ایران
 | |||
| |||
| اطلاعات عمومی | |||
|---|---|---|---|
| نام رسمی | جمهوری اسلامی ایران | ||
| دین رسمی | اسلام | ||
| جمعیت کل | ۸۷,۰۰۰,۰۰۰ | ||
| مساحت | ۱٬۶۴۸٬۱۹۵ کیلومتر مربع | ||
| حکومت | جمهوری اسلامی | ||
| پایتخت | تهران ۳۲° شمالی ۵۴° شرقی / ۳۲°شمالی ۵۴°شرقی | ||
| زبان رسمی | فارسی | ||
| اسلام | |||
| پیشینه اسلام | صدر اسلام | ||
| اطلاعات شیعی | |||
| پیشینه | صدر اسلام | ||
| حکومت‌ها | آل بویه • صفویه • قاجار و جمهوری اسلامی | ||
| احزاب | حزب توده • حزب رستاخیز•حزب ایران نوین • حزب جمهوری اسلامی • جامعه روحانیت مبارز • مجمع روحانیون مبارز • | ||
| مراکز علمی | حوزه‌های علمیه قم • مشهد • اصفهان | ||
| زیارتگاه‌ها | حرم امام رضا(ع) • حرم حضرت معصومه• حرم حضرت عبدالعظیم • حرم شاه چراغ و... | ||
| مساجد | مسجد جامع اصفهان • مسجد گوهرشاد • مسجد اعظم • مسجد وکیل • مسجد جمکران • مسجد نصیرالملک • مسجد کبود • مسجد شیخ لطف‌الله • مسجد امام حسن عسکری • ... | ||
| حسینیه‌ها | حسینیه ارشاد • حسینیه اعظم زنجان • حسینیه بنکدار • ... | ||
| مناطق شیعه‌نشین | قم • مشهد • تهران • اصفهان • شیراز • و... | ||
| حکومت‌های ایران قبل از اسلام | ||
|---|---|---|
| نام حکومت | دورهٔ حکومت | بنیان‌گذار |
| ماد | آغاز قرن۸ ق.م - ۵۵۰ ق.م | دیاکو |
| هخامنشی | ۵۵۹ ق.م - ۳۳۰ ق.م | کوروش |
| سلوکیان | ۳۳۰ ق.م - ۱۲۹ ق.م | سلوکوس یکم |
| اشکانیان | ۲۵۶ ق.م - ۲۲۴ م | اشک یکم |
| ساسانیان | ۲۲۴ م. - ۶۵۲ م. | اردشیر بابکان |
ایران با نام رسمی جمهوری اسلامی ایران و به پایتختی تهران، کشوری با پیشینه تاریخی کهن در جنوب غربی آسیا است. اکثریت جمعیت ایران شیعیان اثناعشری هستند. ایران از قدیمی‌ترین مناطق شیعی است که از سده‌های نخستین اسلام، مهد تشیع بوده است. با تشکیل حکومت صفویان، اولین کشور مستقل شیعه امامیه در این سرزمین پدید آمد. وجود حرم امام رضا (ع) و امامزادگان فراوان، حوزه‌های علمیه شیعی در شهرهای مختلف، شهرهای مهم شیعه‌نشین و عالمان دینی و مراجع تقلید امامیه، از دلایل اهمیت ایران در جهان اسلام و همچنین در میان شیعیان جهان است. چهار شهر اصفهان، تبریز ،شیراز و مشهد بعد از تهران بزرگترین شهرهای ایران می‌باشند.
جغرافیا
کشور ایران در جنوب غربی آسیا با وسعت ۱/۶۴۸/۱۹۵ کیلومتر مربع، و جمعیت ۷۹/۹۰۰/۰۰۰ نفر، بر پایه سرشماری سال ۱۳۹۵ش است.[۱] پایتخت، بزرگترین شهر و مرکز سیاسی و اداری ایران، تهران است.
