زدن بسیار سخت است و از نام‌های قیامت است. بعضى گفته‌اند: بدين مناسبت قيامت را قارعه ناميده‌اند كه دل‌ها را با فزع( بیم وهراس) و دشمنان خدا را با عذابش می‌كوبد.این واژه ۵ بار در قرآن کریم بکار رفته است ۳ بار در سوره قارعه و ۱ بار در سوره حاقه آیه ۴ و۱ بار در آیه ۳۱ سوره رعد که تنها این مورد در باره الهی عذاب در دنیا و به کیفر و سرکوب، حادثه کوبنده و بسیار سخت، مصیبت کوبنده، حادثه و بلای کوبنده ومانند آن ترجمه شده است. وَلَا يَزَالُ الَّذِينَ كَفَرُوا تُصِيبُهُمْ بِمَا صَنَعُوا قَارِعَةٌ أَوْ تَحُلُّ قَرِيبًا مِنْ دَارِهِمْ ترجمه:و كسانى كه كافر شده‌اند پيوسته به [سزاى‌] آنچه كرده‌اند مصيبت كوبنده‌اى به آنان مى‌رسد يا نزديك خانه‌هايشان فرود مى‌آيد.

• محل و ترتیب نزول

سوره قارعه جزو سوره‌های مَکّی و در ترتیب نزول سی‌امین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده‌است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، یکصدویکمین سوره قرآن است و در جزء سی‌ام قرار دارد.

• تعداد آیات و کلمات

سوره قارعه ۱۱ آیه، ۳۶ کلمه و ۱۶۰ حرف دارد و جزو سوره‌های مُفَصَّلات است.

محتوا

این سوره از آغاز تا پایان از واقعهٔ قیامت سخن می‌گوید و سختی‌ها و احوال آن روز و سرنوشت انسان را بیان می‌کند که اگر کسی اعمال نیک او بیشتر و سنگین‌تر از اعمال بد و گناهانش باشد از زندگی خوش و جاودانه برخوردار می‌شود و اگر کسی اعمال بد و گناهان او بیشتر و سنگین‌تر از اعمال نیک او باشد، بازگشت‌گاه او دوزخ است و در آتشی بس سوزان خواهد بود.المیزان محور اصلی سوره را بیم و بشارت دانسته در حالی که غلبه محتوای سوره را انذار (بیم) برشمرده است.

سنگینی ترازوی اعمال در قیامت

در تفسیر البرهان ذیل سوره قارعه روایت شده است هیچ چیز در ترازوی اعمال سنگین‌تر از صلوات بر محمد و آل محمد نیست. همچنین در برخی روایات آمده است، مراد از «فَأَمَّا مَن ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ»، امیرالمؤمنین(ع) یا کسی است که ولایت حضرت را پذیرفته است و مراد از «وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ» کسی است که ولایت آن حضرت را انکار می‌کند.تفسیر المیزان در تفسیر آیه گفته که اعمال آدمی یا در میزان ثقیل اند زیرا در نزد خداوند قدر و منزلت دارند مانند ایمان و طاعات که نتیجه اش سعادت در آخرت است و یا در میزان سنگینی ندارند مانند کفر و انواع گناهان که نتیجه اش شقاوت در جهان آخرت است.

سلمان در پاسخ به یک شخص:
شخصى سلمان را تحقير كرد كه تو كيستى و چيستى؟ پاسخ داد: اول من و تو نطفه و آخر و پایان من و تو مردار است. اين دنياست، اما در قيامت، «مَن ثَقُلتْ موازينُه فهو الكريم و من خفّتْ موازينه فهو لَئيمٌ» هر كس میزان او سنگین باشد،کریم است و تکریم مى‌شود و میزان هر کس سبک باشد، تحقیر و ملامت خواهد شد.

منبع: حویزی، تفسیر نور الثقلین، ج۵، ص۶۶۰.

