میانمار یا برمه، از کشورهای جنوب شرقی آسیا است، اسلام در قرن اول قمری وارد این سرزمین شد. از ۱۹۴۸م که این کشور به استقلال رسید، مسلمانان تحت فشار قرار گرفتند، به گونه‌ای که بیش از نیم‌میلیون مسلمان به کشورهای دیگر مهاجرت کردند.
 | |||
| |||
| اطلاعات عمومی | |||
|---|---|---|---|
| نام رسمی | برمه | ||
| دین رسمی | بودایی | ||
| جمعیت کل | ۵۷٬۵۲۶٬۵۰۰ | ||
| مساحت | ۶۷۶٬۵۷۸ کیلومتر مربع | ||
| حکومت | حزب نظامی | ||
| پایتخت | نایپیداو (یانگون) ۱۹°۴۵′ شمالی ۹۶°۶′ شرقی / ۱۹٫۷۵۰°شمالی ۹۶٫۱۰۰°شرقی | ||
| ادیان(درصد) | ۸۵٪ بودا • ۵٪ بت‌پرست • ۴٪ اسلام • ۴٪ هندو • ۲٪ مسیحیت | ||
| زبان رسمی | برمه‌ای | ||
| اسلام | |||
| پیشینه اسلام | قرن نخست قمری | ||
| جمعیت مسلمانان | ۱،۹۰۰،۰۰۰ (مرکز تحقیات pew در ۲۰۱۰) | ||
| درصد مسلمانان | ۴٪ | ||
| اطلاعات شیعی | |||
| جمعیت | ۴۰.۰۰۰ (پورتال اهل بیت در ۲۰۰۸) • ۱۹.۰۰۰ (مرکز تحقیقات pew در ۲۰۰۹) | ||
| درصد به جمعیت کشور | کمتر از ۱٪ | ||
| پیشینه | پیش از ۱۲۳۵ ق | ||
| فرق | اثناعشری • بودامسلم • چولیامسلم •... | ||
| مراکز علمی | مدرسه علوم اسلامی حجتیه در پروم | ||
| مساجد | مسجد مغول شیعه | ||
| مناطق شیعه‌نشین | یانگون • ماندلی • آماراپورا • تانگ جی • تانگو • پروم • ساندوی • مالمین • میک چی | ||
شیعیان میانمار تبار هندی یا ایرانی دارند، از جمعیت آنان، آماری دقیقی در دست نیست، پورتال اهل بیت جمعیت شیعیان این کشور را در ۲۰۰۸ م، ۴۰.۰۰۰ تن و مرکز تحقیقات pew شمار آنان را در ۲۰۰۹ م، ۱۹.۰۰۰ تن تخمین زده‌اند. مرکزیت شیعیان در یانگون و محل تجمع آنان مسجد مغول شیعه (مسجدایرانیان) است. آنان در یانگون و سایر شهرها مساجد و امام‌باره‌هایی دارند. شیعیان میانمار در برخی آداب و رسوم از شیعیان هند و بودایی‌ها متأثر هستند. علاوه بر شیعیان گروه‌های دیگری مانند چولیامسلم و بودامسلم در میانمار زندگی می‌کنند که به اهل بیت گرایش دارند.