ایران با ۱۵ کشور همسایه خود، مرزی حدود ۸۷۵۵ کیلومتری (زمینی و دریایی) دارد:
- از شمال: زمینی: ترکمنستان، آذربایجان، ارمنستان، دریای خزر: قزاقستان و روسیه
- از شرق: ۲ کشور افغانستان و پاکستان
- از جنوب: ۶ کشور از طریق خلیج فارس: عمان، امارات متحده عربی، قطر، بحرین، عربستان سعودی و کویت
- از غرب: ۲ کشور عراق و ترکیه
ورود اسلام
در سال ۱۶ هجری و در زمان حکومت عمر بن خطاب، عرب‌های مسلمان به ایران حمله کردند و حکومت ساسانی را سرنگون کردند.[۲] درباره چگونگی مسلمان شدن ایرانیان، نظرات گوناگونی ارائه شده است که برخی اجبار را عامل اصلی معرفی کرده‌اند و برخی نزدیکی فرهنگ ایرانیان با فرهنگ اسلام را اصلی‌ترین شاخصه دانسته‌اند و برخی بر گسترش تدریجی اسلام در ایران تأکید دارند.[۳]
گسترش تشیع در ایران
گسترش تشیع در ایران تا قبل از صفویه، علل مختلفی دارد؛ از جمله:
- سلمان فارسی صحابی معروف و از یاران خاص پیامبر اسلام(ص) و امام علی (ع)، ایرانی بود. گفته‌اند که او از نخستین پیروان علی(ع) بوده است. وی مدتی حاکم مدائن (که مرکز ساسانیان بود) شد.[۴] اکثر مردم مدائن و مسافرانی که به این شهر رفت‌وآمد داشتند، ایرانی بودند، ملاقات سلمان با آنها موجب شد که نخستین بنای تشیع در این دو شهر پی‌ریزی گردد و سپس به شهرهای دیگر ایران سرایت نماید.
- در یمن نیز ایرانیانی وجود داشتند که متمایل به اهل بیت(ع) بودند که علت آن ورود اسلام به یمن توسط حضرت علی(ع) و در زمان حیات رسول الله(ص) بود و اهل یمن از همان زمان با حضرت علی(ع) آشنا شدند. در آن زمان جنوب خلیج فارس تا یمن تحت نفوذ ایران بود.[۵]
- خلفا و فرمانروایان عرب با تبعیض‌هایی که از ابتدای ورود اسلام بین عرب و عجم ایجاد کردند موجب آزردگی خاطر ایرانیان گردید. اما وقتی حضرت علی(ع) به حکومت رسید، اعلام کرد که بین عرب و عجم تفاوتی نیست و عرب هیچ گونه فضلی بر عجم ندارد. همچنین تحریم ورود ایرانیان به مدینه، مرکز خلافت را لغو نمود. این موارد باعث شد تا ایرانیان به حضرت علی(ع) گرایش پیدا کنند.[۶] همچنانکه امام سجاد(ع) با خریدن و آزاد کردن تعداد زیادی از بردگان و بندگان غیر عرب، جمعیت زیادی از موالیان (که بسیاری از آنان ایرانی بودند) در مدینه ایجاد کرد که محب اهل بیت(ع) بودند.[۷]
| جمعیت کل | جمعیت مسلمانان | جمعیت شیعیان | درصد شیعیان | منبع | سال |
|---|---|---|---|---|---|
| ۶۵.۸۶۵.۳۰۲ | ۹۵ درصد | دائرةالمعارف امام حسین(ع) | ۲۰۰۰ | ||
| ۶۶.۴۲۹.۲۸۴ | ۶۵.۱۰۰.۶۹۸ | ۵۹.۱۲۲.۰۶۲ | ۸۹ درصد | سازمان CIA | ۲۰۰۷ |
| ۶۹.۵۰۰.۰۰۰ | بیش از ۹۸ درصد | ۶۱.۹۲۴.۵۰۰ | ۸۹ درصد | مجمع جهانی اهلبیت(ع) | ۲۰۰۸ |
| ۷۳.۷۷۷.۰۰۰ | ۶۶ تا ۷۱ میلیون | ۹۵ - ۹۰ درصد | انجمن دین و زندگی اجتماعی «مؤسسه PEW» | ۲۰۰۹ |
- امام علی(ع) پس از به خلافت رسیدن، مرکز حکومت خود را از مدینه به کوفه تغییر داد[۹] که این مورد را می‌توان از عوامل مهم گرایش ایرانیان به تشیع و اهل بیت(ع) دانست.