نکته تفسیری

در باره محشور شدن انسان‌ها در قیامت دو تعبیر در قرآن آمده یکی در آیه ۴ همین سوره که آنها تشبیه به پروانه شده‌اند «يَوْمَ يَكُونُ النَّاسُ كَالْفَرَاشِ الْمَبْثُوثِ» ترجمه:«روزى كه مردم چون پروانه‌[هاى‌] پراكنده گردند». ومورد دوم در آیه۷ سوره قمر «خُشَّعًا أَبْصَارُهُمْ يَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْدَاثِ كَأَنَّهُمْ جَرَادٌ مُنْتَشِر» ترجمه:«در حالى كه ديدگان خود را فروهشته‏ اند چون ملخهاى پراكنده از گورها[ى خود] برمى ‏آيند». سید علی‌اکبر قرشی نویسنده قاموس قرآن می نویسد: ظاهر آنست كه اين تشبيه زنده شدن و خروج از قبرهاست زیرا ملخ دم خود را زیر خاک می‌کند و تخم می‌گذارد بعد از چندى تخم‌ها مبدّل به کرم شده سپس تغییر شکل می‌دهند و مبدّل به پروانه و بعد ملخ می‌شوند.

فضیلت و خواص

مقالهٔ اصلی: فضائل سور

در حدیث اُبَی بن کَعب آمده است هر کس این سوره را بخواند، خداوند در روز قیامت پرونده او را سنگین می‌کند. همچنین از امام باقر(ع) نقل شده است هر کس القارعه را تلاوت کند، از فتنه دَجّال، اینکه به او ایمان بیاورد، و چرک جهنم در روز قیامت در امان خواهد بود.

متن و ترجمه سوره قارعه

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ

﴿الْقَارِعَةُ ۝١ مَا الْقَارِعَةُ ۝٢ وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْقَارِعَةُ ۝٣ يَوْمَ يَكُونُ النَّاسُ كَالْفَرَاشِ الْمَبْثُوثِ ۝٤ وَتَكُونُ الْجِبَالُ كَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ ۝٥ فَأَمَّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ ۝٦ فَهُوَ فِي عِيشَةٍ رَاضِيَةٍ ۝٧ وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ ۝٨ فَأُمُّهُ هَاوِيَةٌ ۝٩ وَمَا أَدْرَاكَ مَا هِيَهْ ۝١٠ نَارٌ حَامِيَةٌ ۝١١﴾

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ

﴿الْقَارِعَةُ ۝١﴾

﴿به نام خداوند رحمتگر مهربان. کوبنده ۝١﴾

﴿مَا الْقَارِعَةُ ۝٢﴾

﴿چیست کوبنده ۝٢﴾

﴿وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْقَارِعَةُ ۝٣﴾

﴿و تو چه دانی که کوبنده چیست ۝٣﴾

﴿يَوْمَ يَكُونُ النَّاسُ كَالْفَرَاشِ الْمَبْثُوثِ ۝٤﴾

﴿روزی که مردم چون پروانه[های] پراکنده گردند ۝٤﴾

﴿وَتَكُونُ الْجِبَالُ كَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ ۝٥﴾

﴿و کوه‌ها مانند پشم زده‌شده رنگین شود ۝٥﴾

﴿فَأَمَّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ ۝٦﴾

﴿اما هر که سنجیده‌هایش سنگین برآید ۝٦﴾

﴿فَهُوَ فِي عِيشَةٍ رَاضِيَةٍ ۝٧﴾

﴿پس وی در زندگی خوشی خواهد بود ۝٧﴾

﴿وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ ۝٨﴾

﴿و اما هر که سنجیده‌هایش سبک بر آید ۝٨﴾

﴿فَأُمُّهُ هَاوِيَةٌ ۝٩﴾

﴿پس جایش هاویه باشد ۝٩﴾

﴿وَمَا أَدْرَاكَ مَا هِيَهْ ۝١٠﴾

﴿و تو چه دانی که آن چیست ۝١٠﴾

﴿نَارٌ حَامِيَةٌ ۝١١﴾

﴿آتشی است‌سوزنده ۝١١﴾

﴿به نام خداوند رحمتگر مهربان. کوبنده ۝١ چیست کوبنده ۝٢ و تو چه دانی که کوبنده چیست ۝٣ روزی که مردم چون پروانه[های] پراکنده گردند ۝٤ و کوه‌ها مانند پشم زده‌شده رنگین شود ۝٥ اما هر که سنجیده‌هایش سنگین برآید ۝٦ پس وی در زندگی خوشی خواهد بود ۝٧ و اما هر که سنجیده‌هایش سبک بر آید ۝٨ پس جایش هاویه باشد ۝٩ و تو چه دانی که آن چیست ۝١٠ آتشی است‌سوزنده ۝١١﴾

