سوده دختر زمعة بن قیس
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| محل زندگی | مکه • مدینه |
| مهاجر/انصار | مهاجر |
| نسب/قبیله | قبیله قریش |
| درگذشت | اواخر سال ۲۲ یا روزهای اول سال ۲۳ق)، مدینه |
| مدفن | بقیع |
| مشخصات دینی | |
| حضور در جنگ‌ها | فتح خیبر |
| هجرت به | حبشه • مدینه |
| دیگر فعالیت‌ها | راوی احادیث پیامبر(ص) |
سوده دختر زَمْعَة بن قَیْس (درگذشت ۲۳ یا ۵۴ق) از همسران پیامبر(ص) که پس از خدیجه(س) و پیش از عایشه به همسری پیامبر(ص) درآمد. او در فتح خیبر حضور داشت و از رسول خدا(ص) روایت کرده است.
زندگی نامه
پدر سوده، زمعة بن قیس، از قبیله قریش و مادرش، شموس از بنی عدی بن نجار انصاری بود.[۱] سوده چون اسلام آورد و با رسول الله، بیعت کرد، شوهرش سکران بن عمر نیز –که پسرعمویش بود- مسلمان شد و این دو با هم به حبشه مهاجرت کردند. پس از فوت سکران، پیامبر(ص) با سوده ازدواج کرد. ازدواج پیامبر با سوده قبل از ازدواج با عایشه بوده است.[۲]
سوده به همراه برخی زنان و مردان مسلمان به مدینه مهاجرت کرد و در راه به پیامبر(ص) پیوست.[۳]
ابن سعد می‌نویسد: رسول خدا در خیبر هشتاد وَسَق خرما و بیست وسق جو یا گندم به سوده برای طعام داد.[۴] این، حکایت از حضور او در فتح خیبر دارد.
پس از وفات زینب دختر پیامبر(ص)، سوده به همراه برخی زنان دیگر، دختر پیامبر(ص) را غسل دادند.[۵]
به گفته ابن عبدالبر و ابن اثیر، سوده در اواخر خلافت عمر (اواخر سال ۲۲ یا روزهای اول سال ۲۳ق) در مدینه از دنیا رفت.[۶] ابن سعد ضمن خبری از محمد بن عمر و او از دیگران ، وفات او را در شوال سال ۵۴ق در خلافت معاویه در مدینه ذکر می‌کند و در بقیع مدفون شد. ابن حجر از ابن ابی خثیمه نقل کرده که وی در خلافت خلیفه دوم فوت کرده است. واقدی سال ۵۴ را ترجیح می‌دهد و زرکلی نیز وفات سوده را سال ۵۴ق ذکر کرده است.[۷]
 | |
| خدیجه دختر خویلد | (ازدواج: ۲۵ عام‌الفیل) |
| سوده دختر زمعه | (ازدواج: قبل از هجرت) |
| عایشه دختر ابوبکر | (ازدواج: ۲ق) |
| حفصه دختر عمر بن خطاب | (ازدواج: ۳ق) |
| زینب دختر خزیمه | (ازدواج: ۳ق) |
| ام سلمه دختر ابوامیه | (ازدواج: ۴ق) |
| زینب دختر جحش | (ازدواج: ۵هجری) |
| جویریه دختر حارث | (ازدواج: ۵ یا ۶ق) |
| ام‌حبیبه دختر ابوسفیان | (ازدواج: ۶ یا ۷ق) |
| ماریه دختر شمعون | (ازدواج: ۷ق) |
| صفیه دختر حیی | (ازدواج: ۷ق) |
| میمونه دختر حارث | (ازدواج: ۷ق) |
خصوصیات اخلاقی
ابن سعد به سند خود از ابن سیرین روایت می‌کند: رسول خدا برای حجة الوداع همه همسران خویش را برد و بعد از پیامبر زنان آن حضرت حج به جای آوردند. اما سوده به حج نرفت. او می‌گفت: حج من این است که از خانه بیرون نروم، همچنان که خدا در قرآن فرموده:
وَقَرْنَ فِی بُیوتِکنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِیةِ الْأُولَیٰ ۖ وَأَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَآتِینَ الزَّکاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ ۚ إِنَّمَا یرِیدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَیطَهِّرَکمْ تَطْهِیرًا ﴿۳۳﴾ (ترجمه:و در خانه‌هایتان قرار گیرید و مانند روزگار جاهلیت قدیم زینت‌های خود را آشکار مکنید و نماز برپا دارید و زکات بدهید و خدا و فرستاده‌اش را فرمان برید. خدا فقط می‌خواهد آلودگی را از شما خاندان پیامبر بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.)[؟–؟]