- شهادت امام حسین(ع) نیز از عوامل مهم گرایش ایرانیان به مکتب اهل بیت(ع) و شیعه بود. پس از شهادت امام حسین(ع) دو قرائت از اسلام به وجود آمد: اسلام یزیدی و اسلام حسینی. بنی امیه با آن سابقه ظلم‌ها و اعمال تبعیض‌ها نمی‌توانست در قلوب ایرانیان جایی داشته باشد و به صورت طبیعی ایرانیان به سوی امام حسین(ع) و اهل بیت(ع) گرایش پیدا کردند و بعدها در سقوط بنی امیه بیشترین کمک‌ها را نمودند. زیرا بنی عباس با شعار حمایت از آل محمد(ص) قیام کردند. اما بعد معلوم شد که این جریان نیز با جریان اهل بیت فاصله دارد.[۱۰]
- حضور برخی از شاگردان امام جعفر صادق(ع) و سایر ائمه(ع) در ایران و دعوت ایشان به مکتب اهل بیت(ع) باعث آشنایی بیشتر ایرانیان با مذهب اهل بیت گردید. به‌طوری که چندین شهر مانند قم، ری، سبزوار و اهواز در عصر ائمه، اکثریت قریب به اتفاق آنان شیعی‌مذهب بودند.
- از دیگر عوامل مهم، هجرت بسیاری از امام زادگان به جهت ظلم خلفای ستمگر اموی و عباسی به ایران بود. این افراد برای مخفی‌شدن در سراسر ایران پراکنده شدند. حضور حضرت معصومه(س) در قم، علی بن موسی(ع) معروف به شاه چراغ در شیراز و عبدالعظیم حسنی در ری، از دلایل مهم روی آوری مردم ایران به سمت تشیع است.
- احضار و آوردن امام رضا(ع) به خراسان در زمان حکومت مأمون خلیفه عباسی نیز به افزایش گرایش اهل‌بیتی و تشیع ایرانیان بسیار تأثیرگزار بود؛ زیرا با بودن امام رضا در ایران، سادات علوی به ایران آمدند و مکتب شیعه را ترویج کردند.[۱۱] یکی از دلایلی که مأمون می‌خواست امام رضا(ع) را ولیعهد کند، مقابله با عرب‌هایی بود که از برادرش امین حمایت می‌کردند. تحلیل وی این بود که با ولایتعهدی امام رضا(ع) هم ایرانیان شیعی را به سوی خود جذب خواهد کرد و هم شیعیان عرب؛ و این باعث تقویت قدرت وی و ضعف امین خواهد شد.[۱۲]
- آل بویه حکومتی شیعی بود که سهم بسزایی در آشکارسازی شیعه در ایران نمود.
- در دوره ایلخانان، سلطان محمد خدابنده برای نخستین بار به مذهب شیعه در ایران رسمیت داد و به نام امامان شیعه سکه زده و خطبه خواند.[۱۳] در این دوره حضور علامه حلی به مدت ۱۰ سال در ایران و آزادی وی در بیان احکام و مهارت او در فقه و کلام و نیز تلاش‌های خواجه نصیر الدین طوسی عامل دیگری در گسترش تشیع به شمار می‌آید.