اطلاعات عمومی
میانمار، با ۶۷۶،۵۵۲ کیلومتر مربع در منطقه جنوب شرق آسیا واقع شده است. این کشور از شرق با هند و بنگلادش و از جنوب غربی با چین هم‌مرز است.[۱]
در ۱۹۶۱ م بودیسم دین رسمی این کشور اعلام شد. طبق آمار رسمی ۷۵ تا ۸۵٪ مردم برمه بودایی، ۵٪ بت‌پرست، ۴٪ مسلمان، ۴٪ هندو و ۲٪ مسیحی هستند.[۲]
پیشینه اسلام
تاریخ گسترش اسلام در میانمار به قرن اول قمری برمی‌گردد. بازرگانان مسلمان از مسیرهای زمینی که از منطقه غربی میانمار و ایالت آراکان این کشور می‌گذشت به مناطق غربی چین سفر می‌کردند، بسیاری از این افراد در منطقه ساحلی آراکان، اقامت گزیدند و نخستین مناطق تجمع مسلمانان راایجاد کردند. سیاحان چینی در نوشته‌های خود از مناطق ایرانی‌نشین در مرزهای بین میانمار و یونن(ایالتی در جنوب غربی چین)در قرن سوم میلادی یاد کرده‌اند.[۳]
بعد از تسلط کامل انگلیس بر سراسر میانمار در ۱۸۸۶ میلادی، پای هندی‌ها و نیز مسلمانان بنگالی به این کشور گشوده شد و در ۱۹۲۱ تقریبا بیش از نیم میلیون نفر مسلمان هندی در میانمار ساکن شده بودند. مهاجرت مسلمانان هند به برمه و به دست گرفتن مشاغل عمده تجاری باعث نارضایتی مردم این کشور شد. در سال‌های ۱۳۰۹ ـ ۱۳۱۷ش/۱۹۳۰-۱۹۳۸م اغتشاشات گسترده‌ای علیه مهاجران هندی صورت گرفت و در جنگ جهانی دوم (۱۳۱۸ ـ ۱۳۲۴ش)، هم‌زمان با فرار نیروهای انگلیسی و ورود سربازان ژاپنی به میانمار، افراد قوم ماگ (بودایی مذهب)، به محله‌های مسلمان‌نشین در آراکان حمله‌ور شدند و هزاران نفر از مسلمانان را کشتند.[۴]
پس از استقرار ژاپنی‌ها در آراکان، مسلمانان آن منطقه با انگلیسی‌ها علیه ژاپنی‌ها همکاری کردند. پس از تسلط مجدد نیروهای انگلیس بر آراکان در ۱۹۴۵تا ۱۹۴۸ که میانمار به استقلال رسید، اداره امور منطقه عمدتا به مسلمانان سپرده شد. از طرفی مسلمانان آراکان از محمدعلی جناح، رهبر مسلمانان هند و بنیان‌گذار پاکستان، خواستند آراکان را نیز به عنوان قسمتی از پاکستان بپذیرد. این پیشینه سبب شد که دولت میانمار، به آزار واذیت مسلمانان به‌ویژه ساکنان ناحیه آراکان بپردازد.[۵]
وضعیت مسلمانان
آمار دقیقی از شمار مسلمانان میانمار در دست نیست، دولت این کشور از اعلام جمعیت دقیق مسلمانان خودداری می‌کند و جمعیت آنان را کمتر از تعداد واقعی آنها قلمداد می‌کند. آمارهای مختلفی از تعداد مسلمانان این کشور در دست است؛ بر اساس این آمارها، جمعیت مسلمانان بین ۳ تا ۶ میلیون نفر است که برابر با ۴ تا ۱۰ درصد مردم میانمار است.[۶]