او تا آخر عمر از حجره‌ای که رسول خدا برایش تعیین کرده بود، بیرون نیامد.[۸]
روایت
شیخ طوسی، احمد حنبل، ابن عبدالبر، ابن مَنده، ابو نُعَیم، ابن اثیر و دیگران وی را از اصحاب و راویان پیامبر(ص) شمرده‌اند.[۹] اردبیلی و میرزا استرآبادی نام وی را در زمره رُوات قید کرده‌اند.[۱۰] مامقانی می‌گوید: من او را حسن می‌شمارم و بر روایتش اعتماد دارم.[۱۱]
سوده از رسول خدا روایت کرده[۱۲] و عبدالله بن عباس و یحیی بن عبدالله بن عبدالرحمن از وی روایت کرده‌اند. طبرانی، سیزده حدیث از راویان سوده روایت کرده که برخی از آن‌ها نظیر یکدیگرند.[۱۳] بخاری، ابوداوود و نسائی احادیث سوده را نقل کرده‌اند.[۱۴]
سوده و حضرت علی(ع)
سوده در دو جناحی شدن همسران رسول خدا(ص) در عهد پس از وفات پیامبر(ص) ظاهرا جناح عایشه را برگزیده بود و از وی پشتیبانی می‌کرد.[۱۵]
پانویس
- ↑ ماجرای محمد بن عبدالله و سوده بنت زمعه، انجمن گفت‌و‌گوی دینی.
- ↑ ماجرای محمد بن عبدالله و سوده بنت زمعه، انجمن گفت‌و‌گوی دینی.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۱۴.
- ↑ الطبقات الکبری، ج۸، ص۵۵-۵۶ به نقل از غروی نائینی، محدثات شیعه، ۱۳۸۶ش، ص۲۵۰.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۰۰.
- ↑ غروی نائینی، محدثات شیعه، ص۲۴۹ به نقل از الاستیعاب، ج ۴، ص۱۸۶۷؛ اسدالغابة، ج ۵، ص۴۸۵
- ↑ غروی نائینی، محدثات شیعه، ص۲۴۹ به نقل از الطبقات الکبری، ج ۸، ص۵۷؛تهذیب التهذیب، ج۱۲، ص۴۲۷
- ↑ غروی نائینی، محدثات شیعه، ۱۳۸۶ش، ص۲۵۰.
- ↑ غروی نائینی، محدثات شیعه، ص۲۵۰ به نقل از رجال طوسی، ص۳۲، الجامع فی العلل و المعرفة الرجال، ص۲۴۴، الاستیعاب، ج ۴، ص۱۸۶۷، اسدالغابه، ج ۵، ص۴۸۴، تنقیح المقال، ج ۳، ص۸۰ از فصل النساء
- ↑ غروی نائینی، محدثات شیعه، ص۲۵۰ به نقل از جامع الرواة، ج ۲، ص۴۵۸، منهج المقال، ص۴۰۰
- ↑ غروی نائینی، محدثات شیعه، ص۲۵۰ به نقل از تنقیح المقال، ج ۳، ص۸۰
- ↑ غروی نائینی، محدثات شیعه، ص۲۵۱ به نقل از الجامع فی العلل و المعرفة الرجال، ص۲۴۴
- ↑ غروی نائینی، محدثات شیعه، ص۲۵۱ به نقل از المعجم الکبیر، ج ۲۴، ص۳۳-۳۷
- ↑ غروی نائینی، محدثات شیعه، ص۲۵۱ به نقل از تهذیب التهذیب، ج ۱۲، ص۴۲۶
- ↑ آلاحاد و المثانی، ج۵ص ۳۸۸؛ المعجم الکبیر، ج۲۳ص ۵۰
منابع
- ابن ابی عاصم، احمد بن عمرو. آلاحاد و المثانی، تحقیق فیصل احمد الجوابره، دارالدرایه، الریاض، ۱۹۹۱م.
- بلاذری، أحمد بن یحیی بن جابر، جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، ط الأولی، ۱۴۱۷/۱۹۹۶.
- طبرانی، ابوالقاسم، سلیمان بن احمد، معجم الکبیر، تحقیق حمدی عبدالمجید، السلفی، مکتبه ابن تیمیه، قاهره.
- غروی نائینی، نهله، محدثات شیعه، تهران، دانشگاه تربیت مدرس؛ مرکز نشر آثار علمی، چاپ دوم، ۱۳۸۶ش.
- ماجرای محمد بن عبدالله و سوده بنت زمعه، انجمن گفت‌و‌گوی دینی، تاریخ بازدید: ۶ خرداد ۱۴۰۲.