حکومت‌های مهم شیعی
| حکومت‌های ایران پس از اسلام | ||
|---|---|---|
| نام حکومت | بنیان‌گذار | دورهٔ حکومت |
| خلفای راشدین | ابوبکر | ۱۶ - ۴۰ |
| بنی‌امیه | معاویه | ۴۱ - ۱۳۰ |
| بنی‌عباس | سفاح | ۱۳۱ - ۲۰۵ |
| طاهریان | طاهر ذوالیمینین | ۲۰۵ - ۲۵۹ق |
| صفاریان | یعقوب لیث | ۲۴۷ - ۲۸۷ق |
| علویان طبرستان | داعی کبیر | ۲۵۰ - ۳۱۶ق |
| سامانیان | نصر اول | ۲۶۱ - ۳۸۹ق |
| زیاریان | مرداویج پسر زیار | ۳۱۵ - ۴۶۲ق |
| آل بویه | عمادالدوله علی | ۳۲۰ - ۴۴۰ق |
| غزنویان | سلطان محمود | ۳۸۸ - ۵۵۵ق |
| سلجوقیان | طغرل بیک | ۴۲۹ - ۵۹۰ |
| خوارزمشاهیان | انوشتکین غرجه | ۴۷۰ - ۶۱۷ق |
| ایلخانان | هولاکو خان | ۶۵۴ - ۷۳۶ق |
| تیموریان | تیمور گورکانی | ۷۷۱ - ۹۰۳ق |
| صفویان | شاه اسماعیل اول | ۹۰۷ - ۱۱۳۳ق |
| افغانان | محمود افغان | ۱۱۳۳ - ۱۱۴۲ |
| افشار | نادرشاه | ۱۱۴۸ - ۱۱۶۱ق |
| زند | کریم خان زند | ۱۱۶۳ - ۱۲۰۹ق |
| قاجار | آقامحمدخان | ۱۲۰۹ - ۱۳۴۵ق |
| پهلوی | رضا شاه | ۱۳۴۵ق (۱۳۰۴ش)- ۱۳۵۷ش |
| جمهوری اسلامی | امام خمینی | ۱۳۵۷ش- ... |
علویان طبرستان
حکومت علویان در طبرستان (در شمال ایران) توسط زیدیان به سال ۲۵۰ هجری قمری شکل گرفت. علویان تا پیش از قرن ۴ هجری قمری برای حفظ قدرت خود با حکومت طاهریان و سامانیان پیکار می‌کردند و گاه شکست خورده اما پس از مدتی مناطق از دست داده خود را پس میگرفتند؛ اما آنان از قرن چهارم به بعد با حکومت آل بویه مصادف شده و اقتدار خود را از دست دادند؛ از این رو، گرچه حکومت آنان تا قرن دهم ادامه یافت، اما دیگر نتوانست به‌عنوان دولتی مستقل حکومت کند. پیدایش حکومت علویان طبرستان، منجر به اسلام آوردن ساکنان مناطق شمالی ایران شد.
آل بویه
آل بویه (۳۲۲-۴۴۸ق) حکومتی شیعی‌مذهب بود که در اوایل قرن چهارم از شمال ایران سربرآوردند و در حدود یک قرن و نیم بر بخش بزرگی از ایران و عراق و جزیره تا مرزهای شمالی شام فرمان راندند. این حکومت، گرچه بغداد مرکز خلافت عباسیان را تسخیر کردند و خلیفه وقت، المستکفی بالله را سرنگون کردند؛ اما به عللی خلافت عباسیان را سرنگون نکردند. در عصر آل بویه تبلیغ مکتب اهل بیت(ع) بیش از پیش فراهم شد و کتب مهم شیعی مثل تهذیب، استبصار، کافی و من لایحضره الفقیه در این زمان تألیف شد. بزرگانی چون شیخ صدوق، شیخ مفید، شیخ طوسی، سید مرتضی و سید رضی توانستند در این عصر، اسلامِ شیعی را به مردم معرفی نمایند.
صفویه
تأسیس حکومت صفویه و اعلام تشیع به عنوان مذهب رسمی و حضور و دعوت از علمای شیعه از سراسر جهان اسلام باعث شکل‌گیری دولتی شیعی‌مذهب و مقتدر در ایران شد. این موارد سبب شد تا در عصر صفویه پس از طی ۱۰ قرن، اسلام شیعی به صورت یک مکتب و مذهب فراگیر در این کشور معرفی شود.
جمهوری اسلامی
مردم ایران در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ش به رهبری امام خمینی علیه سلطنت پهلوی قیام کردند و نظام سیاسی جدیدی با قالب جمهوری اسلامی جایگزین نظام سلطنتی کردند. در همه‌پرسی روز‌های ۱۰ و ۱۱ فروردین ۱۳۵۸، با شرکت ۹۸.۲% کل واجدینِ شرایط رأی دادن، که بیش از ۹۷% آنان به جمهوری اسلامی رأی دادند،نظام جمهوری اسلامی در نتیجه این همه پرسی در روز ۱۲ فروردین رسمیت یافت.[۱۴]
در نظام جمهوری اسلامی، تمامی قوا هر کدام به نحوی زیر نظر ولی فقیه فعالیت می‌کنند. پس از درگذشت امام خمینی در ۱۳۶۸ش، آیت الله خامنه‌ای با رأی مجلس خبرگان رهبری حکومت ایران را بر عهده گرفته است.