دولت نوین، در ۱۹۶۲م حج را ممنوع کرد. گفته می‌شود بر اثر فشارهایی که بر مسلمانان وارد می‌آمده است، بیش از نیم میلیون از مسلمانان برمه‌ای به کشورهای بنگلادش، هند، پاکستان، مالزی، تایلند، سنگاپور، امارات، عربستان و ممالک دیگر مهاجرت نموده‌اند. دولت برمه کنترل شدیدی بر فعالیت‌های مساجد اعمال می‌کند، آمار ازدواج و تمایل مردم جهت انجام قربانی در مراسم عید قربان و نیز آمار افرادی که در مساجد به آموختن قرآن کریم مشغول می‌شوند، به دولت گزارش داده می‌شود.[۷]
در گزارش نشریه انگلیسی ساندی تایمز آمده است که نظامیان قصد دارند، بودایی‌ها را به ایالت آراکان، در غرب میانمار که در گذشته مسلمان‌نشین بوده است، گسیل دارند.[۸] از ۱۴۳۰ میلادی تا ۱۷۸۴ در این منطقه قوانین اسلامی اجرا می‌شده است.[۹]
مسلمانان در برمه فرقه‌های گوناگون دارند. گروه‌های شافعی، حنفی، مالکی، حنبلی، چولیامسلم، بودامسلم، اهل حدیث، قادیانی، سوفیست، طریقه، گرانه، بنگالی‌مسلم، سورطی‌مسلم و وهابیت از آن جمله‌اند.[۱۰] اکثریت مسلمانان میانمار سنی بوده ولی تعدادی شیعه نیز در میانمار زندگی می‌کنند.[۱۱]
تشیع
شیعیان میانمار دارای اصلیت هندی، افغانستانی یا ایرانی هستند. چند خانواده شیعه از شهرهای شیراز، کاشان، بهبهان و یزد به میانمار مهاجرت نموده‌اند. این خاندان‌ها کابلی، خراسانی، اصفهانی و شیرازی نام داشتند. خاندان خراسانی صاحب چندین روستا و دیگر املاک در رانگون و اطراف آن بودند و به کار تجارت چرم اشتغال داشتند. این خانواده‌ها، مُغول مسجد، از مساجد اصلی شیعیان این کشور را با چوب ساختند. اما ساختمان کنونی این مسجد بین سال ۱۲۹۳ش/۱۹۱۴م تا ۱۲۹۷ش/۱۹۱۸م ساخته شد. شیعیان دو مسجد بزرگ و کوچک و چند امام باره در یانگون دارند، در سایر شهرها هم مساجد و حسینیه بنا نموده‌اند.[۱۲] مهمترین انجمن‌های شیعیان «مغولیه»، «عباسیه» و «حیدریه» نام دارند. جوانان شیعه در ۱۹۰۹ سازمان اتحاد جوانان ایرانی را تشکیل داده بودند، بعد از آنکه تعداد زیادی از شیعیان در میانمار به عضویت آن درآمدند، نام آن را به اتحادیه ایرانیان تغییر دادند و بعدها نام آن به باشگاه ایرانیان مبدل گردید. از ۱۹۶۱ فعالیت‌های باشگاه مزبور به حالت تعلیق درآمده است.[۱۳]
پیشینه قبرستان ایرانیان شیعه در یانگون به سال ۱۲۳۵ قمری (۱۸۵۶ میلادی) می‌رسد.[۱۴] در اسفند ۱۳۷۵ مدرسه علوم اسلامی حجتیه در شهر پروم برمه تأسیس شد.[۱۵]
وضعیت اقتصادی
از نظر اقتصادی، وضعیت اکثر شیعیان در حد متوسط و پایین است، آنان به شغل‌هایی نظیر دریانوردی، دوره‌گردی و رانندگی مشغولند. در بین آنان افرادی معدود صاحب نفوذ و ثروت نیز هم پیدا می‌شود.[۱۶]
عزاداری شیعیان میانمار، متأثر از منطقه سند، پاکستان و عموماً شبه قاره هند است. فرهنگ ایرانی در میان شیعیانی که اصالت ایرانی دارند، نیز دیده می‌شود.[۱۷] و در برنامه‌های شیعیان مسائلی دیده می‌شود که پایه و اساس دینی ندارد و آلوده به خرافات یا متأثر از فرهنگ بودایی است.[۱۸]
