 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
شرابخواری یا میگُساری نوشیدن هر مایع مست‌کننده است. در قرآن و حدیث، این عمل از گناهان کبیره شمرده شده است. در فقه اسلامی، شرابخواری از محرمات است و مجازات شرابخوار، هشتاد ضربه شلاق تعیین شده است. برای تحریم شرابخواری در روایات، دلیل‌های متعدد جسمی، روحی، مادی و معنوی ذکر شده است.
مفهوم
شرابخواری، نوشیدن مایع مست‌کننده را گویند.[۱] در قرآن[۲] و حدیث، این عمل از گناهان کبیره شمرده شده است.[۳] در فقه اسلامی، شرابخواری حرام است. مجازات شرابخواری، شلاق، تعیین شده است.[۴]
مراحل تحریم شرابخواری
بنا بر نقل برخی کتب تفسیری، قرآن به صورت تدریجی شرابخواری را تحریم کرد؛ چرا که شرابخواری، قبل از ظهور اسلام، رواج زیادی در میان مردم داشت.[۵] از برخی مورخان نقل شده که عشق عرب جاهلی در سه چیز خلاصه می‌شد: شعر، شراب و جنگ. حتی بعد از تحریم شراب، مسأله ممنوعیت آن برای بعضی از مسلمانان مشکل بود، تا آن‌جا که می‌گفتند هیچ حکمی بر ما سنگین‌تر از تحریم شراب نبود.[۶] مراحل تحریم شرابخوری عبارتند از:
- منکَر خواندن شرابخواری: به گفته مفسران، خداوند نخست در بعضی از سوره‌های مکی اشاراتی به زشتی شرابخواری کرد، چنان‌که در آیه ۶۷ سوره نحل آن را یک نوشیدنی نامطلوب و در نقطه مقابل غذاهای پاکیزه معرفی می‌کند.[۷]
- تأکید بر غلبه زیان بر منافع: هنگامی که مسلمانان به مدینه منتقل شدند و نخستین حکومت اسلامی تشکیل شد، دومین دستور در زمینه منع شرابخواری به صورت قاطع‌تری نازل شد.[۸] آیه ۲۱۹ سوره بقره، به نفع داشتن شراب اشاره می‌کند اما ضرر آن را بیش از منافش دانسته است.[۹] بر اساس نقل منابع تاریخی، بخشی از درآمد اقتصادی مردم آن دوره از طریق شراب تأمین می‌شد.[۱۰]
- تشویق به ترک شراب: به نقل برخی مفسران، پس از نزول آیه ۲۱۹ سوره بقره، قرآن در آیه ۴۳ سوره نساء، کم‌کم به احکامی درباره شرب خمر اشاره می‌کند و مسلمانان را به پرهیز و نیاشامیدن آن تشویق می‌کند؛ خصوصا در هنگام نماز. همچنین بعضی مفسران در تفسیر این آیه می‌گویند: آیه بر جواز شرب خمر در غیر نماز دلالت نمی‌کند؛ بلکه تنها درباره مستی در حال نماز سخن گفته و در مورد غیر نماز سکوت اختیار کرده تا مرحله نهایی حکم شرب خمر برسد.[۱۱]
- تحریم کامل شرب خمر: علامه طباطبایی در المیزان نقل می‌کند آخرین آیه‌ای که در قرآن برای تحریم نوشیدن شراب نازل شد، آیه ۹۰ سوره مائده است.[۱۲] خداوند در این آیه، شراب را به طور کامل و قطعی حرام کرد. مفسران می‌گویند اینکه خداوند شراب را در کنار بت‌ها قرار داده و آن را پلید و از رفتارهای شیطانی دانسته، نشان از حساسیت ویژه به تحریم شراب بوده[۱۳] و همچنین به روایات استناد کرده‌اند که شرابخوار مانند عبادت‌کننده بت است.[۱۴]
فلسفه تحریم
برای حرمت شرابخواری روایات متعددی وارد شده است. از جمله از پیامبر اکرم(ص) روایتی را نقل می‌کنند که ایشان ده گروه را که مرتبط با شراب و شرابخواری هستند را لعن می‌کند.[۱۵] روایات، دلیل حرمت این عمل را جنبه‌های مختلفی اعم از ضررهای جسمی، مادی، معنوی و اجتماعی دانسته‌اند.[۱۶]از جمله:
دفع ضرر
از دلیل‌های تحریم شرابخواری و مدوامت بر آن که در روایات اشاره شده، دفع ضررهای آن است. از امام صادق(ع) سؤال کردند چرا خداوند شرابخواری را حرام کرده است؟ وی می‌گوید، برای دفع زیان و فسادی که در آن است.[۱۷] در روایات به مصادیقی از ضررها اشاره شده است از جمله:
- نور قلب و جان و جوانمردی و مروت او از بین می‌رود؛[۱۸]
- شرابخوار دچار رعشه بدن می‌شود؛[۱۹]
- جرأت بر انجام محرمات پیدا می‌کند؛[۲۰]
- خونریز و زناکار می‌شود؛[۲۱]
- عقل و خرد انسان از بین می‌رود؛[۲۲]
- باز ماندن از یاد خدا.[۲۳]
آیت الله بروجردی در پاسخ به پزشک سوئدی درباره علت حرمت خمر:
امتیاز انسان با حیوان در عقل است و الکل دشمن عقل است و چون انسان زیاده خواه و زیاده طلب است، برای همین اگر امروز یک قاشق را بخورد، فردا یک قاشق او، دو قاشق می‌شود. کم کم یک بطری را سر می‌کشد.