شهرهای مذهبی
قم
.jpg)
قم مهمترین شهر مذهبی ایران و از پایگاه‌های تشیع است. ورود اشعریان به قم باعث آبادانی آن گردید و از آنجا که آنان گرایش به اهلبیت(ع) داشتند، شهر قم از همان ابتدای تأسیس با تفکر شیعی درآمیخت. مهاجرت حضرت معصومه(س) و دفن وی در قم و به دنبال آن، مهاجرت دیگر امامزادگان و سادات، این شهر را به پایگاه تشیع تبدیل کرد. تأسیس حوزه علمیه در این شهر بر شهرت شیعی آن افزود. امروزه می‌توان این شهر را بزرگترین پایگاه تشیع در جهان نامید که از آن، معارف شیعی به نقاط مختلف جهان گسترده می‌شود.
مشهد
.jpg)
مشهد شهری در شمال شرق ایران و مرکز استان خراسان رضوی است. این شهر به علت وجود حرم امام رضا(ع) و حوزه علمیه مهمی که در این شهر است، از مراکز مهم تشیع در ایران به حساب می‌آید. این شهر مرکز حکومت افشاریه بوده است.
شیراز
شیراز از شهرهای کشور ایران است و به دلیل وجود مرقد احمد بن موسی(ع) معروف به شاهچراغ، برادر امام رضا(ع) در این شهر، نزد شیعیان ایران اهمیت دارد. شیراز محل حکومت سلسله زندیه بوده و آثار تاریخی فراوانی را از آن دوران در خود به یادگار دارد. مقبره سعدی و حافظ دو شاعر برجسته فارسی زبان در این شهر قرار دارند.
مراکز زیارتی
| نام امامزاده | از نسل امام | شهر، استان |
|---|---|---|
| هلال بن علی | امام علی (ع) | اصفهان-آران و بیدگل |
| امامزاده هاشم | امام علی (ع) امام حسن(ع) |
مازندران-آمل |
| عبدالعظیم حسنی (حرم حضرت عبدالعظیم) | امام حسن(ع) | ری |
| امامزاده داود | امام حسن(ع) | تهران-کوه‌های کن |
| حسن بن حسین بن اسحاق | امام حسن(ع) | لرستان-الیگودرز |
| جلال الدین اشرف | امام حسن(ع) | گیلان-آستانه اشرفیه |
| امامزاده محسن(امامزاده کوه) | امام حسن(ع) | همدان |
| محمد بن محمد بن زید(ع) (امامزاده محروق) | امام سجاد(ع) | خراسان رضوی - نیشابور |
| امامزاده عبدالله | امام سجاد(ع) | خوزستان-شوشتر |
| محمد بن زید بن علی(ع) | امام سجاد(ع) | خوزستان - شوشتر |
| علی بن محمد باقر(ع)(مشهد اردهال) | امام باقر(ع) | اصفهان - کاشان |
| علی بن جعفر الصادق | امام صادق(ع) | قم/ سمنان |
| علی زین العابدین(درب امام) | امام صادق(ع) | اصفهان |
| جعفر بن علی(امامزاده جعفر) | امام صادق(ع) | یزد |
| حمزه بن موسی(ع) | امام کاظم(ع) | تهران - ری |
| حسین بن موسی بن جعفر(ع) (علاءالدین حسین) | امام کاظم(ع) | فارس - شیراز |
| محمد بن موسی بن جعفر(ع) (سید میرمحمد) | امام کاظم(ع) | فارس - شیراز |
| حکیمه دختر امام کاظم | امام کاظم(ع) | کهکیلویه و بویراحمد - گچساران |
| اسحاق بن موسی(ع) | امام کاظم(ع) | مرکزی - ساوه |
| امامزاده شاهرضا | امام کاظم(ع) | اصفهان - شهرضا |
| امامزاده زینبیه | امام کاظم(ع) | اصفهان |
| آقاعلی عباس | امام کاظم(ع) | اصفهان - کاشان |
| امامزاده صالح | امام کاظم(ع) | تهران - تجریش |
| حسین بن موسی بن جعفر | امام کاظم(ع) | خراسان جنوبی - طبس |
