قطر کشوری عربی در ساحل غربی خلیج فارس که دین رسمی آن اسلام آن است و بیش از ۶۵ درصد مردم آن مسلمانند. شیعیان حدود ۱۰ درصد جمعیت قطر را تشکیل می‌دهند. شیعیان قطر عمدتاً از قوم بحارنه هستند که اغلب از کشور بحرین و منطقه احساء عربستان سعودی وارد قطر شده‌اند. سایر شیعیان این کشور ایرانی هستند.
 | |||
| |||
| اطلاعات عمومی | |||
|---|---|---|---|
| دین رسمی | اسلام | ||
| جمعیت کل | ۲.۵ میلیون نفر (بر اساس آمار ۲۰۲۲م) | ||
| مساحت | ۱۱.۴۷۳ کیلومتر مربع | ||
| حکومت | سلطنتی | ||
| واحد پول | ریال قطر | ||
| پایتخت | دوحه ۲۵°۱۸′ شمالی ۵۱°۳۱′ شرقی / ۲۵٫۳۰۰°شمالی ۵۱٫۵۱۷°شرقی | ||
| زبان رسمی | عربی | ||
| اسلام | |||
| جمعیت مسلمانان | ۱.۶ میلیون نفر (بر اساس آمار جمعیت ۲۰۲۲ و آمار ادیان ۲۰۲۰) | ||
| اطلاعات شیعی | |||
جغرافیا
قطر با جمعیتی بیش از ۲.۵ میلیون نفر (آمار ۲۰۲۲م) و با وسعت ۱۱.۳۴۷ کیلومتر مربع، یکی از کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس است.[۱] بخشی از ساحل غربی و مرز جنوبی این کشور به سواحل عربستان سعودی و بحرین متصل بوده و شرق آن نیز در کنار ساحل و مرز امارات متحده عربی و عمان قرار گرفته است.
موقعیت جغرافیایی قطر و قرار گرفتن در قلب منطقه خلیج فارس و همسایگی با کشورهای مهم منطقه و از سوی دیگر، برخورداری از منابع نفت و گاز، به‌لحاظ سیاسی و اقتصادی برای قطر موقعیت ویژه استراتژیکی آفریده است. گرچه کمی وسعت و جمعیت تا حدی از عمق استراتژیک آن کاسته است، ولی در هر حال، اهمیت منابع طبیعی، به‌ویژه منابع سرشار گاز طبیعی، این نقصان را تا حدی جبران می‌کند، به‌گونه‌ای که قطر پس از روسیه و ایران، بزرگترین ذخایر گاز طبیعی جهان رادر اختیار دارد.[۲]
رابطۀ قطر با دیگر امیرنشین‌های منطقه، مسالمت‌آمیز است. گرچه این ارتباط با امارات متحدۀ عربی چندان وسیع نیست. ولی در هر حال، این کشور به دلیل قوم‌گرایی عربی، هماهنگی با سیاست‌های غربی و ترس ناشی از تهدیدات خارجی و داخلی، دارای وجه اشتراک با کشورهای عربی منطقه است[۳] که عامل مهمی در راه ایجاد روابط دوستانه با کشورهای منطقه به شمار می‌رود و به رغم اختلافات ارضی با کشورهایی همچون امارات، عربستان و بحرین در راه تحکیم روابط با کشورهای عرب و مسلمان گام برمی‌دارد.
پیشینه تاریخی
از دیدگاه قطری‌ها و با توجه به اشیاء به دست آمده نظیر کتیبه‌ها و سنگ‌های حکاکی شده و نمونه‌های سفالین که در نتیجه عملیات کاوشگری و باستان شناسی در خاک قطر کشف شده است، سابقه سکونت اولیه در این کشور حتی به ۴ قرن قبل از میلاد نیز می‌رسد.
اولین ساکنان مشهور این سرزمین و نسل‌های قدیمی مردم کنونی قطر را اعراب تشکیل می‌دهند. قطر برای قرن‌ها تحت سیطره خلفای عباسی و سپس امپراطوری عثمانی قرار داشت تا اینکه بعد از جنگ جهانی اول و پس از فروپاشی امپراطوری عثمانی، حکومت ترک‌ها در این سرزمین نیز پایان یافت.
زبان و خط رسمی مردم قطر عربی است و زبان انگلیسی نیز به عنوان زبان دوم در مدارس این کشور تدریس می‌شود. زبان فارسی هم تا حد قابل توجهی در جامعه قطر حضور دارد.