سوره پیشین: سوره عادیات	سوره قارعه سوره‌های مکی • سوره‌های مدنی	سوره پسین: سوره تکاثر
١.فاتحه ٢.بقره ٣.آل‌عمران ٤.نساء ٥.مائده ٦.انعام ٧.اعراف ٨.انفال ٩.توبه ١٠.یونس ١١.هود ١٢.یوسف ١٣.رعد ١٤.ابراهیم ١٥.حجر ١٦.نحل ١٧.اسراء ١٨.کهف ١٩.مریم ٢٠.طه ٢١.انبیاء ٢٢.حج ٢٣.مؤمنون ٢٤.نور ٢٥.فرقان ٢٦.شعراء ٢٧.نمل ٢٨.قصص ٢٩.عنکبوت ٣٠.روم ٣١.لقمان ٣٢.سجده ٣٣.احزاب ٣٤.سبأ ٣٥.فاطر ٣٦.یس ٣٧.صافات ٣٨.ص ٣٩.زمر ٤٠.غافر ٤١.فصلت ٤٢.شوری ٤٣.زخرف ٤٤.دخان ٤٥.جاثیه ٤٦.احقاف ٤٧.محمد ٤٨.فتح ٤٩.حجرات ٥٠.ق ٥١.ذاریات ٥٢.طور ٥٣.نجم ٥٤.قمر ٥٥.الرحمن ٥٦.واقعه ٥٧.حدید ٥٨.مجادله ٥٩.حشر ٦٠.ممتحنه ٦١.صف ٦٢.جمعه ٦٣.منافقون ٦٤.تغابن ٦٥.طلاق ٦٦.تحریم ٦٧.ملک ٦٨.قلم ٦٩.حاقه ٧٠.معارج ٧١.نوح ٧٢.جن ٧٣.مزمل ٧٤.مدثر ٧٥.قیامه ٧٦.انسان ٧٧.مرسلات ٧٨.نبأ ٧٩.نازعات ٨٠.عبس ٨١.تکویر ٨٢.انفطار ٨٣.مطففین ٨٤.انشقاق ٨٥.بروج ٨٦.طارق ٨٧.اعلی ٨٨.غاشیه ٨٩.فجر ٩٠.بلد ٩١.شمس ٩٢.لیل ٩٣.ضحی ٩٤.شرح ٩٥.تین ٩٦.علق ٩٧.قدر ٩٨.بینه ٩٩.زلزله ١٠٠.عادیات ١٠١.قارعه ١٠٢.تکاثر ١٠٣.عصر ١٠٤.همزه ١٠٥.فیل ١٠٦.قریش ١٠٧.ماعون ١٠٨.کوثر ١٠٩.کافرون ١١٠.نصر ١١١.مسد ١١٢.اخلاص ١١٣.فلق ١١٤.ناس

منابع

• قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران: دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۸ق/۱۳۷۶ش.
• بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسة البعثة، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
• حویزی، عبد علی، تفسیر نورالثقلین، تحقیق و تصحیح: سید هاشم رسولی محلاتی، ناشر اسماعیلیان، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.
• دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۲، به کوشش بهاء الدین خرمشاهی، تهران: دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش.
• طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات،‌ چاپ دوم،‌ ۱۹۷۴م.
• طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق و مقدمه محمد جواد بلاغی، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
• عبدالباقی، محمد فؤاد، المعجم المفهرس لاافاظ القرآن الکریم، بیروت، دارالمعرفه، چاپ چهارم، ۱۴۰۴ق.
• علی‌بابایی، احمد، برگزیده تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۷ش.
• معرفت، محمدهادی، آموزش علوم قرآن، [بی‌جا]، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.

پیوند به بیرون

• تلاوت سوره قارعه