| امامزاده محمد بن موسی | امام کاظم(ع) | خوزستان-دزفول |
| سید بهاءالدین محمد | امام کاظم(ع) | چهارمحال وبختیاری - شیخ شبان |
| علی بن حمزه | امام کاظم(ع) | فارس - شیراز |
| محمد بن حسن (آقامشهید) | امام کاظم(ع) | فارس - فراشبند |
| امامزاده یحیی | امام کاظم(ع) | سمنان |
| عبیدالله بن موسی (کوسه هجیج) | امام کاظم(ع) | کرمانشاه - روستای هجیج |
| سید سلطان محمد (پیرچوگان) | امام کاظم(ع) | هرمزگان - رودان |
| امامزاده عبدالله | امام کاظم(ع) | همدان |
| امامزاده حسین | امام رضا(ع) | قزوین |
| امامزاده جعفر (شاه کرم) | امام رضا(ع) | اصفهان |
| موسی بن محمد (موسی مبرقع) | امام جواد(ع) | قم |
| احمد بن موسی مبرقع (میراحمد) | امام جواد(ع) | اصفهان - کاشان |
| امامزاده اسماعیل | امام جواد(ع) | فارس - فسا |
| شاهزاده حسین | امام هادی(ع) | همدان |
حرم امام رضا
پس از شهادت امام رضا(ع) توسط مأمون[۱۵]، مأمون، او را در خانه حمید بن قحطبه طائی (بقعه هارونیه) در روستای سناباد دفن کرد.[۱۶] امروزه حرم رضوی، در ایران و در شهر مشهد مقدس واقع است.
حرم حضرت معصومه
حضرت معصومه (س) در ۲۰۱ق/۸۱۶م، یک سال پس از ورود امام رضا(ع) به مرو، عزم خراسان کرد و چون به ساوه رسید، بیمار شد. موسی بن خزرج از اشعریان مقیم قم به ساوه رفت و ایشان را به قم آورد و در سرای خویش منزل داد. پس از مدت کوتاهی حضرت معصومه(س) وفات یافت و در محلی موسوم به باغ بابِلان که اکنون روضه اوست به خاک سپرده شد. نخستین قبه بر قبر وی توسط زینب از زنان علویه(دختر امام جواد یا موسی مبرقع) ساخته شد و این بنا در زمان صفویه شکوه و جلالی یافت. نخستین ضریح مرقد، ساخته شاه طهماسب اول است. امروزه کلیه امور آستانه طبق اساسنامه مصوب، با تولیت آستانه است.
حرم حضرت عبدالعظیم
بنابر نقلی رحلت عبدالعظیم حسنی در ۱۵ شوال سال ۲۵۲ق و در زمان امام هادی(ع) بوده است.[۱۷] آن چه درباره چگونگی رحلت عبدالعظیم حسنی آمده است، دو قول، مرگ طبیعی و شهادت او را روایت کرده‌اند.[۱۸] بنا بر نقل محدث نوری، فردی از شیعیان، رسول اکرم(ص) را در عالم رؤیا زیارت می‌کند که به او می‌فرماید: فردا یکی از اولاد من در باغ سیب در منزل عبدالجبار بن عبدالوهاب رازی تشییع و دفن خواهد شد. وی آن باغ را خرید و وقف عبدالعظیم و دیگر شیعیان کرد که در آن دفن شوند.[۱۹] به همین علت، آرامگاه وی به «مسجد شجره» یا «مزار نزدیک درخت» معروف است.[۲۰] شیخ صدوق در ثواب الاعمال روایتی را نقل می‌کند که فردی از اهالی ری بر امام هادی(ع) وارد شد و گفت: به زیارت سیدالشهدا مشرف شدم. امام فرمود: اگر به زیارت قبر عبدالعظیم که نزد شماست می‌رفتی مانند کسی بودی که قبر حسین بن علی(ع) را زیارت کرده است.[۲۱]
حرم حضرت احمد بن موسی