ادیان و مذاهب
نمودار درصدی ادیان در قطر[۴] مسلمان سنی (۵۵٪) مسلمان شیعی (۱۰٪) مسیحی (۱۳.۷٪) هندو (۱۵.۹٪) سایر ادیان (۵.۴٪)
اسلام دین رسمی قطر بوده و حدود ۶۵ درصد این کشور مسلمانند. مسیحیان نیز ۱۳.۷ درصد جمعیت قطر هستند. جمعیت بومی و سنی‌مذهب قطر، گرایش وهابی دارند و خانواده آل‌ثانی، حاکم قطر نیز جزء آنان محسوب می‌شود. با توجه به وهابی بودن حاکمیت در قطر، عملاً بیشترین نفوذ در وضعیت سیاسی و فرهنگی جامعه متعلق به مذهب وهابی است.[۵]
شیعیان
شیعیان در کشور قطر حدود ۱۰ درصد جمعیت را تشکیل می‌دهند. رشد تشیع در قطر عموماً به دهه‌های اخیر و مهاجرت اتباع بحرین، ایران و لبنان به این کشور متکی دانسته شده است. شیعیان کشور قطر به دو گروه تقسیم می‌شوند:
- برخی از آنها بحارنه هستند که اغلب از کشور بحرین و احساء وارد قطر شدند و زبان‌شان نیز عربی است.
- سایر شیعیان که از ایران وارد این کشور شده‌اند. این گروه از شیعیان مراسم عزاداری ماه‌های محرم و صفر را در حسینیه‌ها برگزار می‌کنند. مراسم نماز جمعه در قطر انجام می‌شود و نماز جمعه دوحه از شلوغ‌ترین مراسم دینی این کشور است.
شیعیان قطر از آزادی رضایت‌بخشی برخوردار بوده و با محدودیتی مواجه نیستند. شیعیان دارای ۲۳ حسینیه و چندین مسجد هستند که به مناسبت‌های گوناگون، اقدام به برپایی مجالس دینی در آنها می‌کنند.[۶] البته در این کشور نیز همانند دیگر کشورهای این حوزه، شیعیان از دسترسی به مشاغل بالای دولتی و شغل‌های کلیدی محروم گشته‌اند، به ویژه آنکه قطر به لحاظ مذهبی، تحت‌تأثیر عربستان است. به‌لحاظ اقتصادی نیز شیعیان قطر نفوذ قابل توجهی در بازار این کشور دارند.[۷]
شیعیانِ قطر، مساجد و حسینیه‌های زیادی دارند که می‌توانند در آن مراسم دینی خود را برگزار نمایند. با اینکه مراکز اسلامی فراوانی در گوشه و کنار قطر دیده می‌شود اما نمی‌توان هیچ اثری از حوزه‌های علمیه در آن یافت. برای همین اغلب شیعیانی که خواهان گذراندن دروس حوزوی هستند، مجبورند به کشورهای همسایه مانند ایران سفر کرده و این دروس را بگذرانند. پس از آغاز دوره بیداری اسلامی در منطقه، دولت قطر محدودیت‌هایی را علیه شیعیان اعمال نموده است.
عزاداری شیعیان در قطر
شیعیان، حسینیه‌های زیادی در قطر دارند که در آنها برای حسین بن علی(ع) به عزاداری می‌پردازند. این حسینیه‌ها در تمامی ایام ماهِ محرم، صفر و رمضان و در روزهای ولادت و شهادت ائمه اطهار به روی شیعیان باز است و در آنها عزا و جشن برای اهل بیت اقامه می‌شود. اما با این حال در روز عاشورا در کشور قطر هیئت‌ها و دسته‌های عزاداری در خیابان‌ها مشاهده نمی‌شود.
حسینیه‌ها
در قطر حسینیه‌های متعددی وجود دارد که در مناسبت‌های اسلامی و شیعی برنامه‌های ویژه‌ای دارند که علاوه بر شیعیان، برخی از اهل سنت نیز در آنها شرکت می‌کنند. برخی از این حسینیه‌ها به شرح زیرند:
- حسینیه لاری‌ها
- حسینیه بحرینی‌ها
- حسینیه بشاگردی‌ها
- حسینیه امام رضا(ع)
- حسینیه رسول اعظم (ص)
- حسینیه ابوالشهداء
- حسینیه پاکستانی‌ها[۸]
پانویس
- ↑ مقاله «قطر» در سایت C.I.A.
- ↑ متقی‌زاده، جغرافیای سیاسی شیعیان منطقه خلیج فارس، ص۹۸.
- ↑ حسن علوی، قطر (کتاب سبز)، ص۸۷.
- ↑ اطلس جامع گیتاشناسی، ۱۳۸۹ش، ص۹۰
- ↑ "2011 Report on International Religious Freedom – Qatar". US Department of State.
- ↑ حسن علوی، قطر (کتاب سبز)، ص۱۶.
- ↑ حسن علوی، قطر (کتاب سبز)، ص۱۵.
- ↑ مرکز ابحاث العقائدیة
یادداشت
منابع
- منبع اصلی: کتاب ژئوپلیتیک شیعه و نگرانی غرب از انقلاب اسلامی، نوشته نفیسه فاضلی نیا، مؤسسه شیعه شناسی، چاپ اول، قم، ۱۳۸۵ش.