مناطق شیعه‌نشین
مرکزیت شیعه در یانگون است. مسجد «مغول شیعه» یا «پنجه مسجد» (مسجدایرانیان) محل اصلی تجمع شیعیان است. بنا به گفته محسن پاک امین در مجله اخبار شیعیان، از روی تابلوی سنگی مسجد می‌توان دریافت که ساخت این مسجد، در ساعت ۴ بعد از ظهر ۱۲ ربیع الاول ۱۲۹۳ق برابر با ۶ آوریل ۱۸۷۷ م پایان یافته است و در ۶ آوریل ۱۹۷۷ جشن یکصدمین سال ساخت آن گرفته شده است.[۱۹]شیعیان در شهرهای ماندلی، آماراپورا، تانگ جی، تانگو، پروم، ساندوی، مالمین و میک چی تا نیز زندگی می‌کنند.[۲۰]
آمار شیعیان
| جمعیت کل | مسلمانان | شیعیان | درصد شیعیان | سال | منبع |
|---|---|---|---|---|---|
| ۵۰.۵۱۹.۰۰۰ | ۴۰.۰۰۰ | ۰.۰۸ درصد از جمعیت کشور | ۲۰۰۸ | مجمع جهانی اهل بیت | |
| ۵۵.۳۹۰.۰۰۰ | ۱.۸۸۹.۰۰۰ | کمتر از ۱۹.۰۰۰ | کمتر از ۱ درصد از جمعیت مسلمانان | ۲۰۰۹ | انجمن دین و زندگی اجتماعی«مؤسسه PEW»[۲۱] |
گرایش به اهل بیت
در برمه گروه‌های مختلفی به اهل بیت(ع) گرایش دارند، مانند:
- چولیامسلم: اجداد این گروه سال‌ها پیش هندو مذهب بوده‌اند و بعداً به اسلام گرویده‌اند. اکنون نیز زبان اصلی این گروه هندی است. چولیامسلم با وهابیت اختلاف دارند، پنج تن اهل بیت(ع) را قبول دارند، گاه به نام پنج تن فاتحه‌خوانی می‌کنند، ایام محرّم اعمال خاصی دارند و احترام ویژه‌ای برای اهل‌بیت قائل‌اند.
- بودامسلم: در میانمار کسانی که تا امام ششم را پذیرفته‌اند، بودامسلم نامیده می‌شوند. این گروه فعالیت چندانی ندارند و فقط در پایتخت سه مسجد متعلق به آنان است. شمار آنان نیز بیش از ۲،۰۰۰ تن نیست. بعضی از آنها در مراسم شیعه شرکت می‌کنند و تولد امام صادق(ع) را جشن می‌گیرند.
- سوفیست، طریقه، گرانه: این گروه‌ها مانند هم‌اند و هر سه پیرو اولیا و پیران‌اند. دو گروه سوفیست و طریقه پیرو شیخ عبدالقادر گیلانی‌اند. گروه گرانه سلسله اولیا را تا امام علی(ع) می‌رساند. آنان نیز به آل محمد(ص) معتقدند، در شعرهای خود فضایل اهل بیت(ع) را می‌سرایند و با وهابیت سخت مخالف‌اند. شمار پیروان این گروه‌ها به بیش از ۵،۰۰۰ تن می‌رسد.[۲۲]
کشتار مسلمانان میانمار
در سال ۲۰۱۷م درگیری‌هایی بین بوداییان و مسلمانان میانمار رخ‌داد. به نقل از خبرگزاری فارس، در پی این درگیری‌ها بیش از ۲۴ هزار مسلمان روهینگیا توسط نیروهای دولتی میانمار کشته و هزاران خانه به آتش کشیده شد. بعد از این حملات حدود ۷۰۰ هزار از ساکنان استان راخین به بنگلادش گریختند.[۲۳]
مسجد رانگونی‌ها