بنابر نقلی پس از شهادت امام رضا(ع)، برادرش احمد به همراه نزدیکان خود راهی شیراز شد و در آنجا در جریان جنگ به شهادت رسید.[۲۲] قبر احمد بن موسی تا سیصد سال مخفی بود تا آنکه در زمان عضدالدوله دیلمی (۳۷۲ – ۳۳۸ق) [۲۳] و بنا بر قولی دیگر در زمان امیر مقرب‌الدین از وزرا و نزدیکان اتابک ابوبکر (مظفرالدین ابوبکر بن سعد بن زنگی) (۶۵۸ – ۶۵۳ق) [۲۴] آشکار شد. جنازه او را از روی انگشتر وی که نگینش به عبارت العزّه لله احمد بن موسی منقوش بود، شناختند.[۲۵]
حوزه‌های علمیه
| حوزه علمیه قم | حوزه علمیه قم از مهمترین حوزه‌های علمیه شیعیان است که در نیمه نخست قرن دوم قمری تأسیس شد مهاجرت اشعریان در تأسیس آن تأثیرگذار بود. حوزه علمیه قم در قرن سوم و چهارم رونق فراوان یافت، اما با رونق حوزه‌های ری و بغداد در قرن پنجم، از شکوه آن کاسته شد. با حمله مغولان در سال ۶۲۱ حوزه قم روی به زوال نهاد. با ورود شیخ عبدالکریم حائری در سال ۱۳۰۰ش به قم حوزه علمیه جدیدی در قم تأسیس شد، با مهاجرت بروجردی، حوزه قم هم طراز معتبرترین حوزه آن عصر، یعنی حوزه نجف شد. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران حوزه علمیه قم سامان بیشتری یافت. امروزه طلاب بسیاری از سراسر جهان در حوزه علمیه قم اشتغال به تحصیل دارند. |
| حوزه علمیه اصفهان | حوزه علمیه اصفهان پس از رسمی شدن مذهب تشیع در دوره صفویه در ایران و انتقال پایتخت به اصفهان شکل گرفت. عالمانی چون میرزاعبداللّه افندی، شیخ بهائی، محمد باقر سبزواری، محمد تقی مجلسی، محمدباقر مجلسی، آقاجمال خوانساری، آقاحسین خوانساری، سید ابوالحسن اصفهانی در این حوزه رشد و پرورش یافته‌اند. |
| حوزه علمیه ری | حوزه علمیه ری در نیمه دوم قرن سوم هجری در زمان مهاجرت علویان شکل گرفت. محمد بن یعقوب کلینی، شیخ صدوق، ابن قبه رازی، و ابوالفتوح رازی از علمای به نام حوزه علمیه ری بودند. |
| حوزه علمیه مشهد | پس از حوزه علمیه قم، دومین مرکز حوزوی ایران است و هم اکنون بیش از چهل درس خارج و چهارصد درس سطوح عالی در آن برقرار است. مدیریت تمامی مدارس علمیۀ استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی و خراسان شمالی با این حوزه است. |
| حوزه علمیه تهران | در زمان آقامحمد خان قاجار تأسیس شد. حوزه تهران حلقه واسط میان حوزه‌های اصلی آن عصر مانند نجف، کربلا، اصفهان و حوزه‌های فرعی شهرستانهای ایران بود. محمد حسن آشتیانی، حاج ملا علی کنی، شیخ فضل الله نوری، محمد تقی آملی، سید احمد خوانساری، محمد مهدی الهی قمشه ای و ابوالحسن شعرانی از علمای مشهور حوزه علمیه تهران بودند. حوزه علمیه تهران در مسائل سیاسی مثل نهضت تنباکو، جنبش مشروطه خواهی، مبارزه با اقدامات دین ستیزانه رضاشاه، نهضت ملی شدن نفت، قیام پانزده خرداد و انقلاب اسلامی ایران نیز فعال بود. متاخرترین مرجع تقلید ساکن تهران آقا مجتبی تهرانی بود. |
پانویس
- ↑ مرکز آمار ایران
- ↑ ابن اعثم،الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۱۵؛ ابن طقطقی، الفخری فی الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة، ۱۴۱۸ق، ص۱۸۰ -۱۸۲ .