احکام
فقه اسلامی، نوشیدن انواع مشروبات الکلی، کم یا زیاد را حرام و باعث ثبوت مجازات می‌داند؛ حتی اگر مقدار نوشیدن شراب به حدی نباشد که باعث مستی شود.[۲۴] فقها، حرمت شرابخواری را تا آن‌جا دانسته‌اند که مداواکردن با آن‌ها حتی در صورت انحصار مداوا با مشروبات، بنابر قول مشهور جایز نیست.[۲۵] برخی دیگر از احکام شرابخواری عبارت است از:
- حد نوشیدن انواع مشروبات الکلی، هرچند به مقدار اندک، هشتاد تازیانه است؛[۲۶]
- زمان اجرای حد شرعی، پس از رفع حالت مستی شرابخوار است؛[۲۷]
- فردی که دو بار شراب نوشیده و هر مرتبه مجازات شده، مرتبه سوم بنابر قول مشهور و مرتبه چهارم بنابر قول برخی، اعدام می‌شود؛[۲۸]
- غذا خوردن از سفره‌ای که در آن شراب می‌نوشند، حرام است؛[۲۹]
- نوشیدن انواع مایعات مست‌کننده، باعث فسق شخصِ شرابخوار و عدم پذیرش شهادت او در دادگاه می‌شود.[۳۰]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۴، ص۶۳۴.
- ↑ سوره مائده، آیه۹۰.
- ↑ صدوق، ثواب الأعمال، ۱۳۸۲ش، ص۴۷۹.
- ↑ هاشمی‌شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۴۹۳.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۵، ص۷۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۵، ص۷۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۵، ص۷۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۵، ص۷۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۵، ص۷۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۵، ص۷۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۳۹۶.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۱۲۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۵، ص۷۲.
- ↑ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۶۶.
- ↑ ابن بابویه، ثواب الأعمال، ۱۳۸۲ش، ص۴۷۹.
- ↑ ابن بابویه، علل الشرایع، ج۲، ص۴۷۶، باب۲۲۴، ح۲.
- ↑ صدوق، علل الشرایع، ج۲، ص۴۷۶، باب۲۲۴، ح۲.
- ↑ صدوق، علل الشرایع، ج۲، ص۴۷۶، باب۲۲۴، ح۲.
- ↑ صدوق، علل الشرایع، ج۲، ص۴۷۶، باب۲۲۴، ح۲.
- ↑ صدوق، علل الشرایع، ج۲، ص۴۷۶، باب۲۲۴، ح۲.
- ↑ صدوق، علل الشرایع، ج۲، ص۴۷۶، باب۲۲۴، ح۲.
- ↑ شریف رضی، نهج البلاغه، ۱۴۱۴ق، ص۵۱۲.
- ↑ سورۀ مائده، آیه۹۱.
- ↑ هاشمی‌شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۴۹۳.
- ↑ هاشمی‌شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۴۹۳.
- ↑ هاشمی‌شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۴۹۳.
- ↑ هاشمی‌شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۴۹۳.
- ↑ هاشمی‌شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۴۹۳.
- ↑ هاشمی‌شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۴۹۳.
- ↑ هاشمی‌شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۴۹۳.
منابع
- ابن بابویه، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ترجمه انصاری، قم، نشر نسیم کوثر، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
- شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة (للصبحی صالح)، قم، نشر هجرت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- طباطبایی، سیدمحمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، قم، جامعه مدرسین حوزه قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.
- مکارم شیرازی ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه، قم، مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، ۱۴۲۶ق.
- https://fa.shafaqna.com/news/526719/
پیوند به بیرون