در آبادان، شهری در جنوب غربی ایران، مسجدی قدیمی به‌نام رانگونی‌ها (رانگون:نام سابق یانگون، پایتخت فعلی میانمار) وجود دارد. پس از کشف و استخراج نفت در آبادان و شهرهای اطراف (دهه ۱۲۹۰ش)، کارگران بسیاری از هند (شامل میانمار، بنگلادش و پاکستان) به این شهر آمدند. این کارگران سُنی، برای نماز جماعت، مسجدی را در ۱۲۹۹ش با سبک هندی بنا کردند که به رانگونی‌ها معروف شد.[۲۴]
پانویس
- ↑ مفضلی، ص۳
- ↑ مفضلی، ص۲۵
- ↑ مفضلی، صص۲۷-۲۹
- ↑ مفضلی، ص۳۱
- ↑ مفضلی، ص۳۱-۳۲
- ↑ فدایی، ص۱۳۹
- ↑ چو امین او، ص۲۸۶؛ مفضلی، ص۳۲-۳۳
- ↑ مفضلی، ص۳۵
- ↑ مفضلی، ص۳۶
- ↑ چو امین او، ص۲۸۶
- ↑ مفضلی، ص۳۳؛ چو امین او، ص۲۸۸
- ↑ پاک آیین، ص۲۲
- ↑ مفضلی، ص۳۳؛ چو امین او، ص۲۸۸
- ↑ پاک آییین، ص۲۲؛ پوریا، ص۶۲
- ↑ گلی زواره، گذری بر تاریخ، جغرافیا، فرهنگ و... میانمار، ص۴۰
- ↑ گلی زواره، گذری بر تاریخ، جغرافیا، فرهنگ و... میانمار، ص۳۹
- ↑ گلی زواره، گذری بر تاریخ، جغرافیا، فرهنگ و... میانمار، ص۳۸-۳۶
- ↑ برای اطلاع از این گونه موارد نک: گلی زواره، گذری بر تاریخ، جغرافیا، فرهنگ و... میانمار، ص۳۷-۳۸
- ↑ پاک آیین، ص۲۲
- ↑ گلی زواره، گذری بر تاریخ، جغرافیا، فرهنگ و... میانمار، ص۳۶
- ↑ مجمع جهانی اهل بیت
- ↑ چو امین او، ص۲۸۸-۲۸۷
- ↑ «گزارش تازه از جنایات علیه مسلمانان میانمار؛ ۲۴ هزار کشته و ۱۷ هزار مورد تجاوز»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «مسجد رانگونی‌های آبادان؛ یادگار مسلمانان میانمار»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
یادداشت
منابع
- مفضلی، حسین، میانمار(برمه)، وزارت امور خارجه، تهران، ۱۳۷۲ش.
- چوامین او، گزارش ادیان و مذاهب در کشور میانمار، طلوع، شماره ۱۰-۱۱، تابستان و پاییز ۱۳۸۳
- «گزارش تازه از جنایات علیه مسلمانان میانمار؛ ۲۴ هزار کشته و ۱۷ هزار مورد تجاوز»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۲۸ مرداد ۱۳۹۷، تاریخ بازدید: ۶ مرداد ۱۳۹۸.
- گلی زواره،غلامرضا، گذری بر تاریخ، جغرافیا، فرهنگ و... میانمار (برمه) (قسمت پایانی)؛ اوضاع فرهنگی و اقتصادی شیعیان در میانمار (برمه)، درس‌هایی از مکتب اسلام، اسفند ۱۳۹۱ - شماره ۶۲۲. ص۳۴-۴۱
- پوریا، علی، «اسلام در میانمار (بخش دوم)»، فرهنگ کوثر، فروردین ۱۳۷۹ - شماره ۳۷، ص۶۰ تا ۶۳
- فدایی، سید احمد، «مسلمانان برمه»، مشکو‌ة، پاییز ۱۳۷۳ - شماره ۴۴، از ۱۳۳ تا ۱۵۵
- پاک آییین، محسن، تشیع و زبان فارسی در میانمار، مجله اخبار شیعیان، سال هشتم، شماره هشتاد و سوم، مهر ۱۳۹۱ شمسی
- «مسجد رانگونی‌های آبادان؛ یادگار مسلمانان میانمار»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشر: ۱۷مهر ۱۴۰۰ش، بازدید: ۳۰بهمن ۱۴۰۰ش.