- ↑ به طور مثال نگاه کنید به اسلام اجباری ایرانیان و اختلاف نظر دکتر زرین‌کوب و شهید مطهری درباره نحوه ورود اسلام به ایران و بررسی ورود اسلام به ایران
- ↑ مدنی، الدرجات الرفیعه فی طبقات الشیعه، ص۲۱۵
- ↑ طبری، ج۲، ص۲۵۵-۲۵۷؛ ابن هشام، ج۱ص ۷۱-۷۲؛ ابن سعد، ج۱، ص۲۶۰؛ مسعودی، التنبیه و الاشراف، ۲۵۹
- ↑ برای نمونه، نگاه کنید به: امام علی و ایرانیان
- ↑ نگاه کنید به سیدالاهل، زندگانی زین العابدین(ع)، ص۵۵
- ↑ آمارهای موجود از شیعیان ایران
- ↑ دینوری، الاخبار الطوال، ص۱۴۳.
- ↑ ر.ک مدخل عباسیان
- ↑ قرشی، خاندان وحی، ۱۳۸۶ش، ص۵۸۵-۵۸۶.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار،۱۳۸۹ش، ج۱۸، ص۱۲۲.
- ↑ کاشانی، تاریخ اولجایتو، ۱۳۴۸ش، ص۹۹ -۱۰۱
- ↑ امام خمینی، ج۳، ص۴۸۶؛ روزها و رویدادها، ج۱، ص۸۱
- ↑ المفید، الارشاد، ص۴۶۴.
- ↑ المفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ص۴۶۴.
- ↑ طهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۷، ص۲۹۰.
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، الناشر مؤسسة النشر الإسلامي، ص۲۴۸ و المنتخب، ص۸.
- ↑ نوری، خاتمه مستدرک الوسائل، ج۴، ۴۰۵.
- ↑ عمدة الطالب، ص۹۴. بر آستان کرامت، ص۱۲.
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۴۰۶ق، ص۹۹.
- ↑ شوشتری، تحفه العالم، ص۲۸.
- ↑ مجد الاشرف، آثار الاحمدیه، ص۲ – ۸.
- ↑ فرصت شیرازی، آثار العجم، ص۴۴۵.
- ↑ زرکوب شیرازی، شیراز نامه، ص۵۹. مجد الاشرف، آثار الاحمدیه. جنید شیرازی، شدّ الازار فی حظ الاوزار عن زوار المزار، ص۲۸۹.
منابع
- ابن هشام، السیرة النبویة
- ابن سعد، الطبقات الکبری
- بحرالعلوم، سید جعفر، تحفه العالم فی شرح خطبه المعالم، مکتبه صادق، چاپ دوم، تهران، ۱۴۰۱ق.
- بر آستان کرامت (زیارتنامه و زندگینامه حضرت عبدالعظیم و امامزادگان مجاور)، دارالحدیث، ۱۳۹۲.
- تهرانی، آقا بزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت،دار الاضواء، ۱۴۰۳ق.
- جنید شیرازی، شدّ الازار فی حظ الاوزار عن زوار المزار
- زرکوب شیرازی، شیراز نامه
- سيد الاهل، عبدالعزيز، زندگانى زين العابدين، ترجمه حسين وجدانى، چاپ سوم، تهران، انتشارات مجله ماه نو
- صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم، الشریف الرضی، ۱۳۶۸ش.
- صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال، ناشر: دار الشريف الرضي للنشر، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق.
- طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک
- طریحی، فخرالدین، المنتخب فی جمع المراثی و الخطب، نجف، بی‌نا، ۱۳۶۹ق.
- فرصت شیرازی، آثار العجم
- قرشی، علی‌اکبر، خاندان وحی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش.
- کاشانی، عبدالله بن علی، تاریخ اولجایتو، به کوشش مهین همبلی، تهران، ۱۳۴۸ش.
- مجد الاشرف، آثار الاحمدیه
- مدنی، علیخان بن احمد، الدرجات الرفیعة فی طبقات الشیعة، مقدمه نویس: محمد صادق بحر العلوم،موسسه الوفاء، بیروت.
- مسعودی، التنبیه و الاشراف،
- مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم: سعید بن جبیر، ۱۴۲۸ق.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۶ق.
- نوری، میرزا حسین، خاتمه مستدرک الوسائل، قم، آل البیت، ۱۴۱۵ق.
پیوند به بیرون
تشیع در آسیا | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| آسیای غربی |
|  | ||||||
| آسیای مرکزی |
| |||||||
| آسیای جنوبی |
| |||||||
| آسیای شرقی |
| |||||||
| آسیای جنوب شرقی |
| |||||||